Абдуқаҳҳоров Азизбек Абдулло ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): “Кичик ва ўрта бизнес субектлари экспорт фаолиятини қўллаб-қувватлаш механизмини такомиллаштириш”, 08.00.15 – “Тадбиркорлик ва кичик бизнес иқтисодиёти”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  В2020.2.PhD/Iqt1383.
Илмий раҳбари: Абдурахманова Гулнора Қаландаровна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2020.I.16.02 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Карриева Ёқутджан Каримовна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор, Норов Асрор Эгамбердиевич, иқтисодиёт фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикасида кичик ва ўрта бизнес субъектларини экспорт фаолиятини қўллаб-қувватлаш тизимини такомиллаштириш бўйича илмий-услубий ҳамда амалий таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт фаолиятига оид муҳим тушунчаларнинг моҳияти назарий-фундаментал асосга кўра фаолият мазмуни, йўналиши, эркинлиги, самарадорлиги ва бозорга кириш стратегиялари каби тоифалари бўйича муаллифлик таснифлари асосида такомиллаштирилган; 
кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт салоҳиятини баҳолаш методикаси салоҳиятни ташкилий-бошқарув, маҳсулот сифати-хусусияти ва бозорга кириш каби етти блокли имкониятини миқдорий баҳолаш ҳамда экспорт салоҳиятини «жуда юқори» (450 – 500 балл), «экспортга тўлиқ тайёр» (350 – 449), «салоҳият бор, лекин тайёргарлик зарур» (250 – 349), «чекланган салоҳият» (150 – 249) ва «тайёр эмас» (0 – 149) даражасида баҳолашга кўра такомиллаштирилган;
кичик ва ўрта бизнес субектлари экспорт фаолиятини ҳудудлар табиий ва ижтимоий-иқтисодий салоҳияти мувофиқ мувофиқлаштирган ҳолда ҳудудий кластерлашга кўра экспорт жараёни иштирокчиларининг ўзаро ҳамкорлигини қўллаб-қувватлаш, тармоқ корхоналарининг ўзаро манфаатли кооперация алоқаларини йўлга қўйиш таклифи асосланган;
кичик ва ўрта бизнес субектлари экспорт салоҳиятини ривожлантириш-нинг ташкилий-иқтисодий механизми ҳар бир субектнинг экспорт салоҳияти даражаси, ташқи бозорга чиқиш босқичлари, қўллаб-қувватлаш чора-тадбир-лари блоклари, шунга кўра услубий-амалий жиҳатдан экспорт салоҳиятининг ҳар бирини алоҳида ташқи бозорга нисбатан, бир вақтнинг ўзида миллий ва хорижий ҳудудларда жойлашган ташкилотларни қамраб олганига кўра такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Республикада кичик ва ўрта бизнес субъектлари экспорт фаолиятини қўллаб-қувватлаш механизмини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт фаолияти мазмуни, йўналиши, эркинлиги, самарадорлиги ва бозорга кириш стратегиялари каби фундаментал тоифалар бўйича муаллифлик таснифи ишлаб чиқилди. Ушбу ёндашув Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 30 августдаги “Ўзбекистон Республикаси Президентининг тадбиркорлар билан 2022 йилдаги ъочиқ мулоқотидаъ белгиланган вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-364-сон қарори 1-иловасида кўрсатилган 1 ва 2 бандларни амалга оширишда қўлланилган  (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 19 сентябрдаги даги 9/06-19-10675-сонли маълумотномаси).  Таклиф амалиётга жорий этилиши натижасида экспорт фаолиятига оид илмий-услубий кўрсаткичларнинг ички уйғунлиги ва методик яхлитлиги таъминланиб, давлат дастурларида қўлланиладиган тушунчалар ва категорияларнинг ягона илмий асосда стандартлашуви учун зарур консептуал платформа шаклланди;
кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт салоҳиятини ташкилий-бошқарув, маҳсулот сифати ва хусусиятлари, бозорга кириш имкониятлари, институционал муҳит, молиявий имкониятлар, ресурс салоҳияти ва маркетинг бўлимларидан иборат етти блок асосида баҳолаш усули такомиллаштирилди. Баҳолаш натижалари «жуда юқори» (450–500 балл), «экспортга тўлиқ тайёр» (350–449 балл), «салоҳият бор, лекин тайёргарлик зарур» (250–349 балл), «чекланган салоҳият» (150–249 балл) ва «тайёр эмас» (0–149 балл) мезонлари асосида таснифланди. Мазкур усул Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси томонидан тадбиркорлик инфратузилмасини ривожлантиришга доир дастурларни ишлаб чиқишда қўлланилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 19 сентябрдаги даги 9/06-19-10675-сонли маълумотномаси). Ушбу усулнинг амалиётга татбиқ этилиши экспортга йўналтирилган кичик ва ўрта бизнес субектлари салоҳиятини аниқлаш ва таснифлаш жараёнини тизимли асосда шакллантириш билан бирга, баҳолаш механизмидан фойдаланиш орқали экспортни қўллаб-қувватлаш дастурларининг самарадорлигини белгилашда илмий-услубий аниқликни таъминлаб, корхоналар салоҳиятининг интеграл кўрсаткичлари асосида давлат томонидан кўрсатиладиган қўллаб-қувватлаш чораларининг манзиллилигини ошириш имконини яратди;
ҳудудларнинг табиий ва ижтимоий-иқтисодий салоҳиятидан келиб чиқиб, кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт фаолиятини ҳудудий кластерлаш орқали мувофиқлаштириш, экспорт жараёни иштирокчиларининг ўзаро ҳамкорлигини кучайтириш ҳамда тармоқ корхоналари ўртасида манфаатли кооперация алоқаларини йўлга қўйиш бўйича илмий асосланган таклиф ишлаб чиқилди. Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 23 январдаги “Савдо-саноат палатаси фаолиятини янада такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-15-сон қарорида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш мақсадида тайёрланган дастурларда қўлланилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 19 сентябрдаги даги 9/06-19-10675-сонли маълумотномаси). Ушбу ёндашувнинг амалиётга татбиқ этилиши натижасида Савдо-саноат палатасига янги кичик ва ўрта бизнес корхоналарининг аъзолик сони ўртача 10 фоизга ошиши, палата томонидан кўрсатиладиган хизматлар турининг 20 фоиздан ортиқ диверсификация қилиниши ва ягона электрон тизим орқали рақамли хизматлар улушининг 1,3 баравар кўпайиши билан бирга, тармоқ корхоналари ўртасида шаклланган ўзаро манфаатли кооперация алоқалари ҳудудларда экспортни кластерлаш тамойиллари асосида ривожлантириш учун барқарор ташкилий-амалий базани яратишга хизмат қилди;
кичик ва ўрта бизнес субектларининг экспорт салоҳияти даражалари, ташқи бозорга чиқиш босқичлари ҳамда қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари блокларидан иборат ташкилий-иқтисодий механизм такомиллаштирилди. Мазкур механизм Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси томонидан тадбиркорлик инфратузилмасини ривожлантириш ҳамда тадбиркорлик муҳитини яхшилашга қаратилган дастурларни ишлаб чиқишда қўлланилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025 йил 19 сентябрдаги даги 9/06-19-10675-сонли маълумотномаси). Ушбу механизмнинг амалиётга татбиқ этилиши кичик ва ўрта бизнес субектлари ҳамда давлат органлари ўртасидаги ҳамкорликнинг институционал асосларини мустаҳкамлаб, ташқи иқтисодий фаолиятда иштирок этувчи корхоналарнинг маъмурий ва ахборий хизматлардан фойдаланиш имкониятини ўртача 5,2 фоизга, молиявий-иқтисодий ва техник-технологик кўмак инфратузилмаларидан фойдаланиш даражасини эса 1,08–1,12 баравар кенгайтириш билан бирга, корхоналарни экспорт жараёнига босқичма-босқич тайёрлаш ва ташқи бозордаги рақобатбардошлигини ошириш жараёнини сезиларли даражада яхшилашга хизмат қилди.