Бабажанов Мақсадбек Улуғбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Талабаларда диққатни ривожлантиришнинг психологик хусусиятлари» мавзусидаги 19.00.06 – Ёш ва педагогик психология. Ривожланиш психологияси ихтисослиги
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 2024.2.PhD/P900.
Илмий раҳбар: Нишанова Замира Таскараевна, психология фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий педагогика университети, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: .Абдурасулов Рустам Абдураимович, психология фанлари доктори, профессор; Халимова Машрабой Ваҳидовна, психология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро халқаро университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: олий таълим талабалари диққатининг индивидуал хусусиятларини аниқлаш, уларни тизимли таҳлил қилиш асосида ихтиёрий диққатни ривожлантиришга йўналтирилган психологик тренинг дастурини ишлаб чиқиш ва уни амалиётга жорий этишдир.
III. Тадқиқотнинг янгилиги:
талабалик даврида диққатнинг ихтиёрсиздан ихтиёрий назоратга ўтиш жараёни метакогнитив мониторинг ва нейропсихологик интеграциясига кўра диққатнинг барқарорлиги, консентрацияси, кўчувчанлиги, персептив танловчанлиги ва бажариш тезлиги ёш, жинс, курс, доминант идрок канали ҳамда интеллектуал салоҳият билан боғлиқ ҳолда фарқланиши туфайли ихтиёрий диққатнинг когнитив-регулятив тизим доирасида ўзаро интеграциялашган психик бошқарув модели моделлаштирилган.
диққат фаолиятини баҳолашга мўлжалланган янги диагностик моделнинг психометрик параметрлари Кронбах алфа орқали ишончлилиги, конфирматор фактор таҳлили орқали конструксион валидлиги, поwер таҳлили ёрдамида статистик кучи ва кластер усули орқали индивидуаллик даражалари ўрганилиши натижасида юқори, ўрта ва паст функсионал профиллардан келиб чиқиб диққат тизимининг ички иерархияси ҳамда унинг регулятив когнитив механизмлари тизими далилланган.
талабаларда диққатни ривожлантиришга қаратилган тренинг моделини ишлаб чиқишда медитация орқали ички мушоҳада, когнитив фидбек воситасида физиологик тескари алоқа, метакогнитив мониторинг ва рефлексив таҳлил усуллари ёрдамида когнитив жараёнларни англанган бошқариш тизими асосида психик барқарорлик, танловчан диққат ва тафаккурнинг ритмик узлюксизлиги каби функсияларнинг интеграцияланган онгли идора тизими асосланган.
талабаларда диққатни ривожлантиришда адаптив алгоритмларга кўра реал вақт режимида фаолият кўрсатувчи интеллектуал тизим орқали диққат ҳолатини баҳолаш ва ривожлантириш каби тескари алоқа механизмлари туфайли фойдаланувчининг доминант идрок канали, ўзини бошқариш кўрсаткичлари ҳамда тафаккур даражасига хос индивидуал машғулотларни мослаштирувчи рақамли платформа ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Талабаларда диққатни ривожлантиришнинг психологик хусусиятлари мавзусида ўтказилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
талабалик даврида диққатнинг ихтиёрсиздан ихтиёрий назоратга ўтиш жараёни метакогнитив мониторинг ва нейропсихологик интеграциясига кўра диққатнинг барқарорлиги, консентрацияси, кўчувчанлиги, персептив танловчанлиги ва бажариш тезлиги ёш, жинс, курс, доминант идрок канали ҳамда интеллектуал салоҳият билан боғлиқ ҳолда фарқланиши туфайли ихтиёрий диққатнинг когнитив-регулятив тизим доирасида ўзаро интеграциялашган психик бошқарув модели моделлаштирилганлигига оид илмий хулоса Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 444-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 444а-сон маълумотномаси). Натижада, диққатнинг ихтиёрсиздан ихтиёрийга ўтиш механизмларини ифодаловчи психик бошқарув тизими сифатида моделлаштирилган консептуал ёндашув шакллантирилган;
диққат фаолиятини баҳолашга мўлжалланган янги диагностик моделнинг психометрик параметрлари Кронбах алфа орқали ишончлилиги, конфирматор фактор таҳлили орқали конструксион валидлиги, поwер таҳлили ёрдамида статистик кучи ва кластер усули орқали индивидуаллик даражалари ўрганилиши натижасида юқори, ўрта ва паст функсионал профиллардан келиб чиқиб диққат тизимининг ички иерархияси ҳамда унинг регулятив когнитив механизмлари тизими далилланганлигига оид илмий хулоса Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 444-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 444а-сон маълумотномаси). Натижада диққат тизимининг ички структураси асосида тренинг самарадорлигини аниқловчи илмий асос яратилган;
талабаларда диққатни ривожлантиришга қаратилган тренинг моделини ишлаб чиқишда медитация орқали ички мушоҳада, когнитив фидбек воситасида физиологик тескари алоқа, метакогнитив мониторинг ва рефлексив таҳлил усуллари ёрдамида когнитив жараёнларни англанган бошқариш тизими асосида психик барқарорлик, танловчан диққат ва тафаккурнинг ритмик узлюксизлиги каби функсияларнинг интеграцияланган онгли идора тизими асосланганлигига оид янгилик Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 444-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 444а-сон маълумотномаси). Натижада талабаларда ихтиёрий диққат бошқаруви асосида диққат функсияларини фаоллаштиришга доир тренинг воситаларини амалиётга татбиқ этиш имконияти яратилган;
талабаларда диққатни ривожлантиришда адаптив алгоритмларга кўра реал вақт режимида фаолият кўрсатувчи интеллектуал тизим орқали диққат ҳолатини баҳолаш ва ривожлантириш каби тескари алоқа механизмлари туфайли фойдаланувчининг доминант идрок канали, ўзини бошқариш кўрсаткичлари ҳамда тафаккур даражасига хос индивидуал машғулотларни мослаштирувчи рақамли платформа ишлаб чиқилганлигига оид илмий янгилик Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 23-августдаги 444-сон буйруғи билан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказнинг 2025-йил 20-августдаги 444а-сон маълумотномаси). Натижада психик фаолиятни индивидуал параметрлар асосида назорат қилиш ва диққатни ривожлантиришга хизмат қилувчи интерактив воситалар тақдим этилган.
