Alimov Azamat Xasanovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Travmatologik operatsiyalarni umumiy og‘riqsizlantirishda operatsiyadan keyingi kognitiv buzilishlarni prognozlash va profilaktika qilish”, 14.00.37 – Anesteziologiya va reanimatologiya (tibbiyot fanlari). 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.1.PhD/Tib590.
Ilmiy rahbarlar: Sharipova Visolatxon Xamzaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Rasmiy opponentlar: Ataxanov Shuxrat Ergashevich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Yusupov Anvar Sobirovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot nomi: Akademik I.P. Pavlov nomidagi Birinchi Sankt-Peterburg davlat tibbiyot universiteti (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi etiologik omilni o‘rganish asosida operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiyani prognozlash usullarini takomillashtirish va oldini olish yo‘llarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
postoperatsion kognitiv disfunksiyasini rivojlanishi chastotasi jarroxlik amaliyoti umumiy yoki regionar anesteziya yordamida bajarilganligi bilan bog‘lik emasligi isbotlangan;
postoperatsion kognitiv disfunksiyasi rivojlanishida o‘tkazilgan jarrohlik amaliyotining yuqori travmatizmi natijasida rivojlanuvchi tizimli yallig‘lanish va nerv to‘qimasi degeneratsiyasining yetakchi roli asoslangan;
postoperatsion kognitiv disfunksiyasi rivojlanishida yurak ishemik kasalligi, gipertoniya, intraoperatsion qon yo‘qotish, amaliyot davomiyligi kabi xavf omillarining prognostik qiymatliligi isbotlangan;
postoperatsion kognitiv disfunksiyasini oldini olishda taklif etilgan amaliy tavsiyalar samaradorligi amaliyot vaqtini qisqaritirish, qon ketish miqdorini kamaytirish, minimal invaziv jarroxlik usullarini qo‘llash, adekvat postoperatsion og‘riqsizlantirish hisobiga isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
“Travmatologik operatsiyalarni umumiy og‘riqsizlantirishda operatsiyadan keyingi kognitiv buzilishlarni prognozlash va profilaktika qilish” mavzusidagi yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2025 yil  17 iyuldagi 22-sonli xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: postoperatsion kognitiv disfunksiyasini rivojlanishi chastotasi jarroxlik amaliyotining umumiy yoki regionar anesteziya yordamida bajarilganligi o‘rtasidagi bog‘liqlik “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” uslubiy tavsiyalarida o‘z ifodasini topgan va Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining Toshkent viloyati (15.04.2021 y. №01/491) va Farg‘ona viloyati filialining (18.04.2021y. №44) amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” operatsiyadan avval test o‘tkazish ehtiyojini bartaraf etgan va bemorlarni erta kognitiv reabilitatsiya qilish imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: shoshilinch operatsiyaga duchor bo‘lgan bemorlar uchun reabilitatsiya choralari qisqartirilganligi hisobiga o‘rtacha 5727,8 ming so‘m mablag‘ tejab qolishiga imkon yaratilgan. Xulosa: shoshilinch operatsiyalardan keyin xavf omillari bo‘lgan bemorlarda o‘z vaqtida olib borilgan davolash va reabilitatsion muolajalar evaziga bemorni ish faoliyatiga erta qaytishi hamda reabilitatsiyaga ketgan mablag‘ tejalishiga imkon yaratilgan. 
ikkinchi ilmiy yangilik: postoperatsion kognitiv disfunksiyasi rivojlanishida o‘tkazilgan jarrohlik amaliyotining yuqori travmatiklik darajasi natijasida rivojlanuvchi tizimli yallig‘lanish va nerv to‘qimasi degeneratsiyasining yetakchi roli “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” nomli uslubiy tavsiyada asoslangan va Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining Toshkent viloyati (15.04.2021 y. №01/491) va Farg‘ona viloyati filialining (18.04.2021y. №44) amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” bemorlarda operatsiyadan keyingi kognitiv buzilishlarni erta aniqlash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: shoshilinch operatsiya o‘tkazgan bemorlarda kognitiv buzilishlar erta aniqlanganligi xamda reabilitatsiya o‘z vaqtida boshlanganligi va unga ketadigan vaqt qisqarishi hisobiga o‘rtacha 304,5 ming so‘mgacha mablag‘ tejab qolinishiga imkon yaratilgan. Xulosa: shoshilinch operatsiyalardan keyin xavf omillari bo‘lgan bemorlarda o‘z vaqtida olib borilgan davolash va reabilitatsion muolajalar xar bir shoshilinch jarrohlik amaliyoti o‘tkazilgan bemor uchun 5727,8 ming so‘mgacha mablag‘ tejab qolishiga imkon yaratilgan. Kognitiv buzilishlarni erta aniqlash va bartaraf etish bemorda hayot sifatini yaxshilash, erta faollashishi va tiklanishiga yordam bergan, shuningdek, operatsiyadan keyingi davrda bemorlarni davolash xarajatlarini kamaytirgan.
uchinchi ilmiy yangilik: postoperatsion kognitiv disfunksiyasi rivojlanishida yurak ishemik kasalligi, gipertoniya, intraoperatsion qon yo‘qotish, amaliyot davomiyligi kabi xavf omillarining prognostik qiymatliligi “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” nomli uslubiy tavsiyada o‘z aksini topgan va Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining Toshkent viloyati (15.04.2021 y. №01/491) va Farg‘ona viloyati filialining (18.04.2021y. №44) amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” usuli qo‘llanishi yangi kompozit kognitiv testi bo‘lib operatsiyadan avval test o‘tkazish ehtiyojini bartaraf etgan va bemorlarni safga qaytishini tezlashtirgan. Iqtisodiy samaradorligi: shoshilinch operatsiyaga duchor bo‘lgan bemorlar uchun reabilitatsiya choralari qisqartirilganligi hisobiga o‘rtacha 5727,8 ming so‘m mablag‘ tejab qolishiga imkon yaratilgan. Xulosa: shoshilinch operatsiyalardan keyin xavf omillari bo‘lgan bemorlarda o‘z vaqtida olib borilgan davolash va reabilitatsion muolajalar bemorlarni hayot sifatini yaxshilash, kognitiv buzilishlarni kamaytirish, ularning erta faollashishi va tiklanishiga yordam bergan, shuningdek, operatsiyadan keyingi davrda bemorlarni davolash xarajatlarini kamaytirgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik:  amaliyot vaqtini qisqaritirish, qon ketish miqdorini kamaytirish, minimal invaziv jarroxlik usullarini qo‘llash, adekvat postoperatsion og‘riqsizlantirish hisobiga postoperatsion kognitiv disfunksiyasi rivojlanishini oldini olish mumkinligi isbotlangan va “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” nomli amaliy tavsiyalarda o‘z ifodasini topgan hamda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining Toshkent viloyati (15.04.2021 y. №01/491) va Farg‘ona viloyati filialining (18.04.2021y. №44) amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: “Shoshilinch tibbiyotda operatsiyadan keyingi kognitiv disfunksiya diagnostikasini takomillashtirish usuli” operatsiyadan avval test o‘tkazish ehtiyojini bartaraf etadi va bemorlarni safga qaytishini tezlashtiradi. Iqtisodiy samaradorligi: shoshilinch operatsiyaga duchor bo‘lgan bemorlar uchun reabilitatsiya choralari qisqartirilganligi hisobiga o‘rtacha 5727,8 ming so‘m mablag‘ tejab qolishiga imkon yaratilgan. Xulosa: shoshilinch operatsiyalardan keyin xavf omillari bo‘lgan bemorlarda o‘z vaqtida olib borilgan davolash va reabilitatsion muolajalar bemorlarni hayot sifatini yaxshilash, kognitiv buzilishlarni kamaytirish, ularning erta faollashishi va tiklanishiga yordam bergan, shuningdek, operatsiyadan keyingi davrda bemorlarni davolash xarajatlarini kamaytirgan.
Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Travmatologik operatsiyalarni umumiy og‘riqsizlantirishda operatsiyadan keyingi kognitiv buzilishlarni prognozlash va profilaktika qilish» mavzusidagi dissertatsion tadqiqoti natijalarining amaliyotga joriy qilinganligi to‘g‘risida ilmiy yangilikni boshqa davolash-profilaktika muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining 2025 yil 15 noyabridagi 01-02/2870-sonli xati yuborilgan.