Primako Vladimir Ivanovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston Respublikasida universal audiologik skriningini va eshitish qobiliyatida nuqsoni bo‘lgan chaqaloqlarda uzluksiz monitoring tizimini tashkil etish”, 14.00.09 – Pediatriya va 14.00.33  – Jamiyat salomatligi. Sog‘liqni saqlashda menejment (tibbiyot fanlari) 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Ilmiy rahbarlar: Inoyatova Flora Ilyasovna, tibbiyot fanlari doktori, professor, akademik; Rizaev Jasur Alimdjanovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01
Rasmiy opponentlar:  Agzamova Shoira Abdusalomovna, tibbiyot fanlari doktori, professor;  Abduraximov Zoxid Abduvasikovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Arifov Sayfutdin Saidazimovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Rossiya Federatsiyasi Sog‘liqni saqlash vazirligining
«Sankt-Peterburg quloq, tomoq, burun va nutq ilmiy-tadqiqot instituti» federal davlat byudjet muassasasi (Rossiya).
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston Respublikasida yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda eshitish qobiliyatining universal skriningini joriy etish maqsadida tashkiliy chora-tadbirlarni ishlab chiqish, shuningdek, keyinchalik boshqaruv (menejment) va eshitish salomatligini uzluksiz monitoring qilish tizimini yaratishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
ilk bor O‘zbekistonda yaratilgan yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshituv skriningi bo‘yicha moslashtirilgan dastur yaratildi, u uzluksiz monitoring tizimi orqali skrining qamrovi va samaradorligini oshirib, shuningdek eshitish nuqsonining birlamchi aniqlanish yoshini 4,6 yoshdan 3 oyga tushirishga imkon berdi, bu esa reabilitatsiya salohiyatini oshirgan;
ilk bor butun respublika bo‘ylab yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyati universal skriningi jarayonini motnitoring qilish, uning bosqichlari va sifatini onlayn rejimda nazorat qilish hamda ma’lumotlarni tahlil qilish imkonini beradigan monitoring markazi tashkil etilgan;
yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshitish qobiliyatining universal skriningi bosqichlarida birinchi marta eshitish patologiyasi bo‘lgan yangi tug‘ilgan chaqaloqlar logistikasi aniqlagan;
yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyati skriningi metodologiyasini tanlashda differensial yondashuvning farqlanishi aniqlandi: bu otoakustik emissiya mahsulotini buzib ko‘rsatish usuli bo‘lib, birlamchi skrining uchun mos usul ekanligi bilan aniqlanadi, chunki u 98,3% sezgirlik, 98,4% o‘ziga xoslik va 99,99% salbiy natijaning prognostik ahamiyatiga isbotlangan; 
yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshitish qobiliyatining universal skriningi uchun birinchi marta yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni raqamli identifikatsiyalashning himoyalangan noyob tizimi yaratilgan;
ilk bor yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyatini universal skriningdan o‘tkazish bo‘yicha respublikaning barcha hududlarida mutaxassislarni tayyorlash tizimi ishlab chiqilgan;
ilk bor o‘tkazilgan tadqiqotlar asosida aniqlandiki, ishlab chiqilgan moslashtirilgan universal eshitish skriningi dasturi bola hayotining ilk 3 oyi davomida to‘liq audiologik diagnostikadan o‘tkazib va 6 oylik davrdan reabilitatsiya bosqichlarini boshladik, hamda koxlear implantatsiya amaliyotini 1 yoshgacha bajarishga imkon kildik va bolaning psixologik-nutqiy rivojlanishini fiziologik yoshiga mos ravishda ta’minlash imkonini yaratgan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasida universal audiologik skriningini va eshitish qobiliyatida nuqsoni bo‘lgan chaqaloqlarda uzluksiz monitoring tizimini tashkil etish asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor O‘zbekistonda yaratilgan yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshituv skriningi bo‘yicha moslashtirilgan dastur yaratilgan, u uzluksiz monitoring tizimi orqali skrining qamrovi va samaradorligini oshirib, shuningdek eshitish nuqsonining birlamchi aniqlanish yoshini 4,6 yoshdan 3 oyga tushirishga imkon berdi, bu esa reabilitatsiya salohiyatini oshirgan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: yaratilgan dastur eshitish nuqsoniga ega bolalarda eshitish va nutqning o‘z vaqtida, fiziologik yoshga mos rivojlanishiga xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni rivojlanmaslik nuksonni oldini olish choralari invalidlik holatlarining kamayishiga olib keldi va xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaladi;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor butun respublika bo‘ylab yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyati universal skriningi jarayonini motnitoring qilish, uning bosqichlari va sifatini onlayn rejimda nazorat qilish hamda ma’lumotlarni tahlil qilish imkonini beradigan monitoring markazi tashkil etilgan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: Bu esa eshitish zaifligini aniklashda 12% bemorlarni tekshiruvdan “yukolib” kolishini oldini oldi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni nuksonni bor bolalarni 12% kamaytirib berdi xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaldi;
uchinchi ilmiy yangilik: yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshitish qobiliyatining universal skriningi bosqichlarida birinchi marta eshitish patologiyasi bo‘lgan yangi tug‘ilgan chaqaloqlar logistikasi aniqlagan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: eshitish nuqsonini erta aniklashga va reabilitatsiya tadbirlarini uz vaktida utkazishga olib keldi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni rivojlanishi bolalarni ijtimoy jamiyatga kushdi va xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaldi;
turtinchi ilmiy yangilik: yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyati skriningi metodologiyasini tanlashda differensial yondashuvning farqlanishi aniqlandi: bu otoakustik emissiya mahsulotini buzib ko‘rsatish usuli bo‘lib, birlamchi skrining uchun mos usul ekanligi bilan aniqlanadi, chunki u 98,3% sezgirlik, 98,4% o‘ziga xoslik va 99,99% salbiy natijaning prognostik ahamiyatiga isbotlangan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi:  bu esa eshitish nuqsonini tugri aniklashga va reabilitatsiya tadbirlarini uz vaktida utkazishga olib keldi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni rivojlanishi bolalarni ijtimoy jamiyatga kushdi va xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaldi;
beshinchi ilmiy yangilik: yangi tug‘ilgan chaqaloqlar eshitish qobiliyatining universal skriningi uchun birinchi marta yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni raqamli identifikatsiyalashning himoyalangan noyob tizimi yaratilgan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi:  tadqiqot natijalari asosida barcha yangi tug‘ilgan chaqaloqlarni to‘liq qamrab olish va skriningning universalligini ta’minlash orqali eshitish qobiliyatida nuqsoni bor bolalar reestrini yuritish uchun zarur sharoitlar yaratiladi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni nuksonni bor bolalarni kamaytirib berdi xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaldi;
oltinchi ilmiy yangilik: birinchi marta yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning eshitish qobiliyatini universal skriningdan o‘tkazish bo‘yicha respublikaning barcha hududlarida mutaxassislarni tayyorlash tizimi ishlab chiqilgan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan  (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi:  diagnostika qilish va prognozlash sifatini yaxshilash, tashxisni o‘z vaqtida tasdiqlash va eshitish qobiliyatini to‘liq abilitatsiya qilish orqali yuqori malakali yordam ko‘rsatishga imkon bergan. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni rivojlanishi bolalarni ijtimoy jamiyatga kushdi va xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaldi;
ettinchi ilmiy yangilik: ilk bor o‘tkazilgan tadqiqotlar asosida aniqlandiki, ishlab chiqilgan moslashtirilgan universal eshitish skriningi dasturi bola hayotining ilk 3 oyi davomida to‘liq audiologik diagnostikadan o‘tkazib va 6 oylik davrdan reabilitatsiya bosqichlarini boshladik, hamda koxlear implantatsiya amaliyotini 1 yoshgacha bajarishga imkon kildik va bolaning psixologik-nutqiy rivojlanishini fiziologik yoshiga mos ravishda ta’minlash imkonini yaratgan, Samarqand viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 5 apreldagi № 59-4 buyrug‘i bilan va  Xorazm viloyati bolalar kup tarmokli tibbiet markaziga 2025 yil 10 apreldagi № 107 buyrug‘i bilan joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 20 iyun 20-son xulosasi).  Ijtimoiy samaradorligi:   yaratilgan dastur eshitish nuqsoniga ega bolalarda eshitish va nutqning o‘z vaqtida, fiziologik yoshga mos rivojlanishiga xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: eshitish va nutkni rivojlanmaslik nuksonni oldini olish choralari invalidlik holatlarining kamayishiga olib keldi va xar bir bemorga xar bir ishlatilgan dollarga 1,67 dollar kaytib kelgan va kelajakda xar yiliga 4500 evro-dollar tejab koladi. Xulosa: 1 bemor hisobidan yiliga 54 mln sum tejab kolinadi, fakatkina bir yillik invalidlik tulov 11 mln 40 sum xar bir bemordan tejaladi.