Рахимов Бекзод Бахтиёровичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Нефт, газ ва ёғ-мой саноати иккиламчи хомашё ва чиқиндилари асосида муқобил йўл битумни олиш ва унинг коллоид-кимёвий хоссалари», 02.00.08 – Нефт ва газ кимёси ва технологияси, 02.00.11 - Коллоид ва мембрана кимёси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.DSc/Т928. 
Илмий маслаҳатчилар: Адизов Бобиржон Замирович, техника фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Азиз Бахтиярович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, DSc.02/30.12.2019.К/Т.35.01.
Расмий оппонентлар: Эшметов Иззат Дўсимбатович, техника фанлари доктори, профессор; Икрамов Абдуваҳоб, кимё фанлари доктори, профессор; Юлдашев Нарбек Худайназарович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефт шлами, госсипол қатрони ва ишлатилган метилдиетаноламин чиқиндиси асосида муқобил йўл битумни олиш ва унинг коллоид-кимёвий хоссаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
госсипол қатрони, нефт шлами ва қайта тикланишга яроқсиз бўлиб қолган метилдиетаноламин (МДЕА) асосида муқобил йўл битумнинг оптимал рецептураси (ГҚ-50%, НШ-41%, МДЕА-9%) ишлаб чиқилган;
олинган муқобил йўл битумнинг физик-кимёвий (25 ва 0°C даги пенетрацияси 85 ва 24 мм, юмшаш ҳарорати 55°C, 25 ва 0°C даги дуктиллиги 66 ва 4,5 см, чақнаш ҳарорати 232°C, мўртланиш ҳарорати -18°C) кўрсаткичлари стандарт йўл битумига қўйилган минимал талабларидан қолишмаслиги исботланган;
госсипол қатрони, нефт шлами ва ишлатилган МДЕА чиқиндиси асосида олинган муқобил йўл битумнинг реологик (135ºС ҳароратда кинематик қовушқоқлиги 619 мм2/с, 60ºС ҳароратда динамик қовушқоқлиги 592 Па·c, таранглик хусусияти +54ºС дан -17ºС ҳароратгача ўзгармаслиги, оқувчанлиги +55ºС дан +150ºС ҳароратда ўзгариши) кўрсаткичлари битумнинг хизмат қилиш муддатини узайтириши ва эскиришини икки марта камайтириши аниқланган; 
муқобил йўл битумни тайёрлашда 50% миқдорда госсипол қатрони ва 9% гача ишлатилган МДЕА чиқиндисидан фойдаланиш натижасида стандарт битумига нисбатан минерал материаллар билан пассив улаш бўйича адгезияси 10% га ортганлиги ҳамда шишанинг битум билан ҳўлланишнинг чегаравий бурчаги 27º га кичиклашуви аниқланган;
гранит, қум, мармар минерал материалларга нисбатан шағал тошининг сирт майдони (9,02 м2/г) ва ғовак ҳажми (0,071 cc/г) энг юқори бўлиб, коʻпроқ ҳажмли ғовакликка эга эканлиги сабабли муқобил йўл битуми шағал тошининг ғовакларда абсорбсияланиши ва сирт юзасида адсорбсияланиши жараёни адгезион хусусиятининг кучайиши исботланган; 
иккиламчи хом ашё ва чиқиндилар асосида адгезион ва реологик хусусияти яхши бўлган муқобил йўл битумни олиш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маҳаллий хом ашё ва чиқиндилар асосида муқобил йўл битумни олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
нефт шлами, госсипол қатрони ва ишлатилган метилдиетаноламин чиқиндиси асосида муқобил йўл битумни ишлаб чиқиш технологияси «Бухара Проспер Инвест» МЧЖда амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Энергетика Вазирлигининг 2025 йил 27 июн 03-13-1061-сон маълумотномаси). Натижада, маҳалий хом ашё ва чиқиндилар асосида муқобил йўл битум ишлаб чиқариш имконини берган;
госсипол қатрони ва нефт шлами асосида олинган йўл битумни сифат кўрсаткичларини яхшилаш мақсадида модификацияланган олтингугурт қўллаш технологияси Муборак газни қайта ишлаш заводида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Энергетика Вазирлигининг 2025 йил 27 июн 03-13-1061-сон маълумотномаси). Натижада, олтингугурт сақлаган муқобил йўл битуми ёрдамида асфалт қоришмасини тайёрлаш ва ётқизиш имконини берган;
нефт шлами ва госсипол қатрони асосида олинган йўл битумига 35% гача қайта тиклашга яроқсиз бўлган метилдиетаноламин чиқиндисини қўллаш технологияси Шўртан НГҚЧ бошқармасига тегишли обектида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Энергетика Вазирлигининг 2025 йил 27 июн 03-13-1061-сон маълумотномаси). Натижада, адгезион кўрсаткичи 96% дан юқори бўлган муқобил йўл битумини олиш имконини берган;
яратилган муқобил йўл битум “Саноат Қурилиш Эффект” МЧЖ томонидан Бухоро вилояти Ғиждувон тумани Армечан маҳалла фуқаролар йиғини “Ишшо” қишлоғини ички йўлларида асфалт ётқизиш учун амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Энергетика Вазирлигининг 2025 йил 27 июн 03-13-1061-сон маълумотномаси). Натижада, ГОСТ 22245-90 талабларига тўлиқ жавоб берадиган БНД-60/90 маркадаги йўл битумини олиш имконини берган.