Tashpulatova Kamilla Maratovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Matematik modellashtirish usullaridan foydalangan xolda tish implantlarida echilmaydigan protezlarning samaradorligini bashorat kilish”, 14.00.21 – Stomatologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.1.PhD/Tib3384.
Ilmiy rahbar: Safarov Murod Tashpulatovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/30.12.2019.Tib.59.01.
Rasmiy opponentlar: Gulyamov Surat Saidvalievich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Shukparov Asilbek Bayadilovich, tibbiyot fanlari doktori, professor (Qozog‘iston).
Yetakchi tashkilot: C.D. Asfendiyarov nomli Qozog‘iston milliy tibbiyot universiteti (Qozog‘iston).
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: dental implantlarda olinmaydigan protezlashni bashorat qilish usulini ishlab chiqish va samaradorligini baholashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bemorlarning LDF-metriya tekshiruvi qon oqimi intensivligi, tomirlarning vazomotor faolligi 40-45% ga oshganligini aniqladi va 6-12 oy ichida implantat atrofidagi mikrotsirkulyator oqimning tiklanish tendensiyasiyasi aniqlangan;
3D rentgenografiya ma’lumotlariga ko‘ra, bemorlarda 3 oy davomida implant yuzasida suyak to‘qimasining faol va intensiv neoplazmasi kuzatildi, etarlicha chaynash yuklamasiga bog‘liqligi aniqlangan;
funksional yuklama muddatlarida (6-8 oy) pastki jag‘ al`veolyar o‘sig‘ining tish implantlari sohasidagi suyak to‘qimasi zichligi holati (implant bo‘yni va o‘rtasi) sog‘lom zonadagi suyaklar zichligi ko‘rsatkichlariga mos kelishi aniqlangan;
bemorlarning 1 va 2 guruhlarida o‘tkazilgan klinik va funksional tekshiruv usullarining natijalari asosida matematik modellash usulidan foydalanib maxsus kompyuter dasturi yaratildi, natijada tish implantlarida olinmaydigan protezlarning funksional samaradorligini ishonchli bashorat qilish imkoni asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Og‘iz bo‘shlig‘i holatining tashxisiga ko‘ra ilmiy natijalarga asoslanib implantat va ortopedik protezlarning har bir bemor uchun individual modelini tanlash bo‘yicha ilmiy tadqiqot natijalari asosida (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Ilmiy-texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi 11 sonli bayonnomasining xulosasi):
birinchi ilmiy yangilik: bemorlarning LDF-metriya tekshiruvi qon oqimi intensivligi, tomirlarning vazomotor faolligi 40-45% ga oshganligini aniqladi va 6-12 oy ichida implantat atrofidagi mikrotsirkulyator oqimning tiklanish tendensiyasiyasi aniqlanganligi "Dental implantlarda mahkamlangan protezlarning samaradorligini bashorat qilish usulini ishlab chiqish va aniqlash" uslubiy tavsiyanomasi bilan tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2023 yil 31 maydagi 04-r/40-son ma’lumotnomasi). Ushbu tavsiyalarning joriy etilishi suyak ichi implantlariga tayangan holda ortopedik davolash sifatini oshirish imkonini bergan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Implantatlarga tayanadigan olib qo‘yilmaydigan tish protezlarining turli xil ortopedik konstruksiyalari bo‘lgan bemorlarni funksional o‘rganish natijasida ikki tomonlama chegaralanmagan tish nuqsonlarida interalveolyar balandlikning pasayishi chaynov mushaklari va mintaqaviy tomirlarning funksional faolligini sezilarli darajada pasaytirishini aniqlash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorlik: ishlab chiqilgan algoritm bo‘yicha kompleks diagnostika o‘tkazish turli asoratlarning oldini olishga yordam beradi, takroriy operatsiyalarga ko‘rsatmalarni, reabilitatsiya muddatlarini qisqartiradi, shuningdek, qo‘shimcha xarajatlarni 1350000 so‘mga kamaytiradi. Xulosa: o‘tkazilgan klinik tadqiqotning asosiy natijalarini joriy etish og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalarini erta tashxislashga yordam berdi va tish implantlariga tayangan holda ortopedik davolash samaradorligini oshirish, shuningdek, bemorlarni reabilitatsiya qilish samaradorligi ko‘rsatkichini yaxshilash imkonini berdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: 3D rentgenografiya ma’lumotlariga ko‘ra, bemorlarda 3 oy davomida implant yuzasida suyak to‘qimasining faol va intensiv neoplazmasi kuzatildi, etarlicha chaynash yuklamasiga bog‘liqligi aniqlanganligi "Bemorlarning tish implantlariga tayangan holda olinmaydigan protezlarga moslashish davrida funksional tadqiqot usullari algoritmini ishlab chiqish" uslubiy tavsiyanomasi bilan tasdiqlangan. - Toshkent, 2023 (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2023 yil 31 maydagi 04-r/41-son ma’lumotnomasi). Mazkur tavsiyaning amaliyotga joriy qilinishi tish qatorlari nuqsonlari va al`veolyar o‘siqlarda suyak hosil bo‘lishi buzilishlari bo‘lgan bemorlarni davolash samaradorligini oshirish imkonini bergan. Dental implantlardan foydalangan holda differensial ortopedik davolash natijalari Toshkent shahar "To‘rtinchi" MChJ stomatologiya poliklinikasi, "Dental-Avenue" MChJ xususiy stomatologiya klinikasi, 1-sonli bolalar stomatologiya poliklinikasi amaliy faoliyatiga joriy etilgan. O‘tkazilgan klinik tadqiqotning asosiy natijalarini joriy etish og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalarini erta tashxislashga yordam berdi va tish implantlariga tayangan holda ortopedik davolash samaradorligini oshirish, shuningdek, bemorlarni reabilitatsiya qilish samaradorligi ko‘rsatkichini yaxshilash imkonini berdi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Implantatlarga tayanadigan olib qo‘yilmaydigan tish protezlarining turli xil ortopedik konstruksiyalari bo‘lgan bemorlarni funksional o‘rganish natijasida ikki tomonlama chegaralanmagan tish nuqsonlarida interalveolyar balandlikning pasayishi chaynov mushaklari va mintaqaviy tomirlarning funksional faolligini sezilarli darajada pasaytirishini aniqlash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorlik: ushbu toifadagi bemorlar tibbiy yordamga muhtojligini, shuningdek, uzoq muddatli reabilitatsiyani talab qilishini hisobga olgan holda, implantat atrofidagi yashirin o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash va keyinchalik asoratlar chastotasini, shuningdek, takroriy protezlashga bo‘lgan ehtiyojni kamaytirish, shuningdek, qo‘shimcha xarajatlarni 3350000 so‘mga kamaytirish imkonini beradi. Xulosa: implantat atrofidagi sohadagi o‘zgarishlarni erta tashxislash pereimplantitlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan patologik o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash va ularni bartaraf etish imkonini beradi, bu esa matematik modellashtirish usullaridan foydalangan holda kompyuter dasturini ishlab chiqish zarurligini ta’kidlaydi.
uchinchi ilmiy yangilik: funksional yuklama muddatlarida (6-8 oy) pastki jag‘ al`veolyar o‘sig‘ining tish implantlari sohasidagi suyak to‘qimasi zichligi holati (implant bo‘yni va o‘rtasi) sog‘lom zonadagi suyaklar zichligi ko‘rsatkichlariga mos kelishi aniqlanganligi "Dental implantlarda fiksatsiyalangan protezlarning samaradorligini prognozlash usulini ishlab chiqish va aniqlash" uslubiy tavsiyanomasi bilan tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2023 yil 31 maydagi 04-r/40-son ma’lumotnomasi). Ushbu tavsiyalarning joriy etilishi suyak ichi implantlariga tayangan holda ortopedik davolash sifatini oshirish imkonini bergan. Dental implantlardan foydalangan holda differensial ortopedik davolash natijalari Toshkent shahar "To‘rtinchi" MChJ stomatologiya poliklinikasi, "Dental-Avenue" MChJ xususiy stomatologiya klinikasi, 1-sonli bolalar stomatologiya poliklinikasi amaliy faoliyatiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tish implantlariga tayanadigan olinmaydigan metallokeramik qoplamalarning samaradorligini bashorat qilish natijasida protez maydonining funksional holatini o‘rganish imkoniyati yaratilgan, shuningdek, tadqiqot natijalari ortopedik davolash rejasini tuzish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorlik: ushbu toifadagi bemorlar tibbiy yordamga muhtojligini, shuningdek, uzoq muddatli reabilitatsiyani talab qilishini hisobga olgan holda, implantat atrofidagi yashirin o‘zgarishlarni o‘z vaqtida aniqlash va keyinchalik asoratlar chastotasini, shuningdek, takroriy protezlashga bo‘lgan ehtiyojni kamaytirish, shuningdek, qo‘shimcha xarajatlarni 3350000 so‘mga kamaytirish imkonini beradi. Xulosa: o‘tkazilgan klinik tadqiqotning asosiy natijalarini joriy etish og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalarini erta tashxislashga yordam berdi va tish implantlariga tayangan holda ortopedik davolash samaradorligini oshirish, shuningdek, bemorlarni reabilitatsiya qilish samaradorligi ko‘rsatkichini yaxshilash imkonini berdi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: bemorlarning 1 va 2 guruhlarida o‘tkazilgan klinik va funksional tekshiruv usullarining natijalari asosida matematik modellash usulidan foydalanib maxsus kompyuter dasturi yaratildi, natijada tish implantlarida olinmaydigan protezlarning funksional samaradorligini ishonchli bashorat qilish imkoni asoslanganligi "Dental implantlarda mahkamlangan protezlarning samaradorligini bashorat qilish usulini ishlab chiqish va aniqlash" uslubiy tavsiyanomasi bilan tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2023 yil 31 maydagi 04-r/40-son ma’lumotnomasi). Ushbu tavsiyalarning joriy etilishi suyak ichi implantlariga tayangan holda ortopedik davolash sifatini oshirish imkonini bergan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Implantatlarga tayanadigan olib qo‘yilmaydigan tish protezlarining turli xil ortopedik konstruksiyalari bo‘lgan bemorlarni funksional o‘rganish natijasida ikki tomonlama chegaralanmagan tish nuqsonlarida interalveolyar balandlikning pasayishi chaynov mushaklari va mintaqaviy tomirlarning funksional faolligini sezilarli darajada pasaytirishini aniqlash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorlik: ishlab chiqilgan algoritm bo‘yicha kompleks diagnostika o‘tkazish turli asoratlarning oldini olishga yordam beradi, takroriy operatsiyalarga ko‘rsatmalarni, reabilitatsiya muddatlarini qisqartiradi, shuningdek, qo‘shimcha xarajatlarni 1350000 so‘mga kamaytiradi. Xulosa: o‘tkazilgan klinik tadqiqotning asosiy natijalarini joriy etish og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalarini erta tashxislashga yordam berdi va tish implantlariga tayangan holda ortopedik davolash samaradorligini oshirish, shuningdek, bemorlarni reabilitatsiya qilish samaradorligi ko‘rsatkichini yaxshilash imkonini berdi.
