Қодирова Зуҳра Обидхон қизининг фалсафа доктори (PhD) диссертация
ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Рашидиддин Ватвотнинг “Ҳадойиқ ус-сеҳр фи дақойиқ уш-шеър” асари: Туркия фондларидаги қўлёзма нусхаларининг матний-қиёсий тадқиқи”, 10.00.10 – Матншунослик ва адабий манбашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Fil1315
Илмий раҳбар: Боқижон Тўхлиев, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Содиқов Қосимжон Позилович, филология фанлари доктори, профессор; Очилов Эргаш Зокирович, филология фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Фанлар Академияси Алишер Навоий номидаги Адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Рашидиддин Ватвотнинг илмий ва ижодий меросини турли даврларга оид манбалар асосида ҳар томонлама ўрганиб, унинг “Ҳадойиқ ус-сеҳр фи дақойиқ уш-шеър” асарининг Туркия фондларидаги қўлёзма нусхаларини матний-қиёсий таҳлил қилиш ҳамда ушбу таҳлиллар асосида асарнинг йиғма-қиёсий матнини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Рашидиддин Ватвотнинг илмий-адабий мероси илк бор турли даврларга оид манбалар асосида комплекс тарзда ўрганилиб, муаллифнинг ҳаёти, ижоди ва илмий-эстетик қарашларига оид маълумотлар илмий муомалага киритилган;
“Ҳадойиқ ус-сеҳр фи дақойиқ уш-шеър” асарининг дунё фондларида сақланаётган 52 та қўлёзма нусхаси ўрганилиб, илгари илмий муомалага киритилмаган Туркия фондларидаги 6 та қўлёзманинг тўлиқ илмий тавсифи амалга оширилган;
Истанбул университети кутубхонасидаги 819 ва 414, Кўпрулу кутубхонасидаги 1613 ва 1392, Сулаймония кутубхонасидаги 407 ва 718/10 рақамли қўлёзмаларнинг тўлиқ илмий тавсифи, матн тузилиши, ҳажми ва сақланиш ҳолатини таққослаш орқали энг тўлиқ ва ишончли нусха аниқланган;
танланган асосий қўлёзмалар ўртасида матний-қиёсий таҳлил амалга оширилиб, асарнинг аввалги нашрларида учрамаган 13 та янги матний мисол ва фарқлар аниқланган ҳамда “Ҳадойиқ ус-сеҳр” асарининг аслиятга энг яқин бўлган йиғма-қиёсий танқидий матни биринчи марта тикланган;
Туркия фондларидан аниқланган янги қўлёзмалар Аббсо Иқбол томонидан 1929-йилда тузилган танқидий матн билан қиёсланиб нашрдаги камчиликлар, матндаги ўзгаришлар, қисқариш ва ортиқчаликлар аниқланиб, асарнинг илмий нашрини такомиллаштиришга асос бўлувчи амалий-назарий принциплар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Ҳадойиқ ус-сеҳр” асарининг матний-қиёсий тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Рашидиддин Ватвот “Ҳадойиқ ус-сеҳр” асарининг Туркия фондларидаги қўлёзмаларининг матний-қиёсий тадқиқи” мавзусидаги диссертация иши доирасида ишлаб чиқилган илмий – амалий таклиф ва тавсиялардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023 – 2024 йилларда ўтказилган тарғибот фаолиятида татбиқ этилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институти 2024- йил 4- октябрдаги 388-сонли маълумотномаси). Натижада, Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ВИИИ йўналишида белгиланган “Миллий давлатчилигимиз тарихи, буюк аждодларимизнинг бой илмий-маънавий меросини ўрганиш орқали аҳоли ўртасида миллий бирдамлик, ватанга садоқат, миллий ўзлигидан фахрланиш туйғуларини кучайтириш” йўналишидаги тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда манба бўлиб хизмат қилган;
“Ҳадойиқ ус-сеҳр фи дақойиқ уш-шеър” асари қўлёзма нусхалари ва уларнинг қиёсий таҳлили тўғрисидаги натижаларидан ИЗ-2020102832 рақамли “Европа фондларида сақланаётган, Ўзбекистонда мавжуд бўлмаган туркий қўлёзмаларнинг маʻлумотлар базасини ва “Евротурcологиcа.уз” электрон платформасини яратиш” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат шарқшунослик университетининг 2025- йил 8- майдаги 02/1279- сонли маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланиши “Ҳадойиқ ус-сеҳр фи дақойиқ уш-шеър” асарининг Европа фондларида сақланаётган нусхаларини ўрганиш ва ушбу нусхаларнинг манбашунослик тадқиқи масалаларини ёритиб беришга хизмат қилган;
Рашидиддин Ватвот асаридаги адабий истилоҳлар, санъатлар ва бадиий услублар тизимли ўрганилиб, поетика назариясидаги ўрни билан боғлиқ натижалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Жамоатчилик кенгаши йиғилишида ва адабий жараёнларда ўтказилаган давра суҳбатларида фойдаланилган (Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси 2025- йил 20- июндаги 01-03/274- сонли маълумотномаси). Натижада Ёзувчилар уюшмаси томонидан ташкил этилган адабий кеча, адабий-маърифий тадбирларининг илмий-амалий аҳамиятини ошишида асос бўлиб хизмат қилган.