Гелдибаев Бегенч Егендурдиевичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Сенсор маълумотларидан фойдаланган ҳолда қорамолларда оқсоқликни эрта аниқлашнинг чуқур ўқитиш алгоритми”, 05.01.11 – “Рақамли технологиялар ва сунъий интеллект” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.PhD/Т4866
Илмий раҳбар: Самандаров Батирбек Сатимович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/05.05.2023.Т.07.03.
Расмий оппонентлар: Султанов Джамшид Баходирович, техника фанлари доктори, доцент; Носиров Хабибулло Хикматулло ўғли, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Абу Райҳон Беруний номидаги Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорамоллар оқсоқлигини эрта аниқлашда рақамли технологиялар ва нейрон тармоқларига асосланган алгоритмларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
қорамоллар оқсоқлигини эрта аниқлашда сенсорлар қайд этган маълумотлар асосида ҳаракат параметрларини ажратиб олишнинг алгоритмлари ишлаб чиқилган;
қорамолларда оқсоқликни эрта аниқлашнинг гибрид чуқур ўқитиш алгоритми сенсор маълумотлари ҳажмини ихчамлаштириш ҳамда узоқ муддатли ўзгаришларни қайд этиш имконини берувчи CНН ва ЛСТМ нейрон тармоқларини бирлаштириш асосида ишлаб чиқилган;
нейрон тармоқлари аниқлиги ва тўлиқлигини баҳолаш мезонлари ўқув танланмадаги мувозанацизликнинг таъсирини камайтирувчи коеффициентлар киритиш асосида такомиллаштирилган;
қорамоллар оқсоқлигини эрта аниқлашнинг чуқур ўқитиш алгоритмига асосланган қарор қабул қилишга кўмаклашувчи амалий ахборот тизими ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорамоллар оқсоқлигини эрта аниқлашда сунъий интеллект алгоритмлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Қорамоллар ҳаракат фаоллигини назорат қилиш, ташхислаш жараёнини автоматлаштириш ҳамда ветеринарларга касалликларни эрта аниқлаш ва чоралар кўришда ёрдам бериш дастурий модули Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасида жорий қилинган. (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 25 мартдаги 02/017-867–сонли маълумотномаси). Модул қорамолларда учрайдиган оқсоқликни эрта ташхислаш, ветеринария мутахассисларининг ташхис қўйиш билимларини ошириш, даволаш жараёнларини яхшилаш ҳамда дори-дармонларнинг маълумотлар базаларини бирлаштириш орқали ташхислаш тизимини такомиллаштиришга ва фермерлар билан ветеринарларнинг самарали ҳамкорлигини таъминлашга имкон берган. Сенсорлар ва сунъий интеллект алгоритмлари асосида ишловчи тизимнинг жорий этилиши натижасида ветеринарларнинг меҳнат сарфи ўртача 1,3 баробарга камайган, ташхис қўйиш аниқлиги ўртача 1,6 мартага ошган.
Сунъий интеллект ва педометр сенсорлари асосида қорамоллар оқсоқлигини эрта аниқлаш учун ҳаракат параметрларини ажратиб олиш алгоритмлари асосида қорамолларда оқсоқлик касаллигини ташхислаш масаласи учун Нукус туманидаги “ҚОНИРАТБАЙ МЕХРИ” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 25-мартдаги 02/017-867–сонли маълумотномаси). Натижада ветеринар врачларнинг қорамолларга оқсоқлик ташхисини қўйиш жараёнидаги меҳнат сарфи ўртача 1,4 баробарга камайган, ташхис учун тўғри хулосалар қабул қилиш қобилияти эса 1,5 мартага ошган. Ушбу тизим қорамолларни доимий мониторинг қилиш имконини бериб, куннинг исталган вақтида ва инсон иштирокисиз автоматлаштирилган таҳлилни амалга оширишга йўл очган. 
Нейрон тармоқлари асосида ишлаб чиқилган оқсоқликни эрта аниқлашнинг такомиллашган алгоритми ёрдамида ташхислар қўйиш бўйича қарор қабул қилишга кўмаклашиш тизими Элликқалʼа туманидаги “Бахрам Чайка” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025 йил 25-мартдаги 02/017-867–сонли маълумотномаси). Ферма ходимлари тизим томонидан тақдим этилган огоҳлантиришлар асосида қорамоллар учун зарур бўлган индивидуал чора-тадбирларни амалга ошириши натижасида диагностика аниқлиги 1,2 дан 1,7 мартагача ошган ва умумий самарадорлик яхшиланган.