Назарбаев Хурсандбек Қувондиковичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шўрланган тупроқ шароитида ғўзанинг турлараро дурагайларида айрим морфо-хўжалик белгиларининг ирсийланиши (Сирдарё вилояти шароитида)», 03.00.09 – Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/1273.
Илмий раҳбар: Бобоев Сайфулла Ғафурович, биология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/27.02.2020.B.01.15.
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Алишер Абдумавлянович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Набиев Саидгʻани Мухторович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ғўзанинг Г.ҳирсутум Л. ва Г. барбаденсе Л. турларига мансуб навлар иштирокида олинган дурагайларда морфо-хўжалик белгилар ирсийланиши, ўзгарувчанлиги ҳамда белгилар орасидаги корреляцион боғлиқликларни аниқлаш ва амалий генетик-селекцион тадқиқотларда фойдаланиш учун тавсия этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ғўзанинг Г.ҳирсутум Л. ва Г.барбаденсе Л. турларига мансуб навларни дурагайлашга жалб этган ҳолда 56-64 % чатишувчанлик билан янги дурагайлар олиш мумкинлиги илмий асосланган;
дурагайларнинг Ф1 авлодида ўсимлик барг ранги оралиқ ҳолда, барг  йириклиги, гултожибарглар ранги ва антоцион доғлар мавжудлиги,  кўсак шакли, ранги белгилари Г.барбаденсе Л. навларининг тўлиқ устунлигида ирсийланиши, кўсак йириклиги оралиқ ва Г.ҳирсутум Л. навларининг тўлиқсиз устунлигида ирсийланиши аниқланган;
турлараро дурагайларнинг Ф1 авлодида 1000 дона чигит вазни белгиси Ф1 Барака х Сурхон-9 ва Ф1 АТМ-1 х Сурхон-14 комбинациясида тўлиқ доминант Ф1 Т-91/21х Сурхон-14 комбинациясида гетерозис ҳолатда, тола чиқими бўйича Ф1СП-1303 х Сурхон-9 комбинациясида ўта доминантлик, Ф1АТМ-1 х Сурхон-14 комбинациясида тўлиқ доминантлик ҳолатида ирсийланиши аниқланган;
шўрланган тупроқларда Ф2 авлод турлараро дурагайларда  ажралиш жараёнининг кенг диапазонда кечиши, битта кўсакдаги пахта вазни ва 1000 дона чигит вазни белгисида комбинасияларга боғлиқ равишда, тола узунлиги белгисида  Ф2СП-1303 х Сурхон-9, Ф2АТМ-1 х Сурхон-14 комбинацияларида ва тола чиқими бўйича  барча комбинацияларда ижобий трансгрессив шаклларнинг намоён бўлиши, ва Ф3 авлодда ўзгарувчанлик даражасининг пасайиши ҳамда ажралиш жараёнининг сустлашиши очиб  берилган;
миқдорий белгилар бўйича гетерозис самарасини юзага келтиришда Г.ҳирсутум Л. ва Г.барбаденсе Л. турлари иштирокидаги турлараро дурагайлашдан фойдаланишнинг самарадорлиги юқори эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Турлараро дурагайлаш асосида олинган ғўза дурагайларида шўрланган тупроқ шароитида морфо-хўжалик белгиларини ирсийланиши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
турлараро дурагайлаш ва якка танлов асосида Ф5Барака х Сурхон-9 дурагай комбинациясидан янги Т-2022 тизмаси яратилиб, яратилган янги Т-2022 тизмасининг тавсифи ва чигитлари ЎзФА Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институтининг “Ғўзанинг экспериментал полиплоидияси ва филогенияси” лабораториясига тақдим этилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2024 йил 6 сентябрдаги 4/1255-1977-сонли маълумотномаси). Натижада, “Ғўза генофонди” ноёб объэкти коллекцияси шўрга бардошли, тезпишар, серҳосил, юқори тола чиқими ва сифатига эга бўлган янги Т-2022 тизмаси билан бойитиш имконини берган;
янги Т-2022 тизмаси Сирдарё вилояти, Гулистон туманидаги Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти Сирдарё илмий-тажриба станциясининг ўрта шўрланган 0,2 га майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 9 апрелдаги 05/04-04-141-сонли маълумотномаси). Натижада Т-2022 тизмаси тола чиқими, сифати ва ҳосилдорлигининг юқорилиги ҳисобига, С-6524 (андоза) навига нисбатан 6 с/га юқори ҳосил олиш имконини берган. 
Т-2022 тизмаси Сирдарё вилояти, Гулистон тумани “Темур Фурқат келажак” МЧЖ фермер хўжалигининг 0,5 гектар майдонига жорий этилган.(Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2025 йил 9 апрелдаги 05/04-04-141-сонли маълумотномаси). Натижада, тола чиқими ва сифати юқори болган  40,0 сентнердан ҳосил олишга эришилган ва бу  ишлаб чиқаришда асосий майдонларда экилаётган “Султон” навига нисбатан 5,0 сентенерга юқори ҳосил олишимконини берган.