Пармонов Шарофиддин Шавкатовичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бухоро амирлиги ва Туркистон ўлкасида кечган ижтимоий-сиёсий жараёнларда генерал Жўрабекнинг иштироки”, 07.00.01. – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Tar 1813
Илмий раҳбар: тарих фанлари доктори, профессор Холикулов Ахмаджон Боймахамматович.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Tar.01.04.
Расмий оппонентлар: Ураков Дилшодбек Жамолиддинович, тарих фанлари доктори, профессор; Адилов Аброр Анварович, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Генерал Жўрабекнинг 1852–1906-йилларда Бухоро амирлиги ва Туркистон ўлкасида кечган сиёсий ва ижтимоий жараёнлардаги иштирокини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Жўрабек Қаландар қори ўғли сиёсий фаолиятининг илк босқичидан бошлаб амир саройининг иккиёқлама зиддиятли позициясига қарамасдан 1866-1868-йилларда амирликда юзага келган кескин сиёсий вазиятда Абдулмалик тўра (катта тўра) бошчилигидаги озодлик ҳаракатининг иттифоқчи кучлари сафида бўлиб, пировардида мазкур кучларнинг Россия империяси тажовузига қарши курашида етакчилардан бири бўлганлиги асосланган;
Жўрабек Қаландар қори ўғли ўзининг Туркистон генерал-губернаторлигидаги маҳаллий кадр сифатидаги ўттиз беш йиллик зиддиятли ва мураккаб фаолияти давомида генерал-губернаторлар томонидан Туркистон ўлкасидаги мустамлакачилик сиёсати шароитида ҳам туб жойли аҳоли манфаатларини қатʼийлик билан ҳимоя қилганлиги далилланган;
Туркистон генерал-губернаторлари билан бўлган муносабатларда Жўрабек доимо маънавий ва моддий меросни сақлашга уринган ҳолда Китоб беклигида ҳамда Тошкентдаги уйида ҳам қадимий қўлёзмалардан иборат кутубхоналар ташкил қилганлиги, 1860–1870-йилларда Китоб беклиги марказида ҳамда 1897-йилда Қорасув даҳасида ўз маблағлари ҳисобидан масжид қурдирганлиги орқали унинг меценатлик жиҳатлари очиб берилган;
Генерал Жўрабек ХИХ асрнинг иккинчи ярмида Туркистонда жадидчилик ҳаракатининг фаоллари билан ҳамфикр сифатида ўлкадаги ижтимоий-сиёсий ўзгаришларга кучли таъсир кўрсатгани ҳолда Туркистоннинг инқироздан чиқиши учун ўзининг ҳурфикрлик ғояларини илгари суриб, янги усул мактабларининг фаолиятини қўллаб-қувватлаб маҳаллий аҳолини маърифатпарварликка чорлагани исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бухоро амирлиги ва Туркистон ўлкасида кечган ижтимоий-сиёсий жараёнларда генерал Жўрабекнинг иштироки мавзусидаги тадқиқот давомида олинган илмий хулоса ва натижалар асосида:
Жўрабек Қаландар қори ўғли сиёсий фаолиятининг илк босқичидан бошлаб амир саройининг иккиёқлама зиддиятли позициясига қарамасдан 1866–1868-йилларда амирликда юзага келган кескин сиёсий вазиятда Абдулмалик тўра (катта тўра) бошчилигидаги озодлик ҳаракати иттифоқчи кучлари сафида бўлиб, пировардида мазкур иттифоқчи кучларнинг Россия империяси тажовузига қарши курашида етакчилардан бири бўлганлигига оид натижалардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тарих билан танишув” кўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2025-йил 29-апрелдаги 01-30/282 сон маълумотномаси). Мазкур кўрсатув орқали жамоатчилик Россия империяси босқинчилигига қарши курашда Бухоро амирлигида кечган ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий жараёнларда Генерал-маёр Жўрабек Қаландар қори ўғлининг алоҳида ўрин тутганлиги ҳақида батафсил маълумотга эга бўлган.
Жўрабек Қаландар қори ўғли ўзининг Туркистон генерал-губернаторлигидаги маҳаллий кадр сифатидаги ўттиз беш йиллик зиддиятли ва мураккаб фаолияти давомида генерал-губернаторлар томонидан Туркистон ўлкасидаги мустамлакачилик сиёсати шароитида ҳам туб жойли аҳоли манфаатларини қатʼийлик билан ҳимоя қилганлигига оид натижалардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тарих билан танишув” кўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2025-йил 29-апрелдаги 01-30/282-сон маълумотномаси). Мазкур кўрсатув телетомошабинларда Россия империяси босқинчилигига қарши курашда Бухоро амирлигида кечган ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий жараёнларда Генерал-маёр Жўрабек Қаландар қори ўғлининг алоҳида ўрни ҳақидаги тасаввурларини кенгайтиришга имкон берган.
Туркистон генерал-губернаторлари билан бўлган муносабатларда Жўрабек доимо маънавий ва моддий меросни сақлашга уринган ҳолда Китоб беклигида ҳамда Тошкентдаги уйида ҳам қадимий қўлёзмалардан иборат кутубхоналар ташкил қилганлиги, 1860–1870-йилларда Китоб беклиги марказида ҳамда 1897-йилда Қорасув даҳасида ўз маблағлари ҳисобидан масжид қурдирганлиги каби фаолияти орқали унинг меценатлик ролига оид натижалардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди Бухоро вилоят муассасасида амирликнинг Россия империясига қарши кураш бўйича ўқув дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2025-йил 27-июндаги № 39-01-сонли маълумотномаси). Натижалар Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондини янги материаллар билан бойишига хизмат қилган.
Генерал Жўрабек Қаландар қори ўғли ХИХ асрнинг иккинчи ярмида Туркистонда жадидчилик ҳаракатининг фаоллари билан ҳамфикр сифатида ўлкадаги ижтимоий-сиёсий ўзгаришларга кучли таъсир кўрсатгани ҳолда Туркистоннинг инқироздан чиқиши учун ўзининг ҳурфикрлик ғояларини илгари суриб, янги усул мактабларининг фаолиятини қўллаб-қувватлаб, маҳаллий аҳолини маърифатпарварликка чорлаганига оид натижалардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди Бухоро вилоят муассасасида амирликнинг Россия империясига қарши кураш бўйича ўқув дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2025-йил 27-июндаги № 39-01-сонли маълумотномаси). Натижалардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди каталогларини тизимлаштириш учун фойдаланилган.