Мамталиев Шерзодбек Содиқжоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистон шароитида хориждан келтирилган голштин зотли наслдор буқаларни генотипи бўйича танлаш ва баҳолаш”, 06.02.03–Хусусий зоотехния. Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.PhD/Qx978
Илмий раҳбар: Досмухамедова Мухайё Хуснитдиновна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Мадраҳимов Шодлик Назарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Амиров Шавкат Кузибоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадқиқот институтини.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Германиядан импорт қилинган наслдор голштин зотли наслдор буқаларнинг, аждодлар кўрсаткичлари бўйича танлаш, иқлимга мослашиш хусусиятлари, наслдорлик индексини баҳолашдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Ўзбекистонда Германиядан импорт қилинган голштин зотли (қора-ола тусли) наслдор буқаларни ота онасиниг генетик индекслари бўйича танлаб олинган;
буқаларни оптималлаштирилган озиқлантириш ва кун тартиби шароитларида трик вазни зот стандарт вазнида 1,7 % га ошганлиги экстерери, тана тузилиш индекслари даражаси 11-13 % га ошганлиги аниқланган;
буқаларнинг кун тартибига қатий амал қилиши натижасида сперма миқдори тегишлича 6-7 ва 6-8 мл га тўғри келиб, уларнинг ҳар биридаги сперма консентрацияси тегишлича 1,4-1,8 млярд ва 1,5-2,0 млярдга тенглиги аниқланган;
буқалардан уруғ (сперма) олиш мўтадиллашган, уруғлар музлатилгандан сўнг қайта жонлантирилганда жонланиш даражаси 56% дан юқорилиги аниқланган;
маҳсулдорлик ва наслдорлик ҳамда экстерер индекслари юқори, И-гуруҳ буқаларда тегишлича 136, 144 ва 125% тенг бўлса, ИИ- буқалар гуруҳида 121, 135 ва 125% га ошиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон шароитида хориждан келтирилган Голштин зотли наслдор буқаларни генотипи бўйича танлаш ва баҳолаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Германиядан импорт қилинган голштин қора-ола зотли буқалар сперма уруғ маҳсулдорлиги бўйича “ЎЗНАСЛЧИЛИК” давлат корхонасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2025 й., 25-май, 02/23-1855-сон маʼлумотномаси). Натижада корхона иқтисодий самарадорлиги соф фойда ўртача бир бош наслдор буқадан 41406000 сўм, рентабеллик 14,9 % га ошган;
Андижон вилояти Андижон тумани “Муқумий” наслчилик фермер хўжалигида наслдор буқалар сперма маҳсулдорлик кўрсаткичлари бўйича жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2025 й., 25-май, 02/23-1855-сон маʼлумотномаси). Натижада хўжаликда иқтисодий самарадорлик - бир сўм харажатга 1,41 - 2,10 сўмдан даромад олинган, рентабеллик 34% га кўтарилган. Шу билан бирга биринчи туғим юқори фенотипли гуруҳдаги сигирларда соф фойда бир бош сигирдан 1406000 сўмни ташкил этган;
Андижон вилояти Андижон тумани “Жонобод Чорваси” наслчилик фермер хўжалигида бириктирилган синалувчи буқалар уруғидан сунъий уруғлантириш натижасида сигирларни сут маҳсулдорлиги, уларнинг ёши, экстерер ва конституцияси, тирик вазни кўрсаткичларига боғлиқлик кўпайтириш ишлари ўрганилиб жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2025 й., 25-май, 02/23-1855-сон маʼлумотномаси). Натижада лактация давомида соғиб олинган сут миқдори, хўжалик кўрсаткичидан 195,9 - 216,8 кг ортиқ бўлган. Сутни сотишдан олинган соф фойда бир бош сигирдан 1406000 сўмни, рентабеллик даражаси 14,9% ни ташкил этган.