Норқулов Аслиддин Мамаражабович
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон  

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи): “Кетонлар ва уларнинг турли хил эритмаларида ноковалент таъсирларни тебраниш спектрларида намоён бўлиши”, 01.04.05 – Оптика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/FM1195
Илмий раҳбар: Жумабаев Абдувахид, физика-математика фанлари доктори профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.FM.02.04
Расмий оппонентлар: Астанов Солих Хусенович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Қувондиқов Ваҳобжон Ортиқович, физика-математика фанлари доктори.
Этакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Кетонлар ва уларнинг турли хил эритмаларидаги молекуляр кластерларнинг шаклланиш механизми ва улардаги ноковалент таъсирларни тебраниш спектрларида намоён бўлишини тебраниш спектроскопияси ва квант-кимёвий ҳисоблашлар усуллари ёрдамида ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тажрибаларда асетофеноннинг этанолли эритмасида асетофеноннинг C=О валент тебраниш полосасининг паст частота томон, хлороформли эритмасида C-Ҳ валент тебраниш полосасининг юқори частота томон силжиши кузатилган ҳамда бу спектрал ўзгаришлар эритмадаги кучсиз водород боғланишлар ва Ван-дер-Ваалс таъсирлар сабабли содир бўлиши тасдиқланган;
биринчи марта тажриба ва ҳисоблашларда асетиласетоннинг C=О ва C-Ҳ тебранишлари ҳамда мономер, димер, тример ва эритувчи молекулалари билан ҳосил қилган молекуляр кластерларининг оптимал геометриялари, электрон зичлик тақсимоти, молекуляр электростатик потенсиал сирти ва чегаравий молекуляр орбиталлари аниқланган; 
илк бор электрон зичликнинг топологик таҳлиллари ёрдамида бензофенон-асетон, бензофенон-цирка кислотаси, асетофенон-этанол ва асетофенон-хлороформ комплексларида О-Ҳ…О ва C-Ҳ…О типидаги ноковалент боғланишлар ва Ван-дер-Ваалъс таъсирлар ёрдамида ҳосил бўлиши исботланган;
тажрибаларда суюқлик таркибида турли водород боғланишли ва боғланмаган кластерларнинг мавжудлиги полосаларнинг мураккаблиги билан боғлиқ бўлиб, сув билан эритмасида асетиласетонни миқдори камайиши билан C=О тебраниш полосасининг қизил силжиши ва C-Ҳ тебраниш полосасининг кўк силжиши кузатилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Кетонлар ва уларнинг эритмаларидаги ноковалент таъсирларнинг тебраниш спектрларига таъсири бўйича олинган натижалар асосида:
кетонларнинг турли эритмаларидаги ноковалент таъсирларнинг тебраниш спектрларида намоён бўлишини аниқлаш бўйича таклиф этилган усуллар Но. 22БФ051-07 “Элеcтрон-вибратионал проcессес ин 1Д анд 2Д-дименсионал наносйстемс, промисинг фор тҳе латест апплиcатионс ин солар энергй, наноелеcтрониcс” мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Киев Миллий университетининг 2025 йил 12-майдаги маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши, ноковалент таъсирлар ва уларнинг тебраниш спектрларига таъсирини экспериментал ҳамда ҳисоблаш натижаларни солиштириш орқали аниқлаш имконини берган;
кетонларнинг структуравий, электрон ва тебраниш хусусиятларига қутбли эритувчиларнинг таъсирини ўрганиш бўйича аниқланган қонуниятлар ОТ-Ф2-09 “Кўп компонентли оксид кристалларнинг спектрал хусусиятларига оптик ва ионлаштирувчи нурларнинг таъсир механизмларининг физик асослари” мавзусидаги илмий лоҳияда фойдаланилган (Мирзо Улугʻбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2025 йил 8-сентябрдаги маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши, кетонлар ва уларнинг эритувчи молекулалари билан ҳосил қилган молекуляр кластерларининг шаклланиш механизми ва ноковалент таъсирларнинг C=О ва C-Ҳ тебраниш спектрларига таъсирини аниқлаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish