Boltaeva Malika Miralievnaning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar. 
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Gipoksik-ishemik genezli perinatal kasallikni kamaytirish uchun xomila gipoksiyasini prognoz qilish va erta tashxislashning zamonaviy jihatlari” 14.00.01- Akusherlik va ginekologiya  (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/Tib3684.
Ilmiy rahbar: Negmatullaeva Mastura Nurullaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajargan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/.30.04.2022.Tib.93.02. 
Rasmiy opponentlar: Karimova Nilufar Nabijanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Starsova Nadejda Mixayilovna, tibbiyot fanlari doktori, professor. 
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi klinik-laborator, gemodinamik, immunologik, funksional diagnostik markerlar asosida fetal gipoksiyani erta bashoratlab perinatal kasallanishni kamaytirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
fetal gipoksiya rivojlanish xavfini bashoratlashda ona organizmining premorbid foni (surunkali anemiya, og‘ir preeklampsiya, kichik chanoq a’zolari yallig‘lanish kasalliklari) va laborator ko‘rsatkichlar (umumiy qon tahlili, qon ivish tizimi, S-reaktiv oqsil), shuningdek, xorion qalinligi va sariqlik xaltasining rivojlanishdan ortda qolishi kabi homilaga oid markerlarning o‘zaro bog‘liqligi kompleks tahlil qilinib, ularning prognostik ahamiyati asoslangan;            
homilada gemodinamik buzilishlarning erta prognostik belgisi sifatida bachadon–platsenta–homila regionidagi qon oqimini kompleks (rezistentlik indeksi (RI), pul`satsion indeks (PI) homilaning o‘rta miya arteriyasida pasayishi, kindik va bachadon arteriyalarida esa ortishi) o‘rganishning gipoksik-ishemik ensefalopatiya (GIE) rivojlanishidagi roli ilmiy ravishda isbotlangan;   
fetal gipoksiya holatlarida serebro–platsental indeks (CPI)ning <0,8 bo‘lishi homilaning tug‘ruq stressini engish imkoniyati cheklanganligining «qizil chiziq» (red-line) ko‘rsatkichi ekani va tug‘ruqni kesarcha kesish yo‘li bilan olib borish gipoksik-ishemik ensefalopatiya (GIE) rivojlanish xavfini 2,1 baravarga kamaytirgani isbotlangan;
onadagi gemoreologik ko‘rsatkichlar (D-dimer, leykotsitlar, EChT, S-reaktiv oqsil) bilan homilaning immun javob markerlari (IL-6, IL-10, TNF-α) o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlanib, ularning GIEni bashoratlashda va erta profilaktik terapiya taktikasini tanlashdagi ahamiyati asoslab berildi hamda shu asosda yuqori xavfli guruhlarda homiladorlik va tug‘ruqni olib borishning bosqichma-bosqich algoritmi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Gipoksik-ishemik genezli perinatal kasallikni kamaytirish uchun xomila gipoksiyasini prognoz qilish va erta tashxislashning zamonaviy jihatlarini  o‘rganish bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar ilmiy natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: fetal gipoksiya rivojlanish xavfini bashoratlashda ona organizmining premorbid foni (surunkali anemiya, og‘ir preeklampsiya, kichik chanoq a’zolari yallig‘lanish kasalliklari) va laborator ko‘rsatkichlar (umumiy qon tahlili, qon ivish tizimi, S-reaktiv oqsil), shuningdek, xorion qalinligi va sariqlik xaltasining rivojlanishdan ortda qolishi kabi homilaga oid markerlarning o‘zaro bog‘liqligi kompleks tahlil qilinib, ularning prognostik ahamiyati asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: xavf guruhiga kiruvchi bemorlarni tanlash orqali ularga individual yondashish hamda chaqaloqlarda fetal gipoksiya asorati sifatida rivojlanadigan GIE hamda nogironlikni olidini olishga erishildi. Iqtisodiy samaradorligi: bemorlarni klinik-anamnestik ma’lumotlarga ko‘ra saralash natijasida laboratoriya tahlillari uchun sarflanadigan xarajatlarni kamaytirish imkoniyati yaratildi, bunda har bir bemorda 900000 so‘m, tadqiqot jarayonida kuzatuvda bo‘lgan 115 nafar bemorda byudjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan esa 103500000 so‘m tejaldi. Xulosa: homila ichi gipoksiyasi mavjud bemorlarda GIE asorati  aniqlashga yordam beradigan laboratoriya-funksional usullarni qo‘llashning muhim qismi bo‘lib hisoblanadi. Shunday qilib, usul o‘zining iqtisodiy samaradorligini isbotladi.
ikkinchi ilmiy yangilik: homilada gemodinamik buzilishlarning erta prognostik belgisi sifatida bachadon–platsenta–homila regionidagi qon oqimini kompleks (rezistentlik indeksi (RI), pul`satsion indeks (PI) homilaning o‘rta miya arteriyasida pasayishi, kindik va bachadon arteriyalarida esa ortishi) o‘rganishning gipoksik-ishemik ensefalopatiya (GIE) rivojlanishidagi roli ilmiy ravishda isbotlangan. Ijtimoiy samaradorligi: taklif etilgan usullarni amaliyotga joriy etish orqali homila ichi gipoksiya holatlarida asoratlarni erta aniqlash va davolash samaradorligini oshirishga erishildi. Iqtisodiy samaradorligi: xavf guruhiga mansub ayollarda taklif etilgan usullarni qo‘llash natijasida GIE rivojlanish xavfini erta bosqichlarda aniqlash imkoniyati paydo bo‘ldi, natijada unga sarflanadigan laboratoriya tahlillari xarajatlari qisqartirildi. Har bir bemor uchun o‘rtacha 670000 so‘m, jami 115 nafar bemor uchun 77050000 so‘m mablag‘ tejaldi. Xulosa: gipoksiya xavfi yuqori bo‘lgan ayollarda funksional va laborator ko‘rsatkichlar asosida erta bashorat qilish va patogenetik yondashuv orqali asoratlarning oldini olish imkoni yaratildi. Bu usul klinik amaliyot uchun dolzarb bo‘lib, o‘zining ijtimoiy va iqtisodiy samaradorligini isbotladi.
 uchinchi ilmiy yangilik. fetal gipoksiya holatlarida serebro–platsental indeks (CPI)ning <0,8 bo‘lishi homilaning tug‘ruq stressini engish imkoniyati cheklanganligining «qizil chiziq» (red-line) ko‘rsatkichi ekani va tug‘ruqni kesarcha kesish yo‘li bilan olib borish gipoksik-ishemik ensefalopatiya (GIE) rivojlanish xavfini 2,1 baravarga kamaytirgani isbotlangan. Ijtimoiy samaradorligi: ushbu yondashuvni amaliyotga joriy etish orqali yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda gipoksik asoratlarning og‘irligini kamaytirish va intensiv terapiyaga muhtojlikni pasaytirishga erishildi. Iqtisodiy samaradorligi: GIE og‘ir formalarini oldini olish hisobiga bolalar reanimatsiyasiga yo‘llanish holatlari 37% ga kamaydi Har bir bemor uchun o‘rtacha 1000000 so‘m, jami 115 nafar chaqaloq uchun 115000000 so‘m tejaldi. Xulosa: tug‘ruq taktikasiga individual yondashish gipoksik asoratlarni kamaytirishda samarali yo‘nalish ekanligi tasdiqlandi. Ushbu usul klinik amaliyotda keng qo‘llashga tavsiya etiladi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: onadagi gemoreologik ko‘rsatkichlar (D-dimer, leykotsitlar, EChT, S-reaktiv oqsil) bilan homilaning immun javob markerlari (IL-6, IL-10, TNF-α) o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlanib, ularning GIEni bashoratlashda va erta profilaktik terapiya taktikasini tanlashdagi ahamiyati asoslab berildi hamda shu asosda yuqori xavfli guruhlarda homiladorlik va tug‘ruqni olib borishning bosqichma-bosqich algoritmi ishlab chiqilgan. Ijtimoiy samaradorligi: immun etishmovchiligiga bog‘liq asoratlar 40% ga kamaytirildi. Bu amaliyotda chaqaloqlarning holatini barqarorlashtirish va nevrologik nuqsonlarning oldini olishda muhim rol` o‘ynadi. Iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotda qimmat immunokorrigirlovchi vositalarga ehtiyoj kamaydi. Bu esa bir chaqaloq uchun o‘rtacha 1200000 so‘m miqdoridagi shifoxona xarajatlarini tejash imkonini berdi. Tadqiqot doirasida 115 nafar chaqaloq uchun jami 138000000 so‘m tejaldi. Xulosa: immun tizimiga ta’sir qiluvchi omillarni erta aniqlash va ular asosida davolashni boshlash gipoksik asoratlarni samarali oldini olishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu usul klinik amaliyotga joriy etish uchun asoslangan. Ilmiy natijalar asosida: “Gipoksik-ishemik genezli patologiyalarni davolash samaradorligini baxolash maqsadida platsenta to‘qimalarida morfologik o‘zgarishlarni o‘rganish” nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2025 yil 28 fevraldagi 25-m/041-son ma’lumotnomasi). Bu uslubiy tavsiyalar xavf guruhiga kiruvchi ayollarda fetal gipoksiyasini bashorat qilish va erta tashxislash, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning gipoksik-ishemik genezli PK bilan kasallanish darajasini qisqartirish imkonini bergan. Tadqiqot davomida olingan natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan, natijasi Buxoro viloyatidagi Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi (2025 yil 10 apreldagi №53 sonli) buyrug‘i va Andijon shahar 2-son tug‘ruq kompleksi  (2025 yil 10 apreldagi №55 sonli) buyrug‘i asosida amaliyotiga tadbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning Sog‘liqni saqlash huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2025 yil 7 iyuldagi 21-sonli xulosasi).