Хаитова Шахноза Инатуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Селитеб минтақалар муҳитини оптималлаштириш бўйича чора – тадбирларни асослаш ва эколого – гигиеник баҳолаш», 14.00.07 – Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Tib4068.
Илмий раҳбарлар: Искандаров Азиз Бахромович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Хамракулова Мукаддасхон Аскаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хаширбаева Динора Махкамбаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тожикистон профилактик тиббиёт илмий-тадқиқот институти (Тожикистон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: селитеб минтақа ва ундаги турар жой биноларининг ички ва ташқи муҳитини режалаштириш холатини гигиеник оптималлаштириш бўйича чора – тадбирлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар жой худудларини ташкил этишда хоналарнинг аниқ ўлчамлари, шамоллатиш параметрлари, табиий ёритилиши ва лойиҳаларнинг гигиеник меъёрларига мувофиқлиги асосида, турар-жой биноларининг ички муҳитига таъсир этувчи гигиеник, биологик, кимёвий ва бактериологик омилларнинг ўрни исботланган;
иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар-жой биноларининг қаватлар сони, қуёш нурига нисбатан жойлаштирилиши, уларнинг ўлчамлари, яшаш худудининг ободонлаштирилиши, хизмат кўрсатиш иншоотлари ва кўкаламзорлаштириш даражаси бўйича гигиеник меъёрларга мос келиши оптимал микроиқлимни яратиш ва аҳолига иссиқлик юкламасини камайтиришда асосий омиллар эканлиги исботланган;
иссиқ иқлим шароитида турли типда қурилган турар-жой биноларининг (бир ва кўп қаватли) ички ва ташқи муҳит кўрсаткичларининг, жумладан, биноларнинг ортиентацияси, микроиқлим кўрсаткичлари, намлик, табиий ҳаво аэрацияси ва хонанинг таббий ёритилишининг сезиларли иссиқлик юклама шароитида яшовчи аҳолининг ҳаёт сифати ва санитария-гигиеник осойишталигига таъсири исботланган;
иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар-жой худудларининг ҳавоси сифати, тупроқнинг ҳолати, хавфсиз сув таъминоти, биноларнинг ўлчами ва жойлашувининг санитария меъёрларига мувофиқлиги, табиий шамоллатиш ва ёритилиши самарадорлиги кўрсаткичларини ўз ичига олган турар-жой ҳудудини ташкиллаштиришни комплекс гигиеник баҳолашнинг тартиби ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Селитеб минтақалар муҳитини оптималлаштириш бўйича чора-тадбирларни асослаш ва эколого-гигиеник баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар жой худудларини ташкил этишда хоналарнинг аниқ ўлчамлари, шамоллатиш параметрлари, табиий ёритилиши ва лойиҳаларнинг гигиеник меъёрларига мувофиқлиги асосида, турар-жой биноларининг ички муҳитига таъсир этувчи гигиеник, биологик, кимёвий ва бактериологик омилларнинг ўрни исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Термиз филиалининг мувофиқлаштириш эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 17 октябрда 81-24-сон билан тасдиқланган «Селитеб минтақаларни кўкаламзорлаштириш даражасини худуднинг микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқиш» ҳамда «Аҳоли турар жойлари атмосфера хавосини микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 12.11.2024 йилдаги 105-Т-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро шаҳар бўлими бўйича 12.12.2024 йилдаги 91-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20-июндаги 20/47-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: селитеб муҳитни оптималлаштиришнинг ижтимоий аҳамияти катта ва турли жиҳатлардан намоён бўлади. Уларнинг асосий гуруҳларига аҳолининг ҳаёт сифати ва яхшилаш, яъни яшаш, ишлаш ва дам олиш учун қулай жойлар - одамларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсир қилади. Ижтимоий барқарорлик ва хавфсизликни ошириш, яхши режалаштирилган шаҳар муҳити жиноятчиликни камайтиради, одамлар ўзаро муомалаларини яхшилайди ва умумий хавфсизликни таъминлайди. Иқтисодий самарадорлиги: Термиз шаҳрининг 27,8 км2 умумий майдонининг 15% кўкаламзорлаштириш натижасида фойда туризм фаолиятидан йилига 1000000 сўм, соғлиқни сақлаш ва экологик вазиятни соғломлаштиришдан 750000 сўм, ҳаво тозалиги ва энергия сарфининг камайиши туфайли 500000 сўм жами 2250000 сўмни ташкил этади;
иккинчи илмий янгилик: иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар-жой биноларининг қаватлар сони, қуёш нурига нисбатан жойлаштирилиши, уларнинг ўлчамлари, яшаш худудининг ободонлаштирилиши, хизмат кўрсатиш иншоотлари ва кўкаламзорлаштириш даражаси бўйича гигиеник меъёрларга мос келиши оптимал микроиқлимни яратиш ва аҳолига иссиқлик юкламасини камайтиришда асосий омиллар эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Термиз филиалининг мувофиқлаштириш эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 17 октябрда 81-24-сон билан тасдиқланган «Селитеб минтақаларни кўкаламзорлаштириш даражасини худуднинг микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқиш» ҳамда «Аҳоли турар жойлари атмосфера хавосини микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 12.11.2024 йилдаги 105-Т-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро шаҳар бўлими бўйича 12.12.2024 йилдаги 91-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20-июндаги 20/47-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: селитеб муҳитни оптималлаштиришнинг ижтимоий аҳамияти катта ва турли жиҳатлардан намоён бўлади. Уларнинг асосий гуруҳларига аҳолининг ҳаёт сифати ва яхшилаш, яъни яшаш, ишлаш ва дам олиш учун қулай жойлар - одамларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсир қилади. Ижтимоий барқарорлик ва хавфсизликни ошириш, яхши режалаштирилган шаҳар муҳити жиноятчиликни камайтиради, одамлар ўзаро муомалаларини яхшилайди ва умумий хавфсизликни таъминлайди. Иқтисодий самарадорлиги: Термиз шаҳрининг 27,8 км2 умумий майдонининг 15% кўкаламзорлаштириш натижасида фойда туризм фаолиятидан йилига 1000000 сўм, соғлиқни сақлаш ва экологик вазиятни соғломлаштиришдан 750000 сўм, ҳаво тозалиги ва энергия сарфининг камайиши туфайли 500000 сўм жами 2250000 сўмни ташкил этади;
учинчи илмий янгилик: иссиқ иқлим шароитида турли типда қурилган турар-жой биноларининг (бир ва кўп қаватли) ички ва ташқи муҳит кўрсаткичларининг, жумладан, биноларнинг ортиентацияси, микроиқлим кўрсаткичлари, намлик, табиий ҳаво аэрацияси ва хонанинг таббий ёритилишининг сезиларли иссиқлик юклама шароитида яшовчи аҳолининг ҳаёт сифати ва санитария-гигиеник осойишталигига таъсири исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Термиз филиалининг мувофиқлаштириш эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 17 октябрда 81-24-сон билан тасдиқланган «Селитеб минтақаларни кўкаламзорлаштириш даражасини худуднинг микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқиш» ҳамда «Аҳоли турар жойлари атмосфера хавосини микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 12.11.2024 йилдаги 105-Т-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро шаҳар бўлими бўйича 12.12.2024 йилдаги 91-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20-июндаги 20/47-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: селитеб муҳитни оптималлаштиришнинг ижтимоий аҳамияти катта ва турли жиҳатлардан намоён бўлади. Уларнинг асосий гуруҳларига аҳолининг ҳаёт сифати ва яхшилаш, яъни яшаш, ишлаш ва дам олиш учун қулай жойлар - одамларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсир қилади. Ижтимоий барқарорлик ва хавфсизликни ошириш, яхши режалаштирилган шаҳар муҳити жиноятчиликни камайтиради, одамлар ўзаро муомалаларини яхшилайди ва умумий хавфсизликни таъминлайди. Иқтисодий самарадорлиги: Термиз шаҳрининг 27,8 км2 умумий майдонининг 15% кўкаламзорлаштириш натижасида фойда туризм фаолиятидан йилига 1000000 сўм, соғлиқни сақлаш ва экологик вазиятни соғломлаштиришдан 750000 сўм, ҳаво тозалиги ва энергия сарфининг камайиши туфайли 500000 сўм жами 2250000 сўмни ташкил этади;
тўртинчи илмий янгилик: иссиқ иқлим шароитида аҳоли турар-жой худудларининг ҳавоси сифати, тупроқнинг ҳолати, хавфсиз сув таъминоти, биноларнинг ўлчами ва жойлашувининг санитария меъёрларига мувофиқлиги, табиий шамоллатиш ва ёритилиши самарадорлиги кўрсаткичларини ўз ичига олган турар-жой ҳудудини ташкиллаштиришни комплекс гигиеник баҳолашнинг тартиби ишлаб чиқилганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Термиз филиалининг мувофиқлаштириш эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 17 октябрда 81-24-сон билан тасдиқланган «Селитеб минтақаларни кўкаламзорлаштириш даражасини худуднинг микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқиш» ҳамда «Аҳоли турар жойлари атмосфера хавосини микроиқлим омилларига таъсирини ўрганиш ва профилактик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Сурхондарё вилояти бошқармаси бўйича 12.11.2024 йилдаги 105-Т-сон ҳамда Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Бухоро шаҳар бўлими бўйича 12.12.2024 йилдаги 91-Т-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 20-июндаги 20/47-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: селитеб муҳитни оптималлаштиришнинг ижтимоий аҳамияти катта ва турли жиҳатлардан намоён бўлади. Уларнинг асосий гуруҳларига аҳолининг ҳаёт сифати ва яхшилаш, яъни яшаш, ишлаш ва дам олиш учун қулай жойлар - одамларнинг жисмоний ва руҳий саломатлигига ижобий таъсир қилади. Ижтимоий барқарорлик ва хавфсизликни ошириш, яхши режалаштирилган шаҳар муҳити жиноятчиликни камайтиради, одамлар ўзаро муомалаларини яхшилайди ва умумий хавфсизликни таъминлайди. Иқтисодий самарадорлиги: Термиз шаҳрининг 27,8 км2 умумий майдонининг 15% кўкаламзорлаштириш натижасида фойда туризм фаолиятидан йилига 1000000 сўм, соғлиқни сақлаш ва экологик вазиятни соғломлаштиришдан 750000 сўм, ҳаво тозалиги ва энергия сарфининг камайиши туфайли 500000 сўм жами 2250000 сўмни ташкил этади.