Ибадуллаев Айдос Абдуллаевичнинг
педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Олий таълимда физиканинг “Механика” бўлимини интерфаол ўқитишнинг методикасини такомиллаштириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (Физика).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Ped8186.
Илмий раҳбар: Матжанов Нуржан Султамуратович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Нукус давлат педагогика институти, DSc.03/30.12.2019.Ped.34.01.
Расмий оппонентлар: Жўраев Ҳусниддин Олтинбоевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Жалолова Покиза Музаффаровна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади физиканинг “Механика” бўлимини интерфаол технологиялар асосида ўқитишнинг назарий илмий асосларини ишлаб чиқиш, амалий механизмларини яратиш ҳамда ўқув жараёнига жорий этиш орқали талабаларнинг билим сифатини ҳамда аналитик фикрлаш қобилиятини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
физикани ўқитишда талабанинг мустақил ижодий фикрлаши ва ташкилий-тузилмавий фаолиятини ривожлантиришга хизмат қилувчи методик-дидактик асослар биринчи бор интерфаол технологиялар ва инновацион таълим ёндашувлари интеграцияси асосида илмий жиҳатдан асослаб берилди. Бунда рақамли платформалар, виртуал лабораториялар ва адаптив таълим моделларининг физикани ўқитиш жараёнига таъсири тизимли таҳлил қилинди;
талабаларнинг касбий фаоллигини ривожлантирувчи дидактик модел янгича ёндашув асосида реал таълим амалиётидан олинган тамойиллар, бўлажак мутахассиснинг касбий-шахсий компетенсияларини акс эттирувчи янги таркибий элементлар (креативлик, рефлексив таҳлил, когнитив мослашувчанлик, муаммоли вазиятларни ҳал қилиш, дигитал литераcй) киритилди ҳамда уларнинг босқичма-босқич интеграллашув механизмлари ишлаб чиқилди.
“механика” бўлимини ўқитиш методикаси янги педагогик технологиялар ва фан-техника ютуқлари асосида такомиллаштиришда ноанъанавий таълим шакллари (флиппед cлассроом, гамификация, СТЕАМ-интеграция), сенсорли ўлчаш қурилмалари (Ардуино, Верниер, Пасcо даталоггерлари), симуляцион платформалар (ОпенСим, Алгодоо) билан бойитилган методика яратилган бўлиб, у талабаларнинг феноменологик билимлари, экспериментал малакалари ва амалий кўникмаларини ривожлантиришга йўналтирилган дидактик имкониятларни кенгайтирди.
физика фани бўйича талабаларнинг компетенсияларини баҳолаш ва ривожлантиришнинг узвий, узлюксиз ва илмий асосланган модели ностандарт тест топшириқлари (компетенсияга йўналтирилган кейстестлар, диагностик вазиятлар, амалий ҳолатлар); рақамли баҳолаш механизмлари (онлайн мониторинг, леарнинг-аналйтиcс); ўз-ўзини баҳолаш ва рефлексив таҳлил компонентлари киритилди ва улар педагогик, методик ҳамда дидактик тамойиллар асосида қайта структуралаштирилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Физиканинг “Механика” бўлимини интерфаол технологиялар асосида ўқитишни ривожлантириш бўйича олинган натижалар асосида:
физикани ўқитиш талабанинг мустақил ижодий фикрлаши, ташкилий-тузилмавий компонентларининг методик-тузилмавий дидактик асослари ва интерфаол технологиялар интеграсияси инновацион технологиялар дефиницияси асосида аниқлаштиришга оид таклифлар “Физика” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 29 сентябрдаги 438-сонли бўйруғи асосида берилган 438408 рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, физикани интерфаол ўқитиш технологияларини ривожлантириш жараёнининг педагогик имкониятларини аниқлаштиришга эришилган;
талабаларнинг касбий фаоллигини белгиловчи дидактик модел тасаввурлар, реал таълим амалиёти тамойиллари хусусиятлари бўлажак мутахассисларнинг касбий, шахсий компетенсияларига оид махсус элементларини киритиш ва рефлексив ҳамда когнитив фазилатларга босқичма-босқич уйғунлаштириш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар ЁА5-ХТ-1-31884 рақамли “Инновацион технологиялар шароитида физика ўқитувчисини методик тайёргарлигини шакллантириш усуллари” мавзусидаги амалий лойиҳаси доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2024 йил 6 ноябрдаги 11-05-6350/04-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим муассасаларида физика фанини ўқитиш моделини такомиллаштириш имконини яратган;
физиканинг “Механика” бўлимининг мавзуларини ўқитиш методикаси талабаларнинг феноменологик назарий билим, амалий кўникма ҳамда экспериментал малакаларини ривожлантиришга қаратилган ноанъанавий ўқитиш жараёнларининг дидактик имкониятларидан таълим жараёнида фойдаланиш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар “Физика” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 29 сентябрдаги 438-сонли бўйруғи асосида берилган 438408 рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, олий таълим муассасаларида физиканинг “Механика” бўлимини ўқитиш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги ошган;
физика фани бўйича талабаларнинг компетенсиялари узвийлик, узлюксизлик, онглилик, илмийлик, педагогик, методик ҳамда дидактик тамойилларга таянган ҳолда ностандарт тест топшириқларини киритиш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар ЁА5-ХТ-1-31884 рақамли “Инновацион технологиялар шароитида физика ўқитувчисини методик тайёргарлигини шакллантириш усуллари” мавзусидаги амалий лойиҳаси доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2024 йил 6 ноябрдаги 11-05-6350/04-сон маълумотномаси). Натижада, физика фани бўйича талабаларнинг мустақил фикрлаш, фанга оид таянч компетенсиялари ривожлантириш самарадорлигини такомиллаштиришга шароит яратилган.
