Бекчанов Шукурла Курбанбаевичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Сўзларнинг зичлик функцияси ва эҳтимоллиги бўйича муҳим жумлаларни аниқлаш жараёнларини математик моделлаштириш (ўзбек ва қорақалпоқ тиллари мисолида)”,  05.01.07-Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи ҳамда 05.01.04 – Ҳисоблаш машиналари, мажмуалари ва компютер тармоқларининг математик ва дастурий таъминоти ихтисосликларининг туташлиги боʻйича (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Т5305.
Илмий раҳбарлар: Арипов Мерсаид Мирсидикович, физика-математика фанлари доктори, профессор. Мадатов Хабибулла Ахмедович, физика-математика фанлари номзоди, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Джуманов Жамолжон Худойқулович, техника фанлари доктори, профессор;  Бакаев Илҳом Иззатович, техника фанлар бўйича фалсафа доктори, PhD
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Сўзларнинг зичлик функсияси ва эҳтимолликлари асосида муҳим жумлаларни аниқлаш жараёнларини математик моделлаштиришга таянган ҳолда матнни хулосалашга мўлжалланган дастурий мажмуа ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
эҳтимоллик тақсимотлари ва ТФ-ИДФ усули асосида ўзбек ҳамда қорақалпоқ тилларидаги матнларда номуҳим сўзларнинг жойлашган ўрнини аниқлаш жараёнининг математик модели ишлаб чиқилган;
нормал тақсимот усули асосида ўзбек - қорақалпоқ тили матлари таркибидаги сўзлар эҳтимоллиги бўйича зичлик функсияси тузилган ва берилган матннинг муҳим қисмларни ажратиб олишнинг сонли ечими ҳамда алгоритми ишлаб чиқилган;
оғирлик коеффициентларини ҳисоблашнинг ТФ-ИДФ усули асосида ўзбек - қорақалпоқ тили матнларда номуҳим сўзларни аниқлаш ҳамда гап вазни орқали хулосалашда тақсимланган маълумотларга ишлов бериш алгоритми ишлаб чиқилган;
сўз вазнини ҳисоблаш усули асосида гап вазни меъёрини аниқлаш модели қурилган ва ўзбек - қорақалпоқ тилларида матнлардан калит сўзларни ажратиб олиш алгоритми ҳамда дастурий мажмуанинг таркибий тузилмаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Эҳтимоллик тақсимотлари ва тил матнларига ТФИДФ усулига асосланган, номуҳим сўзларни жойлашган ўрнини аниқлаш ҳамда автоматик топиш модели Хоразм Маъмун академиясининг А-ФА-2019-9-рақамли “Қадимий ёзма ноёб қўлёзма ва манбаларни тадбиқ қилиш, уларнинг рақамлаштирилган библиотекасини яратиш” амалий лойиҳасида жорий қилинган. (Хоразм Маъмун академиясининг 2024 йил 9 январдаги маълумотномаси)  Натижада ўзбек тили матнларида муҳим ва номуҳим сўзларни ажратиб олиш, уларнинг манбадаги илмий, бадиий аҳамиятини аниқлаш орқали манбаларга қисқа тавсиф беришда вақт ва меҳнат самарадорлигига эришилган.
Матн таркибидаги сўзларни уникал сўзлар эҳтимоллиги бўйича зичлик функсияси тузиш ва тил жумлаларида берилган матнларнинг муҳим қисмларни ажратиб олишни сонли ечими ҳамда алгоритми  “Ахборот-кутубхона ресурсларини бутлаш, каталоглаштириш ва тизимлаштириш бўлими”да жорий қилинган (Урганч давлат университети 2024 йил 17 январдаги маълумотномаси). Натижада библиорафик маʼлумотларни излашга кетган вақт 20% га камайтирилди. 
Берилган ўзбек тили матннинг номуҳим сўзларни компютер лингвистикаси, автоматик таҳлили асосида автоматик аниқлаш олиб ташлаш ва гап вазни орқали хулосалаш алгоритми Хоразм Маъмун академиясининг А-ФА-2019-9-рақамли “Қадимий ёзма ноёб қўлёзма ва манбаларни тадбиқ қилиш, уларнинг рақамлаштирилган библиотекасини яратиш” амалий лойиҳасида жорий қилинган. (Хоразм Маъмун академиясининг 2024 йил 9 январдаги маълумотномаси)  Натижада ўзбек тили матнларида муҳим ва номуҳим сўзларни ажратиб олиш, уларнинг манбадаги илмий, бадиий аҳамиятини аниқлаш орқали манбаларга қисқа тавсиф беришда вақт ва меҳнат самарадорлигига эришилган.
Сўз вазнини ҳисоблаш, шу орқали гап вазнини аниқлаш модели такомиллаштирилган ва ўзбек тилида берилган матндан калит сўзларни автоматик топиш алгоритми ҳамда дастурий мажмуи Урганч давлат университети Ахборот-ресурс марказининг “Ахборот-кутубхона ресурсларини бутлаш, каталоглаштириш ва тизимлаштириш бўлими”да жорий қилинган (Урганч давлат университети 2024 йил 17 январдаги маълумотномаси).