Xalikova Guli Tashtemirovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon.
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy tushunchalar shakllanishining ijtimoiy-psixologik xususiyatlari”, 19.00.05 – Ijtimoiy psixologiya. Etnopsixologiya
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2025.1.PhD/P1182.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti, PhD.03/30.12.2021.P.26.02
Ilmiy rahbar: Akramova Feruza Akmalovna, psixologiya fanlari doktori, professor
Rasmiy opponentlar: Qodirov Umarali Do‘stqobilovich, psixologiya fanlari doktori, professor; Bekjanova Quvanch Raximovna, psixologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy tushunchalar shakllanishining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini tadqiq etish orqali ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
maktabgacha yoshdagi bolalar xulq-atvoridagi senzitivlik ota-ona, tarbiyachi, tengdoshlari bilan bo‘lgan o‘zaro munosabatlarda «mehribonlik», «empatiyaviy yo‘nalganlik»ning konativ sohaga integratsiyasi taqlid qilish, mexanizmlariga asoslanganligi tufayli axloqiy tushunchalarning intellektual hislar va irodaviy sifatlarga integrativ namoyon bo‘lishini ta’minlashi dalillangan;
maktabgacha yoshdagi bolalar xulqiy tuzilmasi shakllanishiga multfilm qahramonlarining ta’siri natijasida ijtimoiy persepsiyaning «identifikatsiya», «empatiya», «proeksiyalash» xususiyatlarini yoshga oid adaptiv namoyon bo‘lishi tufayli axloqiy tushunchalarining hissiy-kognitiv sohaga obrazlarni sintezlash asosida integrativ rivojlanishi asoslangan;
maktabgacha yoshdagi bolalar axloqiy tushunchalarini shakllanishi oiladagi shahslararo munosabatlar dinamikasida «qabul qilish», «simbioz» usullarining emotsional fonda namoyon bo‘lishiga asoslanib, ota-ona bola muloqotida bola “Men”iga konstruktiv yondashuv orqali axloqiy dilemmalarni hissiy idrok etilishiga bog‘liq ekanligi dalillangan;
maktabgacha yoshdagi bolalarning axloqiy tushunchalarni shakllanishiga, yetakchi faoliyatning ta’siri syujetli personajlar, rolli o‘yinlar, animatsion filmlarni hissiy proeksiyalash orqali empatiyaviy kuchayishiga olib kelganligi tufayli axloqiy dilemmalar interorizatsiyasini burch orqali konativ sohada namoyon bo‘lishini ta’minlashi dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy tushunchalar shakllanishining ijtimoiy-psixologik xususiyatlari yuzasidan olingan ilmiy tadqiqot natijalari asosida:
maktabgacha yoshdagi bolalar xulq-atvoridagi senzitivlik ota-ona, tarbiyachi, tengdoshlari bilan bo‘lgan o‘zaro munosabatlarda «mehribonlik», «empatiyaviy yo‘nalganlik»ning konativ sohaga integratsiyasi taqlid qilish,mexanizmlariga asoslanganligi tufayli axloqiy tushunchalarning intellektual hislar va irodaviy sifatlarga integrativ namoyon bo‘lishini ta’minlashi dalillanganiga doir takliflar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti qoshidagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 23-avgustdagi PM-424 son buyrugʻiga asosan «Ontogenez psixologiyasi» moduliga kiritilgan (Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 20-avgustdagi PM-424a son ma’lumotnomasi). Natijada, ta’lim sohasi uchun tayyorlanadigan psixologlarning maktabgacha yoshdagi bolalarda milliy tarbiyani shakllantirish bo‘yicha rivojlantiruvchi ishlarini tashkil etishning namunaviy rejasi ishlab chiqilgan;
maktabgacha yoshdagi bolalar xulqiy tuzilmasi shakllanishiga multfilm qahramonlarining ta’siri natijasida ijtimoiy persepsiyaning «identifikatsiya», «empatiya», «proeksiyalash» xususiyatlarini yoshga oid adaptiv namoyon bo‘lishi tufayli axloqiy tushunchalarining hissiy-kognitiv sohaga obrazlarni sintezlash asosida integrativ rivojlanishi asoslangan ilmiy xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti qoshidagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 23-avgustdagi PM-424 son buyrugʻiga asosan «Ontogenez psixologiyasi» moduliga kiritilgan (Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 20-avgustdagi PM-424a son ma’lumotnomasi). Natijada, ta’lim sohasi uchun tayyorlanadigan psixologlarning maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy tushunchalarni shakllantirish bo‘yicha rivojlantiruvchi ishlarini tashkil etishning namunaviy rejasi ishlab chiqilgan;
maktabgacha yoshdagi bolalar axloqiy tushunchalarini shakllanishi oiladagi shahslararo munosabatlar dinamikasida «qabul qilish», «simbioz» usullarining emotsional fonda namoyon bo‘lishiga asoslanib, ota-ona bola muloqotida bola “Men”iga konstruktiv yondashuv orqali axloqiy dilemmalarni hissiy idrok etilishiga bog‘liq ekanligi dalillanganiga oid ilmiy xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti qoshidagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 23-avgustdagi PM-424 son buyrugʻiga asosan «Ontogenez psixologiyasi» moduliga kiritilgan (Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 20-avgustdagi PM-424a son ma’lumotnomasi). Natijada, bo‘lajak pedagog-psixolog mutaxassislarni oilada «ota-ona–bola» munosabatlari psixologiyasiga oid o‘quv mashgʻulotlari mazmunini takomillashtirishga erishilgan;
maktabgacha yoshdagi bolalarning axloqiy tushunchalarni shakllanishiga, yetakchi faoliyatning ta’siri syujetli personajlar, rolli o‘yinlar, animatsion filmlarni hissiy proeksiyalash orqali empatiyaviy kuchayishiga olib kelganligi tufayli axloqiy dilemmalar interorizatsiyasini burch orqali konativ sohada namoyon bo‘lishini ta’minlashi dalillanganiga oid ilmiy xulosalar Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti qoshidagi Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 23-avgustdagi PM-424 son buyrugʻiga asosan «Ontogenez psixologiyasi» moduliga kiritilgan (Psixologiya o‘quv-ilmiy Markazining 2025-yil 20-avgustdagi PM-424a son ma’lumotnomasi). Natijada, bo‘lajak psixolog kadrlarning maktabgacha yoshdagi bolalarda axloqiy tushunchalarni rivojlantirish borasidagi amaliy ko‘nikmalarini shakllantirish maqsadida «Konsultativ psixologiya va psixokorreksiya» o‘quv fani doirasidagi mavzular mazmuni va o‘quv-uslubiy majmua takomillashtirilgan.
