Махкамова Гулузрохон Абдумуталибовнанинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илимий даража берадиган фан тармоғи номи): “Ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришда кўчма маъноли сўзлардан фойдаланиш технологиясини такомиллаштириш (5-6-синф она тили дарслари мисолида)”,  13.00.02. – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B 2023.1.PhD/Ped.4509
Илмий раҳбар: Юсупова Шоҳидахон Жалолиддиновна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилаётган муассаса номи: Андижон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрстаётган муассаса номи, ИКрақами: Андижон давлат педагогика институти, PhD.03/05.05.2023.Ped.166.01
Расмий оппонентлар: Ҳасанов Шаробиддин Аъзамович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори, профессор; Хўжамбердиева Шахноза Кўпайсиновна, педагогика фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришда кўчма маъноли сўзлардан фойдаланиш технологиясини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик мазмуни таълим олувчилар лингвистик билимларини чуқурлаштириш тизимига кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишга қаратилган контекстуал ўйинлар ва коммуникатив топшириқлар тўпламини ўқув вазиятларига самарали трансфер қилиш асосида такомиллаштирилган;
она тили таълимида кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг педагогик шарт-шароитлари ўқувчиларда метонимик тушунчалар ўртасидаги боғлиқликни англашни чуқурлаштирувчи коммуникатив ёндашув ва ижодий топшириқлар мажмуига ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида метафорик тафаккурни ривожлантиришга йўналтирилган мулоқот муҳитини синхронлаштириш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг дидактик таъминоти метафорик тафаккурини ривожлантириш ҳамда билимларни реал коммуникатив вазиятларда қўллашни мустаҳкамлашга йўналтирилган таълим жараёнига метонимик бирликларни ўзлаштириш ва нутқда фаол қўллашни таъминлайдиган интеграциялашган методик тизимни уйғунлаштириш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришда кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг инновацион технологияси лингвистик бирликларни ўргатишда босқичма-босқич ёндашув, контекстуал таҳлил, интерфаол машқлар ва ижодий фаолиятга асосланган методларни когнитив-эмоционал ўзлаштиришни ривожлантирадиган замонавий ИТ тизимига (“Тезаурус” платформаси) адаптациялаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўқувчиларнинг ўқув-таълимий компетенсияларини ривожлантиришда кўчма маъноли сўзлардан фойдаланиш технологиясини такомиллаштиришга оид илмий натижалар асосида:
ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик мазмуни таълим олувчилар лингвистик билимларини чуқурлаштириш тизимига кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишга қаратилган контекстуал ўйинлар ва коммуникатив топшириқлар тўпламини ўқув вазиятларига самарали трансфер қилиш асосида такомиллаштирилганлигига оид илмий янгилигидан 2022–2023-йилларда бажарилган И-203-4 рақамли “Мамлакатимизда миллатлараро муносабатни янада ривожлантириш ва уйғунлаштириш” номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2024-йил 12-декабрдаги 02-12-05-788-сон маълумотнома). Натижада ўқувчида маъно нозикликларини ҳис қилишга эришиш, ҳиссиётга таъсир қилиш йўллари аниқлаштирилган, кўчма маъноли сўзларнинг жозибадорлигини идрок этиш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
она тили таълимида кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг педагогик шарт-шароитлари ўқувчиларда метонимик тушунчалар ўртасидаги боғлиқликни англашни чуқурлаштирувчи коммуникатив ёндашув ва ижодий топшириқлар мажмуига ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида метафорик тафаккурни ривожлантиришга йўналтирилган мулоқот муҳитини синхронлаштириш асосида такомиллаштирилганлигига оид илмий янгилигидан олий таълим талабалари учун ишлаб чиқилган “Она-тили ўқиш саводхонлиги ва уни ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланманинг мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 29-майдаги 232-сонли буйруғига асосан берилган 232-305 рақамли рухсатнома). Натижада ўқувчиларнинг янги билимларни ўзлаштириш ҳамда кундалик ҳаётда фойдаланиш, ижодий фикрлаш, ижтимоий муҳитга тез киришиш, муаммони ҳал қилиш қобилиятларининг дидактик таъминоти такомиллаштиришга эришилган;
ўқувчиларнинг кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг дидактик таъминоти метафорик тафаккурини ривожлантириш ҳамда билимларни реал коммуникатив вазиятларда қўллашни мустаҳкамлашга йўналтирилган таълим жараёнига метонимик бирликларни ўзлаштириш ва нутқда фаол қўллашни таъминлайдиган интеграциялашган методик тизимни уйғунлаштириш асосида такомиллаштирилганлигига оид янгиликларидан 2021-2022-йилларда бажарилган АИ-201704 рақамли “Умумтаълим муссасалари битирувчиларининг она тили (ўзбек тили) фани бўйича малакасини баҳолаш ҳамда 14 та фандан тест тизимини ишлаб чиқиш” номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Абдулла Авлоний номидаги педагогларни касбий ривожлантирш ва янги методикаларга ўргатиш миллий-тадқиқот институтининг 2024-йил 12-декабрдаги 1405/300204 сон маълумотнома). Натижада ўқувчиларнинг ўқув-таълимий компетенсияларини илмий-методик жиҳатдан такомиллаштириш бўйича методик таъминотни аниқлашга хизмат қилди;
ўқувчиларнинг ўқув-когнитив компетенсияларини ривожлантиришда кўчма маъноли сўзлардан фойдаланишнинг инновацион технологияси лингвистик бирликларни ўргатишда босқичма-босқич ёндашув, контекстуал таҳлил, интерфаол машқлар ва ижодий фаолиятга асосланган методларни когнитив-эмоционал ўзлаштиришни ривожлантирадиган замонавий ИТ тизимига (“Тезаурус” платформаси) адаптациялаш асосида такомиллаштирилганлигига оид илмий янгиликларидан 2022–2023-йилларда бажарилган И-203-4 рақамли “Мамлакатимизда миллатлараро муносабатни янада ривожлантириш ва уйғунлаштириш” номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2024-йил 12-декабрдаги 02-12-05-788-сон маълумотнома). Натижада ўқувчиларнинг ўқув-таълимий компетенсияларини кўчма маъноли сўзлар орқали ривожлантиришнинг самарадорлиги ортишига хизмат қилган.