Хайитова Лайло Ўктам қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Замонавий ўзбек ҳикояларида руҳий-психологик тасвир тамойиллари”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (ХХ аср ўзбек адабиёти ва ҳозирги адабий жараён) (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fil3373.
Илмий раҳбар: Каримов Баҳодир Нурметович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01. 
Расмий оппонентлар: Исломжон Якубов Ахмеджанович, филология фанлари доктори, профессор;  Мавлон Бобохонов Рахматиллаевич, филология фанлари доктори, профессор.
 Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика университети.
 Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
  II.Тадқиқотнинг мақсади: Замонавий ўзбек насрида ўз ўрнига эга бўлган  Неъмат Арслон, Шуҳрат Маткарим ва Муҳаммад Шариф каби истеъдодли  адибларнинг ҳикояларига хос руҳий-психологик тасвир йўсинини илмий-назарий тадқиқ қилиш орқали замонавий ўзбек ҳикоячилигидаги асосий тамойилларни аниқлашдан иборат.
  III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Неъмат Арслон, Шуҳрат Маткарим ва Муҳаммад Шариф асарлари мисолида руҳий тасвирнинг миллий ўзига хос тамойиллари аниқланиб, замонавий насрда ўйчанлик, маҳзун мулоҳазакорлик каби психологик ифода шаклларининг намоён бўлиши, интеллектуал наср ривожланиши ва жонли психологик образларнинг майдонга келиши мисоллар асосида далилланган; 
ҳикояларда портрет, пейзаж, поетик нутқ, психологик детал каби воситаларнинг руҳият тасвиридаги ўрни аниқланиб, уларнинг миллий колорит ва характер яратишдаги эстетик функсияси очиб берилган; 
замонавий ўзбек ҳикояларида аёл образининг психологик эволюцияси, яъни аёл персонажнинг оддий типик образдан чуқур руҳий кечинмалар эгасига айланиш жараёни Неъмат Арслон ва Шуҳрат Маткарим ҳикоялари мисолида далилланган;
замонавий ўзбек ҳикояларида қаҳрамон руҳиятининг ижтимоий муҳит, замон ва табиат билан узвий алоқадорликда тасвирланиши, ҳикоялардаги истиоравийлик ва образларга хос рамзийлик илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.  Замонавий ўзбек ҳикояларида руҳий-психологик тасвир тамойиллари масаласи тадқиқи жараёнида эришилган илмий натижалар асосида: 
Неъмат Арслон, Шуҳрат Маткарим ва Муҳаммад Шариф асарларидаги руҳий тасвирнинг миллий ўзига хос тамойиллари аниқланиб, замонавий насрда ўйчанлик, маҳзун мулоҳазакорлик каби психологик ифода шаклларининг намоён бўлиши, интеллектуал наср ривожланиши ва жонли психологик образларнинг майдонга келиши мисоллар асосида далиллангани; замонавий ҳикоячилигимизда ўйчанлик, маҳзун мулоҳазакорлик кучайиб бораётганлиги, унда шахс психологиясини жамият ва табиат билан боғлиқликда бадиий тадқиқ ҳамда талқин этиш тамойили кучаяётганлиги, интеллектуал наср ривожланаётганлиги ва ўз-ўзини тафтиш этадиган, англашга интиладиган жонли психологик образлар яратилаётганлиги тўғрисидаги илмий натижаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2023-йилларда бажарилган ПФ-201912258-рақамли “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, инглиз тилларида) электрон платформасини яратиш” номли грант лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2025-йил 12-майдаги 01/4-1952-сонли маълумотномаси). Натижада замонавий ҳикоячиликка оид илмий-назарий фикр ва хулосалар кўлами ортган; 
ҳикояларда портрет, пейзаж, поетик нутқ, психологик детал каби воситаларнинг руҳият тасвиридаги ўрни асосланиб, уларнинг миллий колорит ва характер яратишдаги эстетик функсияси очиб берилгани; замонавий ўзбек ҳикояларига хос руҳий тасвир тамойиллари Неъмат Арслон, Шуҳрат Маткарим ва Муҳаммад Шарифлар ижоди мисолида атрофлича ўрганилганлиги, ушбу ёзувчиларнинг психологик образ яратишдаги ўзига хос услуби, характер ва миллий колоритни ифодалашда улар фойдаланган тил бирликлари орқали ҳикояларнинг бадиий тили тадқиқ этилганлиги, шунингдек, бадиий психологизм тасвирида муҳим аҳамият касб этадиган асосий воситалар ўрганиб чиқилганлиги хусусидаги илмий хулосаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2023-йилларга мўлжалланган ИЛ-402104474 рақамли “Болаларадабиёти.уз” электрон платформа ва унинг мобил иловасини яратиш” номли инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2025-йил 12-майдаги 01/4-1953-сонли маълумотномаси). Натижада руҳий тасвирнинг ўзбек адабиёти, хусусан, ҳикоя жанрида воқеланишига доир назарий қарашлар бойитилган;
замонавий ўзбек ҳикояларида аёл образининг психологик эволюцияси, яъни аёл персонажнинг оддий типик образдан чуқур руҳий кечинмалар эгасига айланиш жараёни Неъмат Арслон ва Шуҳрат Маткарим ҳикоялари мисолида далилланганлиги хусусидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси Хоразм вилоят бўлими томонидан ташкил этилган турли адабий-маърифий тадбирлар дастурини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси Хоразм вилоят бўлимининг 2025-йил 25-сентябрдаги 53/25-сонли маълумотномаси). Натижада ёш ижодкорларнинг образ табиатини ўрганиш ва аёл қаҳрамонларни табиий гавдалантириш маҳорати янада ортди;
замонавий ўзбек ҳикояларида қаҳрамон руҳиятининг ижтимоий муҳит, замон ва табиат билан узвий алоқадорликда тасвирланиши, ҳикоялардаги истиоравийлик ва образларга хос рамзийлик,  Неъмат Арслон, Шуҳрат Маткарим ва Муҳаммад Шариф асарлари мисолида руҳий тасвирнинг миллий ўзига хос тамойиллари аниқланганлигига оид илмий хулосаларидан “Хоразм” телеканалида эфирга узатилган “Ассалом, Хоразм”, “Адабий муҳит” кўрсатувлари ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (“Хоразм вилояти телерадиоканали” Давлат Муассасасининг 2025-йил 8-октябрдаги 877-сонли маълумотномаси). Натижада кўрсатув илмий-назарий маълумотлар билан бойитилиб, илмий-маърифий савияси ошган. 
 

Yangiliklarga obuna bo‘lish