Қуралов Элдор Турғун ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумот.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Болаларда қорин бўшлиғи жарроҳлигида периоператив аналгезияни оптималлаштириш”, 14.00.37 – Анестезиология ва реаниматология (тиббиёт фанлари) Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Tib4757.
Илмий раҳбар: Сатвалдиева Элмира Абдусаматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Болалар миллий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар), ИК рақами: Болалар миллий тиббиёт маркази, DSc.04/01.02.2022.Tib.147.01.
Расмий оппонентлар: Муҳитдинова Хурия Нуритдиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Заболотский Дмитрий Владиславович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади .Болаларда кам инвазив қорин бўшлиғи жарроҳлигида олдини олиш ёндашуви билан парацетамол ва ибупрофенни биргаликда қўллаш орқали периоператив мултимодал оғриқсизлантириш сифати ва хавфсизлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги.
қорин бўшлиғида минилапаротомик видеоассистирланган лапароскопик операцияларда болалар учун превентив (олдини олувчи) аналгезия схемаси асосида операция бошланишидан олдин парацетамол ва ибупрофенни биргаликда қўллаш натижадасида операция пайтида ва ундан кейин оғриқ самарали камайган, интраоператив ҳимоя яхшиланган ва оғриқсиз давр – 4–5 соатгача узайган ва стандарт опиоид усулига нисбатан 2 баравар узоқроқлиги исботланган.
операция пайтида оғриқ даражасини объектив баҳолаш учун юрак-қон томир реакцияси, Bispectral (BIS)-мониторинг (энтропия) ва Surgical Pleth. Index (SPI) кўрсаткичларидан фойдаланилиб Парацетамолни операция бошланишидан олдин қўллаш интраоператив оғриқни 2,0–2,5 баллга камайтириши исботланган.
жарроҳлик стресс-жавобига қарши самарадорлик қондаги кортизол, глюкоза, С-реактив оқсил (СРО) ва интерлейкин-6 (ИЛ-6) даражаларини ўрганиш орқали превентив аналгезия усули яллиғланиш реакциясини 20–30%га камайши исботланган.
Парацетамол + ибупрофен мултимодал превентив аналгезиясининг стандарт опиоид (морфин) усулига нисбатан қиёсийланганда, физиологик кўрсаткичлар, хулқ-атвор ва визуал-аналог шкалалар орқали баҳоланиб, мултимодал усул оғриқ интенсивлигини 4,2 баллдан 0,9 баллгача камайтириши (p<0,001), қўшимча оғриқсизлантиришга эҳтиёжни 81%дан 36%га пасайтириши ва реабилитацияни 1,3 баравар тезлаштириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Болаларда минилапаротомик видеоассистирланган лапароскопик қорин бўшлиғи операцияларида периоператив опиоидсиз оғриқсизлантирувчи мултимодал аналгезияни оптималлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: Қорин бўшлиғида минилапаротомик видеоассистирланган лапароскопик операцияларда болалар учун превентив (олдини олувчи) аналгезия схемаси асосида операция бошланишидан олдин парацетамол ва ибупрофенни биргаликда қўллаш натижадасида операция пайтида ва ундан кейин оғриқ самарали камайган, интраоператив ҳимоя яхшиланган ва оғриқсиз давр – 4–5 соатгача узайган ва стандарт опиоид усулига нисбатан 2 баравар узоқроқлиги исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: Олдини олувчи аналгезия беморни жарроҳлик стрессидан яхшироқ ҳимоя қилади, кортизол ва қондаги глюкоза даражасини пасайтириб, юрак уриши ва қон босимини камайтиради, эрта экстубацияни 1,6 баравар тезлаштиради (p<0,001), операциядан кейинги оғриқсиз даврни 4-5 соатга узайтиради (опиоид усулига нисбатан 2 баравар узунроқ). Иқтисодий самарадорлиги: Беморларнинг реанимация интенсив терапия бўлимида (РИТБ) бўлиш муддатини 32 соатдан 24 соатга камайтиради (p<0,05), спонтан нафас олиш вақтини 66 дақиқадан 42 дақиқага қисқартиради (p<0,001), дори-дармон сарфини 20-30%га пасайтиради. Хулоса: Мактаб ёшидаги болаларда минилапаротом видеоассистирланган лапароскопик операцияларда УАнинг қўшимча компоненти сифатида превентив аналгезиянинг юқори самарадорлиги ва хавфсизлиги исботланган, бу тиббий амалиётда қўллаш учун тавсия этилади.
иккинчи илмий янгилик: Операция пайтида оғриқ даражасини объектив баҳолаш учун юрак-қон томир реакцияси, Bispectral (BIS)-мониторинг (энтропия) ва Surgical Pleth. Index (SPI) кўрсаткичларидан фойдаланилиб Парацетамолни операция бошланишидан олдин қўллаш интраоператив оғриқни 2,0–2,5 баллга камайтириши исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: Организмга умумий дори юкламасини ва асоратларни камайтириб, операциядан кейинги реабилитацияни тезлаштиради, беморларнинг қулай тикланишига ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: Мультимодал опиоидсиз аналгезия (МОА) дори-дармон сарфини 25-35%га, РИТБ ускуналари юкламасини пасайтириб, умумий харажатларни 15-20%га камайтиради. Хулоса: Ишлаб чиқилган МОА усули жарроҳлик стресс ва оғриқ синдромидан самарали ҳимоя қилади, опиоид монотерапияга нисбатан афзалликларини исботлади.
учинчи илмий янгилик: Жарроҳлик стресс-жавобига қарши самарадорлик қондаги кортизол, глюкоза, С-реактив оқсил (СРО) ва интерлейкин-6 (ИЛ-6) даражаларини ўрганиш орқали превентив аналгезия усули яллиғланиш реакциясини 20–30%га камайши исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: МОА ва опиоид аналгезия самарадорлигининг кўп омилли таҳлили асоратлар частотасини камайтириб, эрта реабилитация сифатини оширади. Иқтисодий самарадорлиги: Оғриқни яхши назорат қилиш (2 соатдан кейин 4,2 баллдан 0,9 баллга, p<0,001), қўшимча оғриқсизлантириш эҳтиёжини 81%дан 36%га пасайтириб, реабилитацияни 1,3 баравар тезлаштиради, харажатларни 20%га камайтиради. Хулоса: Таклиф этилган таҳлил усули МОАнинг опиоид усулидан афзалликларини исботлади, болалар жарроҳлигида қўллаш учун самарали.
тўртинчи илмий янгилик: Парацетамол + ибупрофен мултимодал превентив аналгезиясининг стандарт опиоид (морфин) усулига нисбатан қиёсийланганда, физиологик кўрсаткичлар, хулқ-атвор ва визуал-аналог шкалалар орқали баҳоланиб, мултимодал усул оғриқ интенсивлигини 4,2 баллдан 0,9 баллгача камайтириши (p<0,001), қўшимча оғриқсизлантиришга эҳтиёжни 81%дан 36%га пасайтириши ва реабилитацияни 1,3 баравар тезлаштириши исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: Ибупрофен операцион жароҳат соҳасидаги яллиғланишни камайтириб, тез реабилитацияга ёрдам беради, асоратлар хавфини пасайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: Яллиғланишни камайтириш орқали операциядан кейинги даврни ижобий ўтказишга, асоратларни 15-20%га камайтириб, беморларни тез сафарбар этишга ёрдам беради, харажатларни тежаш имконини беради. Хулоса: Болалар кам инвазив қорин бўшлиғи жарроҳлигида ибупрофеннинг яллиғланишга қарши таъсири исботланган, операция асоратларини камайтиради.
Олинган натижалар Тошкент вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази жарроҳлик-анестезиологик блоки ва РИТБ бўлимларига (22.07.2025 йилдаги №187-сонли буйруқ) ва Самарқанд вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт марказига (22.06.2025 йилдаги №96-У-сонли буйруқ) жорий этилган (соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 4 сентябрдаги №24-сонли хулосаси).