Тожиқулов Мухторбек Эгамберди ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Алюминий-магний сақловчи гибрид фталосианин бирикмалар асосида лок-бўёқ материаллар учун пигментлар олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.14 – Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.3.PhD/Т5841.
Илмий раҳбар: Файзиев Жаҳонгир Баҳромович, техника фанлари фалсафа доктори, катта илмий ҳодим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология илмий тадқиқот институти, DSc.16/30.12.2019.K/Т.87.01.
Расмий оппонентлар: Ёдгоров Нормуҳаммад, кимё фанлари доктори, профессор; Соттиқулов Элёр Сотимбоевич, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: алюминий ва магний консентрациясини мақсадли оъзгартириш орқали турли рангдаги фталосианин пигментларини олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фтал ангидрид, карбамид ва катализаторлар иштирокида алюминий ва магний металл ионларини мақсадли ўзгартириш орқали яъни уларнинг нисбатлари 1:1, 1:2, 1:3 ва 1:4 бўлганда турли рангдаги янги фталосианин комплексларини синтез қилиш усуллари ишлаб чиқилган;
ГОСТ-6220-76 талабларига мос пигментлар олишда синтез қилинган алюминий ва алюминий-магний сақловчи фталоцианинларнинг 90 % ли сулфат кислотада эритилиши ва 20 % ли натрий карбонат эритмасида нейтралланиши оптимал эканлиги аниқланган;
ПФ-115 эмаллари тайёрлашда алюминий-магний сақловчи фталосианин пигментларидан фойдаланиш усуллари ишлаб чиқилган ва тадқиқот натижаларига кўра, 100 кг эмал таркиби учун 5,6 кг пигмент оптимал миқдор эканлиги аниқланган.
ГОСТ 6465-76 талаблари бўйича тайёрланган ПФ-115 эмалларнинг антикоррозион, статик ҳамда динамик мустаҳкамлик хоссалари юқори натижалар намоён қилиши алюминий ва алюминий-магний сақловчи фталосианин пигментларига боғлиқлиги аниқланган;
таркибида алюминий ва алюминий-магний сақловчи янги фталосианин пигментларини олишнинг иқтисодий самарадор ва экологик тоза технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Таркибида алюминий ва алюминий-магний сақловчи янги фталосианин пигментларини олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
алюминий ва алюминий-магний сақловчи фталосианин пигментларини олиш технологияси Тошкент кимё-технология илмий тадқиқот институти ва “СОФ ПАИНЦ” масъулияти чекланган жамиятида амалиётга жорий қилинган (“Ўзбекистон қурилиш материаллари саноати корхоналари уюшмаси” нинг 2025 йил 16 июндаги 02/15-1963-сон маълумотномаси). Натижада, импорт ўрнини босувчи юқори сифатли 5 хил рангдаги фталосианин пигментларини маҳаллий маҳсулот сифатида қўллаш имконини берган;
синтез қилинган алюминий ва алюминий-магний сақловчи фталосианин пигментлар асосида ПФ-115 турдаги турли рангдаги эмаллар тайёрлаш технологияси “СОФ ПАИНЦ” масъулияти чекланган жамиятида амалиётга жорий қилинган (“Ўзбекистон қурилиш материаллари саноати корхоналари уюшмаси” нинг 2025 йил 16 июндаги 02/15-1963-сон маълумотномаси). Натижада, алюминий-магний сақловчи фталосианин пигментларини қўллаш эмал таркибидаги пигмент миқдорини 10 дан 5,6 кг га камайтириш имконини берган.