Шермаматова Севара Ўктамжон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Худойберди Тўхтабоевнинг “Беш болали йигитча” ва Гертруда Чендлер Уорнернинг “Юк вагонидаги болалар” романларида ўсмир образи 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик ихтисослиги бўйича.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Fil5835.
Илмий раҳбар: Усманова Севара Султановна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: филология фанлари доктори, доцент Қаҳҳоржон Юлчиев, иккинчи расмий оппонент сифатида филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент Набия Абдуллаева.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва Америка адиблари ижодида ўсмир образи бадиий ифодасини таҳлил қилиш, ёзувчи биографияси ва услубининг қаҳрамон яратишда ҳамда бадиий ғояни ифода этишдаги аҳамиятини қиёсий жиҳатдан ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек ва Америка насрида образ яратишдаги ифода ва тасвир усуллари, уларнинг такомили билан боғлиқ илмий-назарий асослар, ўсмир образи талқинидаги масъулиятлилик, етакчилик, чидамлилик хусусиятлари бадиий асарларни қиёслаш орқали далилланган;
Худойберди Тўхтабоевнинг “Беш болали йигитча” ва Гертруда Чендлер Уорнернинг “Юк вагонидаги болалар” романларидаги Орифжон ва Генри образларида оила бирлиги, масъулият, мустақиллик, яшаш учун кураш каби ғояларнинг акс эттирилиши аниқланган;
ёзувчининг шахсий ҳаёт тажрибаси болалик хотиралари ва ижтимоий муҳити уларнинг яратган образларига ижодий дунёқараши ҳамда қаҳрамон яратиш услубига таъсир қилиши асосланган;
ўзбек адабиётида оилавий қадриятлар, катталарни ҳурмат қилиш, жамоа масъулиятини намоён этувчи ўсмир образи билан Америка адабиётида индивидуализм, мустақиллик, демократик қадриятларни ифодаловчи ўсмир образи ўртасидаги фарқли жиҳатлар аниқланган ва бу хусусиятлар ҳар икки миллат маданияти, ижтимоий тузуми ва тарбиявий анъаналари билан боғлиқлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Худойберди Тўхтабоевнинг “Беш болали йигитча” ва Гертруда Чендлер Уорнернинг “Юк вагонидаги болалар” романларида ўсмир образи таҳлили натижалари асосида:
ўзбек ва Америка насрида образ яратишдаги ифода ва тасвир усуллари, уларнинг такомили билан боғлиқ илмий-назарий асослар, ўсмир образи талқинидаги масъулиятлилик, етакчилик, чидамлилик хусусиятлари бадиий асарларни қиёслаш орқали далилланганлиги, Худойберди Тўхтабоевнинг “Беш болали йигитча” ва Гертруда Чендлер Уорнернинг “Юк вагонидаги болалар” романларидаги Орифжон ва Генри образларида оила бирлиги, масъулият, мустақиллик, яшаш учун кураш каби асар ғоясининг акс эттирилиши аниқланганлигига доир илмий хулоса ва натижаларидан Фарғона давлат университетида 2022-2024-йилларга мўлжалланган “English Access Microscholarship program” халқаро лойихасининг назарий асосини мустаҳкамлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2025-йил 21-июлдаги 04/6643-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек ва Америка насрида ўсмир образининг ўхшаш ва фарқли жиҳатлари ҳақида назарий хулосалар чиқарилган.
ёзувчининг шахсий ҳаёт тажрибаси болалик хотиралари ва ижтимоий муҳити уларнинг яратган образларига ижодий дунёқараши ҳамда қаҳрамон яратиш услубига таъсир қилиши асосланганлигига доир таклиф ва хулосаларидан Америка Қўшма Штатларининг Ўзбекистондаги элчихонасининг 2021-2023- йилларда фаолият олиб борган “Mindonobod Satellite Access Microsсholarship Program” S-UZ800-21-GR-3126 халқаро амалий лойихаси доирасида фойдаланилган (Фарғона тумани мактабгача ва мактаб таълими бўлимининг 2025-йил 5-мартдаги 5-сон маълумотномаси). Натижада амалий лойиҳа ўзбек ва Америка адабиётида яратилган “Беш болали йигитча” ва “Юк вагонидаги болалар” романларида ёзувчи биографиясининг бадиий талқини ҳақидаги маълумотлар билан бойитилган.
ўзбек адабиётида оилавий қадриятлар, катталарни ҳурмат қилиш, жамоа масъулиятини намоён этувчи ўсмир образи билан Америка адабиётида индивидуализм, мустақиллик, демократик қадриятларни ифодаловчи ўсмир образи ўртасидаги муштарак ва фарқли жиҳатлар аниқланганлиги ва бу хусусиятлар ҳар икки миллат маданияти, ижтимоий тузуми ва тарбиявий анъаналари билан боғлиқлиги далилланганлигига оид илмий янгиликлардан “Ўзбекистон” телерадиоканалида 2024-2025-йилларда эфирга узатилган “Адабий жараён”, “Бедорлик”, “Жаҳон адабиёти”, “Ўзбек насри” номли дастурлар ссенарийларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2025-йил 18-июльдаги 05-09-1185-сон маълумотномаси). Натижада мазкур кўрсатувлар орқали болалар адабиёти, хусусан, Худойберди Тўхтабоев ва Гертруда Чендлер Уорнер асарларининг бадиий қиммати, мавзу-мундарижасига оид муҳим фикрларни тақдим этишга эришилган.