Бекназаров Илимжон Олимжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳандалак (Cucumis melо аdаns.(L), ssp.rigidus (Pаng.) Fil., vаr. chаndаlаk (Pаng.)Grebensc.) генофондини ўрганиш ва етиштириш технологиясининг айрим элементларини такомиллаштириш”, 06.01.06 – Сабзавотчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Qx1107.
Илмий раҳбар: Арамов Музаффар Хошимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти, PhD.05/30.09.2022.Qx.152.01.
Расмий оппонентлар: Хакимов Рафиқжон Абдунабиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим; Дусмуратова Саодат Исмаиловна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ҳандалак нав намуналари тўпламини ўрганиш ва истиқболли навларни ажратиш, ҳандалакни уруғи ва кўчатидан очиқ далада ва плёнкали қопламалар остида етиштиришнинг ҳамда ҳандалак етиштиришда ўсишни бошқарувчи моддалардан фойдаланишнинг самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон жанубида ҳандалак нав намуналари тўплами ўрганилган ва истиқболли Маҳаллий намуна 24, Маҳаллий намуна 3, Маҳаллий намуна 19, Маҳаллий намуна 1, Маҳаллий намуна 23, Маҳаллий намуна 21, Маҳаллий намуна 25, Маҳаллий намуна 12, Маҳаллий намуна 15, Маҳаллий намуна 14 навлари ажратилган;
ҳандалак уруғи орқали плёнкали қопламалар остида етиштиришнинг истиқболлилиги аниқланган. Хусусан, плёнка остида уругидан етиштирилганда ҳосилдорлик 45,5 т/га ни  ташкил этиб, бу очиқ далада етиштирилганига нисбатан 122% ни ташкил этган. Плёнка остида уруғидан етиштирилганда очиқ далага нисбатан мева вазни 0,13 кг, битта ўсимликдаги мева сони 0,2 донага кўп  бўлиши  исботланган;
ҳандалакни кўчатлари орқали плёнкали қопламалар остида етиштириш, очиқ далага нисбатан самарали эканлиги исботланган. Плёнка остида кўчатидан етиштирилганда ҳандалак ҳосилдорлиги 50,0 т/га бўлган ва бу очиқ далада кўчатидан етиштирилганга нисбатан 126% ни ташкил этган. Плёнка остида кўчатидан етиштирилганда очиқ далада кўчатидан етиштирилганга нисбатан мева вазни 0,1 кг, битта ўсимликдаги мева сони 0,3 донага кўп бўлганлиги аниқланган;
ҳандалак уруғларини Гумимакс препаратида ивитишнинг энг мақбул экспозитсияси 9-12 соат эканлиги аниқланган. Ҳар иккала вариантда ҳам ҳосилдорлик 41,1 т/га ни ташкил этиб, бу назоратга нисбатан 6,8% га юқори бўлиши  исботланган;
ҳандалак уруғларини ВЛ-77 препаратида ивитишнинг энг мақбул экспозитсияси 12 соат эканлиги исботланган. Бунда ҳосилдорлик 43,4 т/га ни ташкил этиб бу назоратга нисбатаб 112,7% демакдир. Ушбу препарат билан 12 соат ишлов берилган ўсимликларда мева вазни 0,08 кг, битта ўсимликдаги мева сони 0,1 донага кўп бўлганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ҳандалак  (Cucumis melо аdаns.(L), ssp.rigidus (Pаng.) Fil., vаr. chаndаlаk (Pаng.) Grebensc) генофондини ўрганиш ва етиштириш технологиясини элементларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Гумимакс билан ҳандалак уруғларига ишлов беришнинг энг мақбул экспозитсияси 9 соат эканлиги аниқланган ва Сурхондарё вилояти Жарқўрғон ва Термиз туманларидаги фермер хўжаликларида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан 2024 йил  23-декабрда берилган №1-9-9-1814 маълумотнома). Натижада “Гумимакс” биологик препарати билан ҳандалак уруғларига ишлов бериш юқори самара бериши, ҳандалак ўсимлигининг стресс факторларга чидамлилигини ошириши пировардида ҳосилдорликни ва ҳосил сифатини яхшилаш имконини берган;
“ВЛ-77”  биологик препарати билан ҳандалак уруғларига ишлов беришнинг энг мақбул экспозитсияси 12 соат эканлиги аниқланган ҳамда “Гумимакс” ва “ВЛ-77” биологик препаратларнинг ҳандалак ўсимлигининг морфобиологик ва хўжалик муҳим белгиларига ижобий таъсир кўрсатиши ишлаб чиқилган ва Сурхондарё вилояти Жарқўрғон ва Термиз туманларидаги фермер хўжаликларининг жами 1,8 гектар майдонида жорий қилинган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан 2024 йил  23-декабрда берилган №1-9-9-1814 маълумотнома). Натижада “ВЛ-77” биологик препарати билан ҳандалак уруғларига экишдан олдин ишлов бериш ҳосилдорликни 15% га оширган ва ҳосил сифатини яхшилаган, ўсимликларнинг стресс факторларга иссиққа, гармсел шамолига, ҳавонинг нисбий намлигининг пастлигига чидамлилигини ошириши аниқланган. “Гумимакс” препарати билан уруғларга экиш олди ишлов берилганда препарат билан ишлов берилмаган бошқа ўсимликларга нисбатан ривожланиш даврлари давомийлиги қисқаришига сабаб бўлиши исботланган.
“Ҳандалакдан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш агротехнологияси” номли тавсиянома ишлаб чиқилиб тасдиқланган ва амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан 2024 йил 23-декабрда берилган №1-9-9-1814 маълумотнома). Натижада ушбу тавсиянома сабзавотчилик ва полизчилик соҳаси мутахассислари, олимлари ва Олий таълим муассасалари талабалари, магистрлари ва ҳандалак етиштирувчи фермер хўжаликлари, полизчилик билан  шуғулланувчи томорқа ер эгаларига муҳим илмий услубий қўлланма сифатида хизмат қилган.