Қобилов Сирожиддин Шерқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри“Тугун нуқталарга боғлиқ бўлмаган сплайн усуллари асосида гидрогеологик майдонларнинг аномал ўзгаришларини сонли моделлаштириш”,05.01.07 - “ Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Т5298
Илмий раҳбар: Техника фанлари доктори, доцент, Бахрамов Сайфиддин Акбарович
Диссертация иши Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетида бажарилган.
ИК фаолият коърсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Джуманов Жамолжон Худойқулович, техника фанлари доктори, профессор; Утеулиев Ниетбай Утеулиевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат транспорт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Гидрогеологик майдонларнинг аномал ўзгаришларини тугун нуқталарга боғлиқ бўлмаган сплайн усуллари асосида сонли моделлаштириш алгоритмлари ва дастурлар мажмуини ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
яқинлашиш назарияси асосида нотекис тугунлар бўйича узлюксизлик ва силлиқлик хоссаларини инобатга олган ҳолда гидрогеологик мониторинг маълумотларини юқори аниқликда тикловчи сплайн-интерполяция усуллари ишлаб чиқилган;
вариацион интерполяция тамойилларига асосланиб тенгмас оралиқларда қурилган бикубик сплайнларнинг тугун нуқталари жойлашувига боғлиқ бўлмаган коеффициентларини аниқлашнинг тақрибий ҳисоблаш алгоритмлари ишлаб чиқилган;
тенгмас оралиқларда жойлашган гидрогеологик маълумотларни тикловчи тугун нуқталарга боғлиқ бўлмаган сплайн-интерполяция усули асосида яқинлашиш тезлигини аниқлаш ва турли функсиялар синфидаги хатоликлари баҳоланган;
сонли моделлаштириш ва интерполация усуллари асосида тенгмас оралиқларда қурилган сплайн моделлар орқали гидрогеологик маълумотларнинг аномал ўзгаришларини аниқловчи визуал тасвирлаш алгоритми ҳамда дастурларнинг функсионал тузулмаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертация тадқиқотлари доирасида тугун нуқталарга боғлиқ бўлмаган сплайн усуллари асосида гидрогеологик майдонларнинг аномал ўзгаришларини сонли моделлаштириш қўлланилган ҳолда:
яқинлашиш назарияси асосида нотекис тугунлар бўйича узлюксизлик ва силлиқлик хоссаларини инобатга олган ҳолда гидрогеологик мониторинг маълумотларини юқори аниқликда тикловчи сплайн-интерполяция усуллари ҳама вариацион интерполяция тамойилларига асосланиб тенгмас оралиқларда қурилган бикубик сплайнларнинг тугун нуқталари жойлашувига боғлиқ бўлмаган коеффициентларини аниқлашнинг тақрибий ҳисоблаш алгоритмлари Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган УЗБ-Инд-2021-89 - сонли «Ўзбекистон ва Ҳиндистоннинг қурғоқчил ва ярим қурғоқчил дарёлари ҳавзаларида сув тақчиллиги ҳамда, қурғоқчиликка туғонлар ва иқлим ўзгариши таъсирини баҳолаш» мавзусидаги амалий лойиҳасида жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2025-йил 29-март № 08-399-сон маълумотномаси). Натижада гидрогеологик кузатувлар орасидаги узлюксиз ўзгаришларни силлиқ тиклаш ва ер ости сувлари сатҳи ҳамда динамикасини таҳлил қилиш имконини берган;
тенгмас оралиқларда жойлашган гидрогеологик маълумотларни тикловчи тугун нуқталарга боғлиқ бўлмаган сплайн-интерполяция усули асосида яқинлашиш тезлигини аниқлаш, гидрогеологик муҳитда ер ости сувларининг чуқурлик бўйича вертикал ва горизонтал ҳолатдаги жойлашувини аниқлаш модели ва алгоритмлари «ГИДРОИНГЕО институте» ДМ фаолиятига амалий жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2025-йил 29-март № 08-399-сон маълумотномаси). Натижада Фарғона вилоятидаги Сўх ер ости сув кони ва Сўх дарёси ҳавзаси сув ресурслари ҳудудидаги гидрогеологик маълумотларни тиклашда аниқлилик даражаси 8-11% гача оширишга имкон яратган;
сонли моделлаштириш ва интерполация усуллари асосида тенгмас оралиқларда қурилган сплайн моделлар орқали гидрогеологик маълумотларнинг аномал ўзгаришларини аниқловчи визуал тасвирлаш алгоритми ҳамда дастурларнинг функсионал тузулмаси «Нова ресеарч анд солутион» МЧЖ жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2025-йил 29-март № 08-399-сон маълумотномаси). Натижада икки ўлчовли маълумотларни визуаллаштирилди ва маълумотларни қайта тиклашда аниқлилик даражасини 8-10% гача оширишга эришилди..