Mamayusipova Muqaddamxon Dilmurod qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Soyaning o‘sishi, rivojlanishi va hosildorligiga ekish tizimlari hamda mineral o‘g‘itlar me’yorlarining ta’siri” mavzusidagi 06.01.08 – O‘simlikshunoslik ixtisosligi (qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro’yxatga olingan raqami: B2024.4.PhD/Qx1548
Ilmiy rahbar: O‘razmatov Nasibjon Nazirovich, qishloq xo’jaligi fanlari bo’yicha falsafa doktori, katta ilmiy xodim.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01.
Rasmiy opponentlar: Ibragimov Odiljon Olimjonovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor; Iminov Abduvali Abdubannobovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Don va dukkakli ekinlar ilmiy tadqiqot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Farg‘ona viloyatining o‘tloqi soz tuproqlari sharoitida soyaning “Nafis” navining o‘sishi, rivojlanishi, hosildorligi va donining texnologik sifat ko‘rsatkichlariga urug‘ ekish tizimlari va oziqlantirish me’yorlarining ta’sirini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Farg‘ona viloyatining o‘tloqi soz tuproqlari sharoitida soyaning “Nafis” navidan yuqori va sifatli don hosili etishtirish uchun mineral o‘g‘itlarning N90 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fonda 60x5-1 tizimda ekish maqbul ekanligi aniqlangan;
Soya etishtirishda mineral o‘g‘itlarning N90 P90 K60 va N120 P90 K60 kg/ga me’yorlarda qo‘llanilishi o‘simlikning quruq massa to‘plashiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, bir o‘simlikning umumiy quruq massasi mineral o‘g‘itlarning N30 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilganga nisbatan 7,8- 12,8 g ga  yuqori bo‘lishi aniqlangan; 
Mineral o‘g‘itlarning N90 P90 K60 va N120 P90 K60 kg/ga me’yorlari qo‘llanilib, 60x5-1 urug‘ ekish tizimida ekilganda o‘simlikning dukkak hosil qilish davrida bir tup o‘simlikdagi barglar soni 38,4-39,7 donani tashkil etib, mineral o‘g‘itlarning N30 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x5-1 urug‘ ekish tizimida ekilganga nisbatan 3,3-4,6 donaga ko‘p bo‘lganligi aniqlangan;
Mineral o‘g‘itlarni qanday me’yorlarda qo‘llanilishidan qatʼiy nazar soyada tup sonini kamayib borishi hisobiga o‘simlik ildizining umumiy quruq massasini ortib borishi aniqlangan;
Mineral o‘g‘itlarning N60 R90 K60 va N90 R90 K60 kg/ga me’yorlari qo‘llanilgan fonlardagi 60x6x1 urug‘ ekish tizimida ekilganda uning ildizida shakallangan tuganaklar miqdorlari mineral o‘g‘itlarning N30 R90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x6x1 urug‘ ekish tizimida ekilganga nisbatan dukkak hosil qilish davrida soni 6,6-13,5 dona/o‘simlik, vazni 0,35 g/o‘simlikni, mineral o‘g‘itlarning N120 R90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x6x1 ekish tizimida ekilgan variantga nisbatan tuganaklar soni 1,3-8,2 dona/o‘simlik, vazni esa 0,07-0,43 g/o‘simlikka yuqori bo‘lishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Farg‘ona viloyatining o‘tloqi soz tuproqlari sharoitida soyaning “Nafis” navini asosiy ekin sifatida etishtirishda mineral o‘g‘itlar me’yorlariga bog‘liq holda maqbul urug‘ ekish tizimlarini ishlab chiqish bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqot natijalari asosida:
soyaning “Nafis” navini asosiy ekin sifatida parvarishlashda mineral o‘g‘itlar me’yorlariga bog‘liq holda maqbul urug‘ ekish tizimlarini qo‘llash yuzasidan “Soyaning “Nafis” navini parvarishlashda maqbul ekish tizimlari va mineral o‘g‘itlar me’yorlarini qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar” tasdiqlangan (Qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazining 2025 yil 30 maydagi №05/04-04-284 son ma’lumotnomasi). Ushbu tavsiyanoma viloyatdagi mavjud fermer xo‘jaliklari va klasterlarida soya etishtirish uchun qo‘llanma sifatida xizmat qilmoqda;
bahorgi muddatda soyaning “Nafis” navini mineral o‘g‘itlarning N90 P90 K60 kg/ga me’yori fonida 60x5-1 tizimida ekish texnologiyasi Farg‘ona viloyatining o‘tloqi soz tuproqlari sharoitida Beshariq tumanida 10,0 (o‘n) gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazining 2025 yil 30 maydagi №05/04-04-284 son ma’lumotnomasi). Natijada, soyani parvarishlashda mineral o‘g‘itlarning N90 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilib, 60x5-1 urug‘ ekish tizimida ekilganda 29,3-31,8 s/ga don hosili olinib, mineral o‘g‘itlarning N30 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x5-1 urug‘ ekish tizimida ekilganga nisbatan 8,1-10,1 s/ga miqdorida qo‘shimcha don hosili olishni ta’minlagan va rentabellik darajasi 37,2-43,2 % ga yuqori bo‘lgan.
soyaning “Nafis” navini mineral o‘g‘itlarning N120 P90 K60 kg/ga me’yori fonida 60x6-1 tizimida ekish texnologiyasi Farg‘ona viloyatining o‘tloqi soz tuproqlari sharoitida Yozyovon tumanida 7,0 (etti) gektar maydonga joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazining 2025 yil 30 maydagi №05/04-04-284 son ma’lumotnomasi). Natijada, soyada mineral o‘g‘itlarning N120 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x6-1 ekish tizimida ekilganda 28,0-30,7 s/ga don hosili olinib, mineral o‘g‘itlarning N30 P90 K60 kg/ga me’yori qo‘llanilgan fondagi 60x5-1 ekish tizimida ekilganga nisbatan 7,4-9,5 s/ga miqdorida qo‘shimcha don hosili olingan va rentabellik darajasi 34,1-40,9 % ga yuqori bo‘lgan.