Абдуллаева Раъно Абдумуминовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Сербаргли иттиканак (Вidens frondosa L.) ўсимлигини фармакогностик ўрганиш», 15.00.02 – Фармацевтик кимё ва фармакогнозия (фармацевтика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Far99.
Илмий раҳбар: Фарманова Нодира Тахировна, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент фармацевтика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент фармацевтика институти, DSc.04/30.12.2019.Far.32.01.
Расмий оппонентлар: Юлдашев Закирджан Абидович, фармацевтика фанлари доктори, профессор; Нишанбаев Сабир Зарипбаевич, кимё фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон кимё-фармацевтика илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистонда инвазив тур бўлган сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ўсимлигини тиббиёт амалиётида қўллаш ва унинг асосида яллиғланишга қарши  самарадор дори воситаси ҳамда биологик фаол қўшимчани яратиш имкониятини асослаш учун фармакогностик аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистонда илк бор сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ўсимлигининг хом ашёси таркибидаги биологик фаол бирикмалардан флавоноидлар, полисахаридлар, аскорбин кислотаси, каротиноидлар, танидлар, аминокислоталар, макро- ва микроэлементларнинг табиати ва миқдори аниқланган;
сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) хом ашёсини стандартлаш учун ўзига хос бўлган морфолого-анатомик диагностик аҳамиятга эга белгилари (барглардаги кўплаб анамоцит турдаги оғизчалар, оддий туклар, секретор йўллар, гулларда эпидермис ҳужайраларининг эгри-бугри ўсимтали, қат-қат кутикула қавати, тўқ сариқ рангли томчи шаклидаги каротиноидлар) ва унинг сифатини белгиловчи кўрсаткичлари аниқланган;
хом ашёнинг экологик тозалиги ва қўллашдаги хавфсизлигини асослаш учун микробиологик тозалиги, таркибидаги оғир металлар, радионуклидлар ва пестицидлар миқдори аниқланган;
сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ўсимлигини турли ривожланиш даврларида флавоноидлар таркиби ва миқдорини ўзгариш динамикаси аниқланиб, ўсимлик қийғос гуллаган даврида максимал даражада  бўлиши исботланган;
сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ер устки қисми асосида олинган «Қорақиз» биологик фаол қўшимчасининг чинлик ва сифат кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ўсимлигини фармакогностик ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Сербаргли иттиканак ер устки қисми (Herba Bidentis frondosae)» янги доривор ўсимлик хом ашёси учун корхона фармакопея мақоласи лойиҳаси ЎзР ССВ ҳузуридаги «Фармацевтика маҳсулотлари ҳавфсизлиги маркази» Давлат муассасасига рўйҳатдан ўтказиш учун топширилган («Фармацевтика маҳсулотлари ҳавфсизлиги маркази» Давлат муассасасининг 2025 йил 12 мартдаги №41/11-3977-сон хати, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 8н-3/280-сон хати). Ушбу меъёрий ҳужжат тасдиқланиши яллиғланишга қарши янги фитопрепаратлар ишлаб чиқариш имконини беради;
«Қорақиз» биологик фаол қўшимчасини ишлаб чиқариш бўйича технологик йўриқнома (ТИ 15842845-06:2025) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «Гербофарм» ХК да юқори нафас йўлларини яллиғланишида қўлланиладиган маҳаллий БФҚ лар ассортиментини кенгайтириш имкониятини берган;
ўтказилган клиник олди синовлар натижасида Сербаргли иттиканак (Bidens frondosa L.) ер устки қисмининг специфик фармакологик фаоллиги, ўткир ва ним ўткир токсиклиги, кумулятив хоссаларни намоён этмаслиги исботланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 8н-3/280-сон хати). Натижада мазкур ўсимлик хом ашёсининг самарадорлиги ва безарарлиги исботланган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish