Yakubov Abdulaziz Abdujabbarovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Genetik, immunobiokimyoviy va morfologik tadqiqotlar asosida rozatseani davolash usulini ishlab chiqish”, 14.00.11 – Dermatologiya va venerologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqami: B2021.2.DSc/Tib562.
Ilmiy maslahatchi: Sabirov Ulugbek Yusupxanovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/28.02.2023.Tib.158.01.
Rasmiy opponentlar: Pakirdinov Adxam Begishevich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Azizov Baxodir Sadikovich, tibbiyot fanlari doktori; Muxamedov Rustam Sultanovich, biologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
II. Tadqiqotning maqsadi: organizmning genetik va klinik-biokimyoviy, mikrobiologik va morfologik ko‘rsatkichlarini hisobga olgan holda rozatseaning rivojlanishi va klinik kechishini prognozlash va patogenetik davolash usulini ishlab chiqishdan iborat
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
GSTM1 va GSTT1 genlarining allel va genotipik variantlari chastotasining polimorfizmi oksidlovchi stress, organizmning detoksikatsion funksiyasining oshishi va rozatsea shakllanishining patogenetik mexanizmlariga ta’sir qilishi isbotlangan;
Demodex folliculorum kanalari aniqlangan guruhda Demodex folliculorum aniqlanmagan bemorlarga nisbatan IL-17A genining salbiy A/A genotipining ko‘payish darajasi sezilarli va statistik jihatdan ahamiyatli ekanligi (χ2=6.0; r=0.03) va ushbu genotipida rozatseaning og‘irroq kechish isbotlangan;
MDR1 geni bir nukleotidli C3435T polimorfizmi mustaqil ravishda Demodex folliculorum kanasiga moyillikning shakllanishida muhim rol` o‘ynamasligi va ushbu kana bilan rozatsea assotsiatsiyasining genetik xavf omili hisoblanmasligi isbotlangan;
rozatsea bilan og‘rigan bemorlarning qon zardobida katelisidin LL-37 ning miqdori nazorat guruhi ko‘rsatkichlariga nisbatan sezilarli darajada oshishi (r<0,001) va olingan ma’lumotlar kasallikning og‘irlik darajasi bilan bog‘liq bo‘lganligi isbotlangan;
o‘rganilayotgan genlarning polimorfizmini hisobga olgan holda kompleks davolash usuli ishlab chiqildi, bu an’anaviy davolashga qaraganda 1,8 baravar ko‘proq klinik sog‘ayish, klinik remissiya davomiyligini oshirish va biokimyoviy, morfologik ko‘rsatkichlarni kamaytirishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Organizmning klinik-biokimyoviy ko‘rsatkichlarini hisobga olgan holda rozatsea kasalligini yangi davolash usulini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida ishlab chiqilgan:
birinchi ilmiy yangilik: GSTM1 va GSTT1 genlarining allel va genotipik variantlari chastotasining polimorfizmi oksidlovchi stress, organizmning detoksikatsion funksiyasining oshishi va rozatsea shakllanishining patogenetik mexanizmlariga ta’sir qilishi isbotlanganligi 2024 yil dekabr oyidan 2025 yil may oyigacha Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand fiiliali (26.12.2024 52-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro filiali (27.12.2024 36-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent viloyat filiali (27.12.2024 100 sonli buyruq), xamda “Natural hair clinic” xususiy klinikasida (28.12.2024 8 sonli buyruq) amaliyotga joriy etish asos bo‘ldi. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida GSTM1 i GSTT1 gen polimorfizmlari gaplotiplari va rozatsea rivojlanishi xavfi o‘rtasida sezilarli sinergizm mavjudligini aniqlash imkonini beradi, bu esa kasallikning dastlabki bosqichlarida kasallikning og‘ir darajalari rivojlanishini erta prognozlash va davo usularini takomillashtirish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida kasallanishni kamaytirishga qaratilgan aniq tadbirlarni amalga oshirish uchun ilmiy asos yaratilgan bo‘lib, rozatseani davolashning kompleks usullari hisobiga qaytalanish darajasi hamda davolash sarf-xarajatlarini kamaytirishga erishildi va har bir bemor uchun 426520 so‘mni tashkil etdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: Demodex folliculorum kanalari aniqlangan guruhda Demodex folliculorum aniqlanmagan bemorlarga nisbatan IL-17A genining salbiy A/A genotipining ko‘payish darajasi sezilarli va statistik jihatdan ahamiyatli ekanligi (χ2=6.0; r=0.03) va ushbu genotipida rozatseaning og‘irroq kechish isbotlanganligi 2024 yil dekabr oyidan 2025 yil may oyigacha Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand fiiliali (26.12.2024 52-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro filiali (27.12.2024 36-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent viloyat filiali (27.12.2024 100 sonli buyruq), xamda “Natural hair clinic” xususiy klinikasida (28.12.2024 8 sonli buyruq) amaliyotga joriy etish asos bo‘ldi. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida rozatseaning og‘ir darajalari rivojlanishini xavfini erta aniqlash, qasallikning qaytalanishini oldini olish va davolash chora tadbirlariga shaxsiy yondoshuvni ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Iqtisodiy samaradorligi: kasallikning og‘ir darajalarida davolanish qiymati 8000000 so‘mni tashkil etadi, kasallikning engil darajasida ushbu sarf xarajat 5000000 ni tashkil etadi. Shuni xisobga olgan xolda kasallikning og‘ir darajalarini erta prognozlash orqali davolanish uchun sarf xarajatlar bitta bemor uchun 2000000 so‘mgacha tejash imkonini beradi.
uchinchi ilmiy yangilik: MDR1 geni bir nukleotidli C3435T polimorfizmi mustaqil ravishda Demodex folliculorum kanasiga moyillikning shakllanishida muhim rol` o‘ynamasligi va ushbu kana bilan rozatsea assotsiatsiyasining genetik xavf omili hisoblanmasligi isbotlanganligi 2024 yil dekabr oyidan 2025 yil may oyigacha Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand fiiliali (26.12.2024 52-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro filiali (27.12.2024 36-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent viloyat filiali (27.12.2024 100 sonli buyruq), xamda “Natural hair clinic” xususiy klinikasida (28.12.2024 8 sonli buyruq) amaliyotga joriy etish asos bo‘ldi. Ijtimoiy samaradorligi: ushbu tadqiqotlar demodekoz bilan bog‘liq rozatsea bilan og‘rigan bemorlarni davolashni shaxsiylashtirishga yordam beradigan terapiyani tanlashga tabaqalashtirilgan yondashuv uchun asos yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: Demodex folliculorum kanasi bilan zararlanishga moyillikka mustaqil ta’sir ko‘rsatmasdan, MDR1 genining C3435T bir nukleotidli polimorfizmini ushbu parazit bilan bog‘liq rozatsea rivojlanishining genetik xavf belgisi sifatida ko‘rib chiqish mumkin emasligi aniqlangan. Bu rozatsea kechishini tashxislash va bashoratlashda klinik amaliyotda ushbu polimorfizmga muntazam genetik test o‘tkazish zaruratini istisno qilish imkonini beradi, bu esa bir bemorni davolashning bir kursi uchun 531500 byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini beradi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: rozatsea bilan og‘rigan bemorlarning qon zardobida katelisidin LL-37 ning miqdori nazorat guruhi ko‘rsatkichlariga nisbatan sezilarli darajada oshishi (r<0,001) va olingan ma’lumotlar kasallikning og‘irlik darajasi bilan bog‘liq bo‘lganligi isbotlanganligi 2024 yil dekabr oyidan 2025 yil may oyigacha Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand fiiliali (26.12.2024 52-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro filiali (27.12.2024 36-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent viloyat filiali (27.12.2024 100 sonli buyruq), xamda “Natural hair clinic” xususiy klinikasida (28.12.2024 8 sonli buyruq) amaliyotga joriy etish asos bo‘ldi. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida rozatsea bilan og‘rigan bemorlarda katelisidin LL-37 miqdorining oshganligini, bundan tashqari ushbu antimikrobli peptidning kasallikning papula-pustulyoz bosqichida eng yuqori darajada bo‘lishi aniqlandi, bu kasallikni davolash bo‘yicha tavsiyalar va davolash usullariga shaxsiy yondoshuvni ishlab chiqishga asos bo‘ldi. Iqtisodiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida rozatsea rivojlanishida katelisidin LL-37 qondagi miqdori oshishi aniqlanganligi davolash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan va davolash tadbirlariga shaxsiy yondashuvni ishlab chiqishga asos bo‘lib xizmat qiladi, kasallikda yallig‘lanish jarayonlarini erta yo‘qolishiga va davolash sarf-xarajatlarini kamaytirishga erishildi va har bir bemor uchun 475256 so‘mni tashkil etdi.
beshinchi ilmiy yangilik: o‘rganilayotgan genlarning polimorfizmini hisobga olgan holda kompleks davolash usuli ishlab chiqildi, bu an’anaviy davolashga qaraganda 1,8 baravar ko‘proq klinik sog‘ayish, klinik remissiya davomiyligini oshirish va biokimyoviy, morfologik ko‘rsatkichlarni kamaytirishi isbotlanganligi 2024 yil dekabr oyidan 2025 yil may oyigacha Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand fiiliali (26.12.2024 52-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro filiali (27.12.2024 36-sonli buyruq), Respublika ixtisoslashtirilgan dermatovenerologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent viloyat filiali (27.12.2024 100 sonli buyruq), xamda “Natural hair clinic” xususiy klinikasida (28.12.2024 8 sonli buyruq) amaliyotga joriy etish asos bo‘ldi. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida rozatsea rivojalinishidagi gen polimorfizmlarini hisobga olgan holda kasallikning patogenetik mexanizmlarida ishtirok etuvchi immunologik, biokimyoviy va morfologik ko‘rsatkichlarni korreksiya qilishga qaratilgan kompleks davolash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi. Iqtisodiy samaradorligi: tadqiqot natijalari asosida rozatsea rivojlanishi va uning og‘ir darajalarini oldini olish, kasallikda yallig‘lanish jarayonlarini erta bartaraf etish va xayot sifatini yaxshilash maqsadida ishlab chiqilgan davolash usuli natijasida davolash sarf-xarajatlarini kamaytirishga erishildi va xar bir bemor uchun 897165 so‘mni tashkil qildi.
