Зайнобидинова Иродахон Мардоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Феълнинг олам лисоний манзарасини акс эттиришдаги ўрни (ўзбек ва инглиз тиллари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Fil.3670.
Илмий раҳбар: Шахабитдинова Шохида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, DSc.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Мирзохидова Муяссар Иномжоновна, филология фанлари доктори, профессор; Тоирова Наргиза Исаковна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва инглиз тилларининг морфологик структурасида феълнинг ўзига хос ўрнини белгилаш, морфологик сатҳ доираси ва унинг турли категориялари мисолида оламнинг лисоний манзарасини очиб беришдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз тилида имконият, эҳтимоллик, зарурат ва бошқа модалликни ифодаловчи махсус модал феълларнинг мавжудлиги ҳамда модалликнинг махсус феъл билан ифодаланиши ўзбек тилига хос эмаслиги асослаб берилган;
инглиз тилида феъл асосли алоҳида содда гап (эга+кесим) билан ифода этилувчи (И гуесс, И тҳинк) конструксиялар ўзбек тилида модал ма'ноли (менимча, менинг фикримча, назаримда) кириш бирикма конструксияси билан ифодаланиши асосланган;
ўзбек тилида феъл ва исм туркумига мансуб сўзлар тилнинг мазмуний ядросини ташкил этиши, инглиз тилида эса феъллар мазмуний ва грамматик сўз туркумлиги: феълсиз гап мавзуси ва содир бўлаётган ҳаракатни кўрсатиш имконсизлиги исботланган.;
феълнинг ўзбек ва инглиз тилларида фаоллик даражаси корпуслар ва луғатлар асосида кўрсатилиб, ўзбек тилида феъллар отлардан кейин, инглиз тилида эса от ва сифатлардан кейин туриши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Феълнинг олам лисоний манзарасини акс эттиришдаги ўрни (ўзбек ва инглиз тиллари мисолида) юзасидан олиб борилган тадқиқот илмий хулоса ва илмий натижалари асосида:
инглиз тилида имконият, эҳтимоллик, зарурат ва бошқа модалликни ифодаловчи махсус модал феълларнинг мавжудлиги ҳамда модалликнинг махсус феъл билан ифодаланишига оид илмий хулоса ва натижалардан Андижон давлат университетида 2022-2023-йилларда бажарилган “№ ИЛ-402104213. Ўзбек тилида электрон лингвистик энциклопедик луғат ишлаб чиқиш” давлат инновацион-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада ихтисослашган атамалар тавсифида фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2023-йил 14-декабрдаги №39-01-2731-сон маълумотномаси). Натижада, олам лисоний манзараси тавсифида қўлланилувчи айрим бирликларининг ўзига хосликлари очиб берилган;
ўзбек тилида феъл ва исм туркумига мансуб сўзлар тилнинг мазмуний ядросини ташкил этиши, инглиз тилида эса феъллар мазмуний ва грамматик сўз туркумлиги: феълсиз гап мавзуси ва содир бўлаётган ҳаракатни кўрсатиш имконсизлигига хос жиҳатлар билан боғлиқ илмий ҳулоса ва натижаларидан Андижон давлат университетида 2017-2020-йилларда бажарилган “ОТ-Ф1-18. Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлар ва методологиясини ишлаб чиқиш” давлат фундаментал-тадқиқот доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024-йил 24-апрелдаги №39-01-487-сон маълумотномаси). Натижада, лисоний маданиятни таъминлашга оид методология нутқ воситаларига доир янги назарий қарашлар билан бойитилган;
феълнинг ўзбек ва инглиз тилларида фаоллик даражаси корпуслар ва луғатлар асосида таҳлили натижалари ва материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият”, “Адабий жараён”, “Жаҳон адабиёти” номли эшиттиришларида (2024-йил апрел ва май ойлари) фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2024-йил 27-майдаги 04-36-6791-сон маълумотномаси). Натижада, эшиттиришларнинг илмий савияси ортган ҳамда олам манзараси, асосий тушунча ва тамойиллари, макон ва замон категорияси когнитив тадқиқи амалга оширилиб, турли функсионал услублардаги матнлардаги феʼллар орқали оламни моделлаштириш асослари ҳамда парадигмаси яратилганлигини шакллантириш орқали кўрсатиб бериш каби жиҳатларида ўзига хослик таъминланган.