Amonova Madina Furkatovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Menopauzadagi ayollarda suyak to‘qimasi mineral zichligi ko‘rsatkichlariga vitamin D miqdorining ta’siri», 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.3.PhD/Tib2040.
Ilmiy raxbar: Zufarova Shaxnoza Alimdjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Rasmiy opponentlar: Abdullaeva Lagiya Mirzatullaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Karimova Feruza Djavdatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi menopauza davridagi ayollarning salomatligi va hayot sifatini yaxshilash uchun qon zardobida vitamin D miqdorini hisobga olgan holda menopauzal buzilishlarining oldini olish va korreksiyalash modelini ishlab chiqarishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
menopauza davridagi ayollarda klimakterik belgilarning namoyon bo‘lish xususiyatlariga qon zardobidagi vitamini D darajasining ta’siri isbotlangan va endogen estrogenlar sintezining pasayishi vitamin D darajasi bilan bog‘liq bo‘lib, 20 ng/ml dan past ko‘rsatkichlar menopauza davridagi bemorlarning hayot sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan;
menopauza davridagi ayollarda qon zardobidagi vitamin D miqdori va klimakterik sindromning og‘irlik darajasi o‘rtasida teskari kuchli korrelyasion (r=-0,874) bog‘liqlik aniqlangan;
menopauzadagi ayollarda glyukoza va glikirlangan gemoglobin miqdorining ortishi fonida umumiy kal`siy, fosfor va vitamin D miqdorining pasayishi gormonal holatdagi nomutanosiblikni rivojlanishiga olib kelishi isbotlangan;
menopauza davrida ayollarda umumiy klinik, garmonal va vitamin D miqdori tahlillarini inobatga olgan holda an’anaviy kompleks davo muolajasiga qo‘shimcha xolekalsiferol va kal`siy preparatlarini qo‘llash orqali davolash usuli takomillashtirilgan va uning yuqori samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Menopauzadagi ayollarda suyak to‘qimasi mineral zichligi ko‘rsatkichlariga vitamin D miqdorining ta’sirini o‘rganish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyundagi 20/45- conli xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: menopauza davridagi ayollarda klimakterik belgilarning namoyon bo‘lish xususiyatlariga qon zardobidagi vitamini D darajasining ta’siri isbotlangan va endogen estrogenlar sintezining pasayishi vitamin D darajasi bilan bog‘liq bo‘lib, 20 ng/ml dan past ko‘rsatkichlar menopauza davridagi bemorlarning hayot sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan va ular bo‘yicha takliflar Toshkent pediatriya tibbiyot instituti Ilmiy kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 6-soni bilan tasdiqlangan «Ayollarda D vitamini tanqisligi bilan menopauzal davrning kechish xususiyatlari» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Samarqand davlat tibbiyot universiteti ko‘p tarmokli klinikasi 2024 yil 19 oktyabrdagi 175-sonli buyrug‘i asosida va Samarkand shaxar l-son tug‘ruq majmuasi 2024 yil 2 oktyabrdagi 78-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 20 iyundagi 20/45 - sonli xulosasiga ko‘ra). Ijtimoiy samaradorligi: Menopauzadagi ayollarda D vitamini defisitini erta aniqlash imkoniyati yaratilib, klimakterik simptomlarning og‘ir darajalari kamaytirildi. Iqtisodiy samaradorligi: Simptomatik dori-darmonlar iste’moli 45% ga qisqartirildi. Xar bir bemorga o‘rtacha yiliga 480000 so‘m ortiqcha xarajat tejaldi, xamda ambulator tashriflar soni 38% ga kamaydi.
ikkinchi ilmiy yangilik: menopauza davridagi ayollarda qon zardobidagi vitamin D miqdori va klimakterik sindromning og‘irlik darajasi o‘rtasida teskari kuchli korrelyasion (r=-0,874) bog‘liqlik aniqlangan va ular bo‘yicha takliflar Toshkent pediatriya tibbiyot instituti Ilmiy kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 6-soni bilan tasdiqlangan «Ayollarda D vitamini tanqisligi bilan menopauzal davrning kechish xususiyatlari» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Samarqand davlat tibbiyot universiteti ko‘p tarmokli klinikasi 2024 yil 19 oktyabrdagi 175-sonli buyrug‘i asosida va Samarkand shaxar l-son tug‘ruq majmuasi 2024 yil 2 oktyabrdagi 78-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 20 iyundagi 20/45 - sonli xulosasiga ko‘ra).Ijtimoiy samaradorligi: Klimakterik sindrom og‘irligini vitamin D darajasi bilan bog‘lab baholash orqali xavf guruhlarini erta aniqlash imkoniyati yaratilib, og‘ir klimakterik holatlar va osteoporoz xavfi kamaytirildi. Iqtisodiy samaradorligi: asoratlar sababli statsionarda yotish holatlari 25–30% ga kamayib, har bir bemor hisobiga o‘rtacha 400000 so‘mgacha tibbiy xarajatlarni tejash imkoni yaratildi.
uchinchi ilmiy yangilik: menopauzadagi ayollarda glyukoza va glikirlangan gemoglobin miqdorining ortishi fonida umumiy kal`siy, fosfor va vitamin D miqdorining pasayishi gormonal holatdagi nomutanosiblikni rivojlanishiga olib kelishi isbotlangan va ular bo‘yicha takliflar Toshkent pediatriya tibbiyot instituti Ilmiy kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 6-soni bilan tasdiqlangan «Ayollarda D vitamini tanqisligi bilan menopauzal davrning kechish xususiyatlari» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Samarqand davlat tibbiyot universiteti ko‘p tarmokli klinikasi 2024 yil 19 oktyabrdagi 175-sonli buyrug‘i asosida va Samarkand shaxar l-son tug‘ruq majmuasi 2024 yil 2 oktyabrdagi 78-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 20 iyundagi 20/45-sonli xulosasiga ko‘ra). Ijtimoiy samaradorligi: metabolik va gormonal buzilishlarni erta aniqlash imkoniyati yaratilib, osteopeniya, osteoporoz asoratlari 30–35 % ga kamaytirildi, bemorlarning hayot sifati oshirildi. Iqtisodiy samaradorligi: qo‘shimcha laborator tekshiruvlar 34% ga, simptomatik davolash xarajatlari 29% ga kamaydi va xar bir bemor uchun yiliga 360000 so‘m mablag‘ tejaldi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: menopauza davrida ayollarda umumiy klinik, garmonal va vitamin D miqdori tahlillarini inobatga olgan holda an’anaviy kompleks davo muolajasiga qo‘shimcha vitamin D va kal`siy preparatlarini qo‘llash orqali davolash usuli takomillashtirilgan va uning yuqori samaradorligi isbotlangan va ular bo‘yicha takliflar Toshkent pediatriya tibbiyot instituti Ilmiy kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 6-soni bilan tasdiqlangan «Ayollarda D vitamini tanqisligi bilan menopauzal davrning kechish xususiyatlari» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Samarqand davlat tibbiyot universiteti ko‘p tarmokli klinikasi 2024 yil 19 oktyabrdagi 175-sonli buyrug‘i asosida va Samarkand shaxar l-son tug‘ruq majmuasi 2024 yil 2 oktyabrdagi 78-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 20 iyundagi 20/45-sonli xulosasiga ko‘ra). Ijtimoiy samaradorligi: takomillashtirilgan davolash usuli natijasida menopauzal simptomlar sezilarli kamayib, ayollarning hayot sifati, mehnat qobiliyati va ijtimoiy faolligi oshdi. Iqtisodiy samaradorligi: simptomatik dori-darmon sarfi 60-80% ga kamaydi, ambulator tashriflar soni 48% ga qisqardi, statsionarda yotish kunlari 8 kundan 4 kungacha qisqarib, byudjet mablag‘ tejaldi.
