Джалалова Мохинур Абдусаттор қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Мактабгача ёш даври (6-7 ёш) болаларида руҳий саломатлик ва агрессивлик ҳолатларининг ўзаро боғлиқлиги», 19.00.06 – Ёш ва педагогик психология. Ривожланиш психологияси .
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/P631.
Илмий раҳбар: Исакова Муаззам Тулкиновна, психология фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий педагогика университети, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: Камилова Нодира Ғайратовна, психология фанлари доктори, профессор; Аҳроров Ворисхон Юнусович психология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: мактабгача ёш даври болаларида агрессивлик ва руҳий саломатлик ҳолатининг ўзаро боғлиқлигини таҳлил қилиш ва тавсиялар ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
6-7 ёшли болаларнинг онтогенетик тараққиётига кўра мактабгача ёш даврида руҳий саломатлик ҳиссий, когнитив ва ижтимоий ривожланишни шахслараро муносабатлар негизида намоён бўлиши билан идентивлиги туфайли боланинг ўз “Мен” ҳақидаги тасаввурларини катталар фикрига боғлиқ шаклланишидаги позитив ва салбий эмоционал жиҳатлар ситуатив хулқ конгруентлиги асосида аниқлаштирилган;
мактабгача ёш давридаги болалар руҳий саломатлигига агрессив ҳолатларнинг таъсири болаларнинг ўзгаларни эътиборини жалб қилишдаги импулсив-намойишкорона ҳатти-ҳаракатлари, ёқтирган ўйинчоқларига эришиш истагида акс этган жисмоний фаоллиги билан боғлиқлигига кўра ситуатив ҳарактерда намоён бўлувчи вегетатик, эмосионал белгиларнинг интенсивлиги орқали ўзгарувчи ижтимоий кўникмаларга идентивлиги аниқлаштирилган;
болаларнинг катталар билан муносабатларига кўра тарбиячи ва ота-оналарнинг мактабгача тарбия ёшидаги болани эмоционал қабул қилганлик даражаси орқали ўзаро алоқалардаги хавотир ҳисси ва агрессив реакциялар векторини ҳосил бўлишига асосланиб шахс руҳий саломатлигининг “бола-ота-она”, “бола-тарбиячи” мулоқоти модаллигини белгилаб берувчи болани ҳиссий ўзини баҳолашига оид субъектив омиллар далилланган;
мактабгача тарбия ёшидаги болаларнинг агрессив ҳолатларини бартараф этишда импулсив-намойишкорона ҳаракатлар, қоидаларга бўйсунмаслик, атрофга нисбатан тажовузкорлик каби салбий одатларга эмосияларни барқарорлаштириш орқали таъсир этиш муҳимлигига кўра конструктив мулоқот кўникмаси ва эмпатияни бола томонидан катталар хулқини қадриятлар асосида идентификацияланишига мувофиқ ривожлантириш зарурлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Мактабгача ёш даври (6-7 ёш) болаларида руҳий саломатлик ва агрессивлик ҳолатларининг ўзаро боғлиқлиги бўйича олинган тадқиқот иши натижалари асосида:
6-7 ёшли болаларнинг онтогенетик тараққиётига кўра мактабгача ёш даврида руҳий саломатлик ҳиссий, когнитив ва ижтимоий ривожланишни шахслараро муносабатлар негизида намоён бўлиши билан идентивлиги туфайли боланинг ўз “Мен” ҳақидаги тасаввурларини катталар фикрига боғлиқ шаклланишидаги позитив ва салбий эмосионал жиҳатлар ситуатив хулқ конгруентлиги асосида аниқлаштирилган маълумотлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 442-сон буйруғи билан « Онтогенез ва ривожланиш психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 442а-сон маълумотномаси). Натижада, руҳий саломатлик ҳиссий, когнитив ва ижтимоий ривожланишни шахслараро муносабатлар негизида намоён бўлиши аниқланишига эришилган;
мактабгача ёш давридаги болалар руҳий саломатлигига агрессив ҳолатларнинг таъсири болаларнинг ўзгаларни эътиборини жалб қилишдаги импулсив-намойишкорона ҳатти-ҳаракатлари, ёқтирган ўйинчоқларига эришиш истагида акс этган жисмоний фаоллиги билан боғлиқлигига кўра ситуатив ҳарактерда намоён бўлувчи вегетатик, эмосионал белгиларнинг интенсивлиги орқали ўзгарувчи ижтимоий кўникмаларга идентивлиги аниқлаштирилган ҳақидаги маълумотлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 442-сон буйруғи билан « Онтогенез ва ривожланиш психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 442а-сон маълумотномаси). Натижада, мактабгача ёш давридаги болалар руҳий саломатлигига агрессив ҳолатларнинг таъсири ва ижтимоий кўникмаларга идентивлиги аниқлаштирилишига эришилган;
болаларнинг катталар билан муносабатларига кўра тарбиячи ва ота-оналарнинг мактабгача тарбия ёшидаги болани эмосионал қабул қилганлик даражаси орқали ўзаро алоқалардаги хавотир ҳисси ва агрессив реакциялар векторини ҳосил бўлишига асосланиб шахс руҳий саломатлигининг “бола-ота-она”, “бола-тарбиячи” мулоқоти модаллигини белгилаб берувчи болани ҳиссий ўзини баҳолашига оид субъектив омиллар далилланганлиги борасидаги маълумотлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 442-сон буйруғи билан « Онтогенез ва ривожланиш психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 442а-сон маълумотномаси). Натижада, боʻлажак педагог-психолог мутахассисларни оилада «ота-она–бола» муносабатлари психологиясига оид оʻқув машгʻулотлари мазмунини такомиллаштиришга эришилган;
мактабгача тарбия ёшидаги болаларнинг агрессив ҳолатларини бартараф этишда импулсив-намойишкорона ҳаракатлар, қоидаларга бўйсунмаслик, атрофга нисбатан тажовузкорлик каби салбий одатларга эмоцияларни барқарорлаштириш орқали таъсир этиш муҳимлигига кўра конструктив мулоқот кўникмаси ва эмпатияни бола томонидан катталар хулқини қадриятлар асосида идентификацияланишига мувофиқ ривожлантириш зарурлиги далилланган тўғрисидаги маълумотлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 442-сон буйруғи билан « Онтогенез ва ривожланиш психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 442а-сон маълумотномаси). Натижада, мактабгача ёш даври боаларида руҳий саломатлик ҳолатларини позитивлаштириш, агрессив ҳолатларини пасайтиришга қаратилган коррексион ишларни амалга ошириш шароити яратилган.