Раупова Камола Мусиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Шовқин ва вибрация натижасида келиб чиқадиган сенсоневрал қаттиққулоқлигининг диагностикасини ва давосини такомиллаштириш, 14.00.04 – Оториноларингология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3288.
Илмий раҳбар: Насретдинова Махзуна Тахсиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Карабаев Хуррам Эсанкулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Владимирова Татьяна Юльевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Федерал тиббий биологик агентлик. Миллий оториноларингология маркази.
II. Тадқиқотнинг мақсади: комплекс диагностик текширувлар асосида клиник-функционал ўзгаришларни ўрганиш, ҳамда юқори даражадаги ишлаб чиқариш шовқини ва вибрацияси шароитида меҳнат қилувчи корхона ходимларини даволаш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
домий шовқин-вибрация таъсирида бўлган касблардаги ишчиларнинг аудиологик хусусиятлари батафсил тахлил килинган ва эшитиш частотасининг юқори диапазон тонларига 8000-16000 Гц эшитиш сезгирлигини аниқлаш орқали касбий қаттиққулоқликни эрта ташхислаши аниқланган;
шовқин таъсирида компенсатор реакцияларнинг бузилиши ва мия қон оқими, ҳамда психоакустик тадқиқотлар ёрдамида аниқланадиган ички қулоқ лабиринтидаги босимнинг ошиши билан намоён бўладиган ички қулоқнинг қон томир дистонияси ривожланиши исботланган;
шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда гипоталамо-гипофизар-буйрак усти бези ва қалқонсимон без тизими гормонларининг аудиологик кўрсаткичлари ва маълумотлари ўртасидаги боғлиқлик аниқланган;
шовқин шароитида фаолият олиб борадиган ишчиларда миёрий эштиш диапазонларини инобатга олган холда махсус шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш оркали касбий сенсоневрал қаттиққулоқлигини даволаш усули такомилаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонаси ва Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказига амалиетга тадбик этилди (Узбекистон Республикаси Согликни саклаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 10.06.25 йилдаги 19-сонли йигилиш баённомаси)
биринчи илмий янгилик: домий шовқин-вибрация таъсирида бўлган касблардаги ишчиларнинг аудиологик хусусиятлари батафсил тахлил килинган ва эшитиш частотасининг юқори диапазон тонларига 8000-16000 Гц эшитиш сезгирлигини аниқлаш орқали касбий қаттиққулоқликни эрта ташхислаши аниқланган; Илмий натижаларнинг амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонаси (2025 йил 13 январдаги 57-7-107-ТВ/2025-сон) ва Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 12 декабрдаги 353-сон) амалиётига тадбиқ этилди. Ижтимоий самарадорлиги: амалий соғлиқни сақлаш тизими учун шовқин-вибрация ишлаб чиқаришида ишлайдиган ишчиларда субъектив шовқинни аниқлашнинг янада мақбул ва мутлақо адекват усуллари таклиф этилди. Иқтисодий самарадорлиги: шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда аудиометрик текширувдан фойдаланиш касалликнинг кечишини тўғри баҳолаш ва диагностик текширувда бир нафар ишчига ўртача 525000 сўм бюджет маблағи ва 125000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини яратади.
иккинчи илмий янгилик: шовқин таъсирида компенсатор реакцияларнинг бузилиши ва мия қон оқими, ҳамда психоакустик тадқиқотлар орқали интралабиринт босимнинг ошиши билан намоён бўладиган ички қулоқнинг қон томир дистонияси ривожланиши исботланди. Глицерол тестини қўллаш, касбий сенсоневрал қаттиққулоқликнинг ривожланишини башорат қилиш учун ишлатилиши мумкинлиги аниқланди, бу 92,3% ҳолларда ички қулоқнинг қон томир декомпенсацияси даражасини аниқлашга имкон беради. Илмий натижаларнинг амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонаси (2025 йил 13 январдаги 57-7-107-ТВ/2025-сон) ва Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (2024 йил 12 декабрдаги 353-сон) амалиётига тадбиқ этилди. Ижтимоий самарадорлиги: мияда қон айланишини ўрганиш ва психоакустик тадқиқотлар, ҳамда ишлаб чиқилган диагностика ва даволаш усулларини соғлиқни сақлаш амалиётига жорий этиш, эшитиш қобилияти касбий бузилган беморларни реабилитация қилиш самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда аудиометрик текширувдан фойдаланиш орқали, касалликнинг кечишини тўғри баҳолаш ва диагностик текширувда бир нафар ишчига ўртача 525000 сўм бюджет маблағи ва 125000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини яратади
учинчи илмий янгилик: шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда, гипоталамо-гипофизар-буйрак усти бези ва қалқонсимон без тизимларининг гормонлари маълумотлари билан аудиологик кўрсаткичлар орасидаги боғлиқлик аниқланди. Илмий натижаларнинг амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонаси (13.01.2025 йилдаги 57-7-107-ТВ/2025-сон) ва Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (12.12.2024 йилдаги 353-сон) амалиётига тадбиқ этилди. Ижтимоий самарадорлиги: шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда, гипоталамо-гипофизар-буйрак усти бези ва қалқонсимон без тизимларининг гормонлари маълумотлари ташхислашда ва даволашда ўз самарадорлигини кўрсатди. Иқтисодий самарадорлиги: шовқин-вибрация касбидаги ишчиларда аудиометрик текширувдан фойдаланиш орқали, касалликнинг кечишини тўғри баҳолаш ва диагностик текширувда бир нафар ишчига ўртача 525000 сўм бюджет маблағи ва 125000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини яратади
тўртинчи илмий янгилик: шовқин шароитида фаолият олиб борадиган ишчиларда миёрий эштиш диапазонларини инобатга олган холда махсус шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш оркали касбий сенсоневрал қаттиққулоқлигини даволаш усули такомилаштирилган. Бу усул 87,2% ишчиларда чарчашни камайтиради ва эшитиш йўли обтюраторларини қўллашга нисбатан яхшироқ қабул қилинади. Илмий натижаларнинг амалиётга жорий этилиши: олинган илмий-амалий маълумотлар Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонаси (13.01.2025 йилдаги 57-7-107-ТВ/2025-сон) ва Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (12.12.2024 йилдаги 353-сон) амалиётига тадбиқ этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Таклиф этилган шахсий ҳимоя воситалари ишчиларнинг аҳволини яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган шовқин-вибрация касбидаги ишчиларни даволаш тактикаси ҳар бир бемор учун даволаш-реабилитация тадбирларида 425000 сўмгача маблағни тежаш имконини беради.
