Nazarova Sayyora Mukimjanovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bachadondan tashqari naydagi homiladorlikning klinik-diagnostik parallellari va oldini olish», 14.00.01 – «Akusherlik va ginekologiya» (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.PhD/Tib4805.
Ilmiy rahbar: Yakubova Oltinoy Abduganievna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat tibbiyot instituti, DSc. 04/07.06.2024.Tib.95.03.
Rasmiy opponentlar: Kurbanov Baxodir Bobirovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Alieva Dilfuza Abdullaevna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: klinik va diagnostik parallellarni tahlil qilish orqali naydagi homiladorlikning erta tashxislash samaradorligini oshirish, shu asosda ektopik homiladorlikning oldini olishga yo‘naltirilgan profilaktik usullarni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Andijon viloyati shoshilinch tibbiy yordam tuzilmasida uch yillik retrospektiv taxlil natijalariga ko‘ra naydagi xomiladorlik xolatlarining umumiy uchrash darajasi 38,3% ni tashkil qilgan, uning 13,8% gacha dinamik kamayishi mazkur kasallik tarqalishining hududiy determinantlari aniqlangan;
naydagi xomiladorlikning barcha turlarida VEGF, IL-33 va TNF-α kabi immunobiologik omillar darajasining ortishi, IL-10 darajasining esa kamayishi bilan kechuvchi maxsus sitokin profili aniqlangan;
maxsus immunobiologik markerlar darajasining dinamik o‘zgarishi va bachadon nayida destruktiv-yallilanish, implantatsiya hamda angiogenez jarayonlarining buzilishi o‘rtasida bog‘liqlik aniqlangan, uning naydagi xomiladorlik shaklini erta aniqlash va og‘irlik darajasini prognozlash imkoniyati isbotlangan;
ishlab chiqilgan naydagi xomiladorlikni erta tashxislash integral algoritmi shoshilinch tibbiy yordam sharoitida kasallikning og‘irlik darajasini erta aniqlash va bemorlarni olib borish taktikasi takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Shoshilinch tibbiy yordam sharoitida naydagi homiladorlikni erta tashxislash imkoniyatlarini oshirish hamda asoratlarni oldini olish bo‘yicha olib borilgan ilmiy-tadqiqot natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor Andijon viloyati shoshilinch tibbiy yordam tuzilmasida uch yillik retrospektiv taxlil natijalariga ko‘ra naydagi xomiladorlik xolatlarining umumiy uchrash darajasi 38,3% ni tashkil qilgan, uning 13,8% gacha dinamik kamayishi mazkur kasallik tarqalishining hududiy determinantlari aniqlanganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2025 yil 27 yanvarda 6i-2/u-son bilan tasdiqlangan va «Naydagi homiladorlikning klinik-diagnostik parallellari va profilaktikasi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ushbu yangilik RShTYoIM Farg‘ona filialining 2025 yil 01 fevraldagi 32-son va RShTYoIM Namangan filialining 2025 yil 01 martdagi 37-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 iyundagi 19/43-son xulosasi). Ilmiy yangilik natijalarining ijtimoiy va tibbiy samaradorligi onalar o‘limini kamaytirish va ularning reproduktiv funksiyasini saqlab qolish orqali hayot sifatini oshirishi bilan belgilanadi. Iqtisodiy samaradorlik: olib borilgan ó÷ éèëëik ðåòðîñïåêòèâ òàhëèë natjasida naydagi xomiladorlik xolatlari uchrashining hududiy jixatlari íåãèçèäà uni ýðòà òàøõèñëàø âà àñîðàòëàð ðèâîæëàíèøèíè êàìàéòèðèøãà qàðàòèëãàí ïðîôèëàêòèê-òàøêèëèé ÷îðà-òàäáèðëàð èøëàá ÷èqèëãan. Óøáó ÷îðà-òàäáèðëàðíè àìàëè¸òãà æîðèé ýòèø ñîg‘ëèqíè ñàqëàø òèçèìèäà îg‘èð àñîðàòëàð áèëàí áîg‘ëèq ìîëèÿâèé é¢qîòèøëàðíè áèð áåìîð hèñîáèãà ¢ðòà÷à 9,6 ìëí ñ¢ìãà÷à, òàäqèqîò ê¢ëàìèäà ýñà 307,2 ìëí ñ¢ìãà÷à êàìàéòèðèø èìêîíèíè ÿðàòàäè. Øó áèëàí áèðãà æàððîhëèê àìàëè¸òè, ðåàíèìàöèÿ âà ñòàöèîíàð äàâîëàíèø hàæìèíèíã qèñqàðèøè éèëëèê èíòåãðàë èqòèñîäèé ñàìàðàäîðëèêíè 364,8 ìëí ñ¢ìãà åòêàçèá, îg‘èð àñîðàòëàð áèëàí áîg‘ëèq îðòèq÷à õàðàæàòëàðíè 30–35% ãà÷à êàìàéòèðèøãà õèçìàò qèëàäè.
ikkinchi ilmiy yangilik: íàéäàãè õîìèëàäîðëèêíèíã áàð÷à òóðëàðèäà VEGF, IL-33 âà TNF-á êàáè èììóíîáèîëîãèê îìèëëàð äàðàæàñèíèíã îðòèøè, IL-10 äàðàæàñèíèíã ýñà êàìàéèøè áèëàí êå÷óâ÷è ìàõñóñ öèòîêèí ïðîôèëè àíèqëàíãàíëigi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2025 yil 27 yanvarda 6i-2/u-son bilan tasdiqlangan va «Naydagi homiladorlikning klinik-diagnostik parallellari va profilaktikasi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ushbu yangilik RShTYoIM Farg‘ona filialining 2025 yil 01 fevraldagi 32-son va RShTYoIM Namangan filialining 2025 yil 01 martdagi 37-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 iyundagi 19/43-son xulosasi). Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: qon tomir endotelial o‘sish (VEGF), o‘simta nekroz (TNF-á) omillari, shuningdek IL-33 va IL-10 interleykinlar kabi maxsus immunologik biomarkerlar darajasining o‘zgarishlarini o‘rganish asosida tashxislash patologik angiogenez, yallig‘lanish va to‘qima destruksiyasiga oid biokimyoviy o‘zgarishlarni klinik simptomlar namoyon bo‘lishidan avvalroq aniqlaydi, bu esa standart UTT, hamda xorion gonadotropin (β-hCG) miqdorini aniqlashning seriyali qayta tahlillariga nisbatan patologiyani 3 kungacha erta tashxislash imkonini yaratadi. Tashxis qo‘yishdagi ushbu farq klinik jihatdan hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lib, nay yorilishi, ichki qon ketishi, yallig‘lanish-destruksiyaning avj olishi kabi kech asoratlarning oldini olishga imkon beradi. Standart klinik-laborator va instrumental tekshiruvlar xar bir bemor uchun preyskurant bo‘yicha UTT tekshiruvi 250 ming so‘m, β-hCG ning seriyali taxlillari 400 ming so‘m, laborator tekshiruvlar 155 ming so‘m, jami 755 ming so‘m xarajat talab qiladi. Biomarkerlar tahlilining o‘rtacha qiymati 200-250 ming so‘m bo‘lib, bu UTT tekshiruviga nisbatan 1,5-2 marta, β-hCG seriyali tahlillarga nisbatan 1,3-1,6 barobar, umumiy standart diagnostik teshiruvlar majmuiga nisbatan esa 2,5–3 barobar arzon hisoblanadi. Natijada, biomarkerlardan foydalanish orqali har bir bemor uchun jami 450 ming so‘mgacha, 100 bemor uchun yillik xarajatni 45 mln so‘mgacha iqtisod qilish imkonini beradi.
uchinchi ilmiy yangilik: maxsus immunobiologik markerlar darajasining dinamik o‘zgarishi va bachadon nayida destruktiv-yallilanish, implantatsiya hamda angiogenez jarayonlarining buzilishi o‘rtasida bog‘liqlik aniqlangan, uning naydagi xomiladorlik shaklini erta aniqlash va og‘irlik darajasini prognozlash imkoniyati isbotlanganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2025 yil 27 yanvarda 6i-2/u-son bilan tasdiqlangan va «Naydagi homiladorlikning klinik-diagnostik parallellari va profilaktikasi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ushbu yangilik RShTYoIM Farg‘ona filialining 2025 yil 01 fevraldagi 32-son va RShTYoIM Namangan filialining 2025 yil 01 martdagi 37-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 iyundagi 19/43-son xulosasi). Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: maxsus immunologik biomarkerlar konsentratsiyasini aniqlash orqali bachadon nayida destruktiv-yallilanish, implantatsiya hamda angiogenez jarayonlarining buzilishini erta muddatlarda prognozlash, kasallikk xos prognostik mezonlar aniqlangan taqdirda uni erta tashxislash va rejali davolash har bir bemor uchun 2,6 mln so‘mni (laborator tekshiruv uchun 228 ming so‘m+rejali laparoskopiya uchun+2 mln 350 ming so‘m) tashkil qilib, kech bosqichda namoyon bo‘ladigan bachadon nayining yorilishi, qon ketish kabi xavfli asoratlarni davolash xarajatlarini 7,2 mln. so‘mga, 100 nafar bemor uchun yilik xarajatlarni esa 720 mln. so‘mgacha iqtisod qilish imkonini beradi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ishlab chiqilgan naydagi xomiladorlikni erta tashxislash integral algoritmi shoshilinch tibbiy yordam sharoitida kasallikning og‘irlik darajasini erta aniqlash va bemorlarni olib borish taktikasi takomillashtirilganligi Andijon davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashi tomonidan 2025 yil 27 yanvarda 6i-2/u-son bilan tasdiqlangan va «Naydagi homiladorlikning klinik-diagnostik parallellari va profilaktikasi» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ushbu yangilik RShTYoIM Farg‘ona filialining 2025 yil 01 fevraldagi 32-son va RShTYoIM Namangan filialining 2025 yil 01 martdagi 37-son buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 iyundagi 19/43-son xulosasi). Ilmiy yangilkining ijtimoiy samaradorligi: Naydagi homiladorlikni erta aniqlashda xavflarni tasniflash tizimida dopplerografik transvaginal ul`tratovush tekshiruvini o‘z ichiga olgan integral algoritmning qo‘llanilishi davolashni o‘z vaqtida boshlashni ta’minlab, reproduktiv funksiyani saqlab qolish hamda ona salomatligi bilan bog‘liq asoratlar, o‘lim holatlari va mehnat yoshidagi ayollarda nogironlik ko‘rsatkichlarini kamaytirish orqali hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: ishlab chiqilgan naydagi homiladorlikni erta tashxislash integral algoritmini shoshilinch tibbiy yordam sharoitida qo‘llash kasallikning og‘ir shakllarini barvaqt aniqlash va bemorlarni olib borish taktikasini optimallashtirish orqali sezilarli iqtisodiy samara yaratish imkonini berdi. Algoritm yordamida og‘ir asoratlar ulushi kamayishi natijasida bir bemor hisobiga jarrohlik amaliyoti, reanimatsiya va statsionar davolash bilan bog‘liq o‘rtacha 9,2 mln so‘m xarajatning oldi olindi. Tadqiqot doirasida oldi olingan 30 ta og‘ir holat hisobidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri iqtisodiy samara 9,2 mln×30=276 mln so‘mni tashkil etgan. Shuningdek, bemorlarning erta tashxislash statsionarda yotish kunlarining qisqarishi va intensiv davolash ehtiyojining kamayishi hisobiga yillik umumiy iqtisodiy samaradorlik qariyib 350 mln so‘mni tashkil qiladi, bu esa algoritmning amaliy va iqtisodiy jihatdan maqbul ekanini tasdiqlaydi.
