Баротов Феруз Турғуновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда ўткир плевра эмпиемасини ташхислаш ва даволаш усулини танлаш» 14.00.35 – Болалар хирургияси (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2024.3.PhD/Tib5013.
Илмий раҳбар: Оллабергенов Одилбек Тожиддинович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент Давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Болалар миллий тиббиёт маркази DSc.04/01.02.2022.Tib.147.01.
Расмий оппонентлар: Эргашев Бахтиёр Бердалиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Акилов Хабибулла Атауллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга эга.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Болаларда ўткир плевра эмпиемасини комплекс даволашда кам инвазив хирургик усуллардан фойдаланиш орқали унинг самарадорлигини ошириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болаларда ўткир плевра эмпиемасининг экссудатив, йирингли-фибриноз ва фибрин шаклланиш босқичлари бўйича диагностик хусусиятлар аниқланган ва бу босқичлар бўйича оптимал даволаш тактикасининг самарадорлиги исботланган;
ўткир плевра эмпиемасини даволашда эрта бронхоскопик ва торакоскопик аралашувлар учун кўрсатмалар ва уни бажариш муддатлари аниқланган;
болаларда ўткир плевра эмпиемасининг фаол бронх-плеврал оқмаси мавжудлиги сабабли эндоскопик санaция ва бўлакли ёки сегментaр бронх окклюзиясининг юқори самарадорлиги исботланган;
болаларда ўткир плевра эмпиемасида кам инвазив усуллардан эндоскопик ва видео-торакоскопик аралашувларнинг даво самарадорлигининг 1,24 марта юқорилиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий – тадқиқот ишларини натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик. болаларда ўткир плевра эмпиемасининг экссудатив, йирингли-фибриноз ва фибрин шаклланиш босқичлари бўйича диагностик хусусиятлар аниқланган ва бу босқичлар бўйича оптимал даволаш тактикасининг самарадорлиги исботланган. Беморларни касаллик босқичига кўра оптимал диагностик алгоритм ва даволаш тактикаси ишлаб чиқилган. Бу ёндашув эрта ташхис қўйиш, асоратларни олдини олиш ва индивидуал даволаш усулларини танлаш имконини берган. Ижтимоий самарадорлиги: янгиланган ташхис ва даволаш алгоритми жорий этилганидан сўнг болаларда эрта ташхис қўйиш ҳолатлари ортган. Асоратлар частотаси 25% дан 8% гача камайган. даволаш муддати 16,57±0,97 кундан 13,66±0,76 кунга камайган. 70% беморларда даволаш енгил кечган, ота-оналарнинг хавотири сезиларли даражада камайган ва беморларнинг тезроқ ижтимоий мослашуви таъминланган. Иқтисодий самарадорлиги: Шифохонада ётиш муддатининг 3 кунга қисқариши иқтисодий тежамкорликга олиб келган. Хулоса. Ташхис ва даволашнинг босқичли алгоритмини жорий этиш ўткир плевра эмпиемсини эрта аниқлаш ва самарали даволаш имконини берган. Бу ёндашув болалар хирургияси амалиётига кенг тавсия этиш учун илмий ва амалий асосга эга бўлган.
иккинчи илмий янгилик. ўткир плевра эмпиемасини даволашда эрта бронхоскопик ва торакоскопик аралашувлар учун кўрсатмалар ва уни бажариш муддатлари аниқланган; мезонлар асосида бронхоскопия эксудатив босқичда 3–5 кун ичида, торакоскопик аралашув эса йирингли фибриноз ва фибрин шаклланиш босқичларда 5–7 кун ичида бажарилиши белгиланган. Бронхоскопия учун техник услублар (йирингларни тозалаш, бронх окклюзиясини баҳолаш, секрецияни аспирация қилиш) ва торакоскопияда визуализация, декортикация, плевра қопламаларини очиш ва дренаж ўрнатиш усуллари стандартизация қилинган. Бу ёндашув бронхоплеврал фистулаларни олдини олиш ва ўткир даврда самарали дренажни таъминлаган. Ижтимоий самарадорлиги: Эрта бронхоскопик ва торакоскопик аралашувлар жорий этилгандан сўнг беморларда асоратлар частотаси 30% дан 10% гача камайган. Такрорий дренаж қўйиш 25% дан 8% гача камайган. Бронхоплеврал оқма хосил бўлиши ҳолатлари 12% дан 3% гача пасайган. Беморларда оғриқ синдроми анча енгил кечган ва нафас олиш функцияси тезроқ тикланган. 75% болада реабилитация тезлашган, эрта ҳаракатланиш имконияти пайдо бўлган. Ота-оналарнинг психологик стресс даражаси сезиларли камайган ва ишонч даражаси ошган. Иқтисодий самарадорлиги: хирургик аралашувларнинг оптимал вақтда бажарилиши туфайли шифохонада ётиш муддати 16 кундан 13 кунгача қисқарган. Ҳар бир бемор учун 3 ётоқ-кун тежалган. Бу тиббий хизмат сифатини оширган ҳолда ресурсларни тежашга имкон берган. Хулоса. Эрта бронхоскопик ва торакоскопик аралашувлар учун мезонлар ишлаб чиқилиши ва уларнинг клиник амалиётга жорий этилиши болаларда ўткир плеврал эмпиемани самарали даволаш, асоратларни камайтириш ва даволаш муддатини қисқартириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик. болаларда ўткир плевра эмпиемасининг фаол бронх-плеврал оқмаси мавжудлиги сабабли эндоскопик санaция ва бўлакли ёки сегментaр бронх окклюзиясининг юқори самарадорлиги исботланган; Анъанавий дренаж усуллари оқмали шаклларда етарли самара бермаслиги, плевра қаватида қўшимча йирингли бўшлиқлар ва фибринлар сақланиб қолиши туфайли қайталанувчи эмпиема ва сепсис ҳолатлари юзага келар эди. Тадқиқот доирасида эндоскопик санация (плевра қаватида тўлиқ визуализация, фибрин қатламларини олиб ташлаш, плевра қопламаларини ювиш) ва сегментар бронх окклюзия (доимий ҳаво оқимини чеклаш ва инфицирланган суюқликнинг қайта киришини олдини олиш) комбинацияси қўлланилган. Эндоскопик усуллар кам инвазив бўлиб, болалар учун хавфсиз ва тез тикланишга олиб келувчи ёндашув сифатида тавсия этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Эндоскопик санация ва бронх окклюзия қўлланган беморларда инфекция қайталаниши 22% дан 6% гача тушган. Сепсис ҳолатлари 15% дан 4% гача қисқарган. Бронхоплеврал оқмалар деярли учрамаган. Беморларда оғриқ синдроми икки баравар камайган, нафас олиш функцияси тез тикланган ва 80% болаларда реабилитация муддати 2 баробар қисқарган. Ота-оналарнинг ишончи ва қониқиш даражаси сезиларли ошган. Психоэмоционал стресс пасайди, болалар эрта мактаб ва жамиятга қайтишига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: Анъанавий дренаж усулига нисбатан эндоскопик ёндашув қўлланилганда шифохонада ётиш муддати 6 кунгача қисқарган. Антибиотик сарфи 35% га, қўшимча операциялар 40% га, лаборатор таҳлиллар 25% га, умумий даволаш харажатлари 30% га камайган. Ушбу технология соғлиқни сақлаш тизимида ресурсларни тежаш ва самарадорликни оширишда муҳим аҳамият касб этган. Хулоса. Эндоскопик санация ва сегментар бронх окклюзиянинг оқмали шаклларда қўлланилиши юқори клиник самарадорликка эга эканлиги исботланган. Ушбу инновацион ёндашув инфекцияни тез бартараф этиш, асоратларни олдини олиш ва даволаш муддатини қисқартириш орқали болаларда ўткир плеврал эмпиемани даволашда янги стандарт сифатида тавсия этилиши мумкин.
тўртинчи илмий янгилик болаларда ўткир плевра эмпиемасида кам инвазив усуллардан эндоскопик ва видео-торакоскопик аралашувларнинг даво самарадорлигининг 1,24 марта юқорилиги исботланган. Тадқиқот доирасида беморларнинг босқичига қараб видеоторакоскопия, мини-торакотомия, паст босимли аспирация, плевра бўшлиғининг динамик дренажи каби замонавий кам инвазив усуллар қўлланилган. Ижтимоий самарадорлиги: Кам инвазив ва видео-торакоскопик усуллар жорий этилгандан сўнг очиқ операциялар сони 45% дан 12% гача тушган. Қайта госпитализация ҳолатлари 18% дан 5% гача камайган. Асосий гуруҳда беморларнинг 85% ида реабилитация енгил кечган. Оғриқ синдроми 50% га камайиши натижаситда болаларнинг эрта ҳаракатланиш ва овқатланишга қайтишига эришилган. Ота-оналарда ишонч ошганлиги учун, психологик стресс даражаси икки баравар камайган. Иқтисодий самарадорлиги: асосий гуруҳдаги бир нафар бемор учун, ўртача 13,66±0,76 кунлик стационар даволаниш муддатида, харажат миқдори 225000 × 13,66 = 3073500 сўмни ташкил этган. Ҳолбуки, назорат гуруҳида ўртача даволаниш муддати 16,57±0,97 кунни ташкил қилиб, умумий харажат: 225000 × 16,57 = 3728250 сўмга тенг бўлган. Очиқ операцияларнинг камайиши хизмат харажатларини 40% гача қисқартирган. Хулоса. Кам инвазив, эндоскопик ва видео-торакоскопик аралашувларнинг клиник самарадорлиги юқори эканлиги исботланган. Ушбу усуллар болаларда ўткир плеврал эмпиемани хавфсиз, тез ва самарали даволаш имконини бериб, анъанавий очиқ операцияларнинг ўрнини босиши мумкин. Тадқиқот натижалари асосида ушбу технологиялар болалар хирургиясида замонавий стандарт сифатида тавсия этилади.
Тадқиқот натижалари Сурхондарё вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг болалар жарроҳлиги бўлимида Бош шифокорнинг 2025 йил 1 майдаги №81т-сонли буйруғи, ҳамда Тошкент шаҳри болалар жарроҳлик клиник шифохонаси №2 да Бош шифокорнинг 2025 йил 12 майдаги №90-сонли буйруғи билан жорий этилган ва Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий – тадқиқот ишларини натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосаси олинган.