Oxunjanova Madina Zafarovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertasiyasi himoyasi haqida e’lon

I.  Umumiy ma’lumotlar.
Dissertasiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Insul`tdan keyingi og‘riq sindromi kechishi xususiyatlari, diagnostikasi va reabilitatsiyasi”, 14.00.13 – Nevrologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertasiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: №B2022.2PhD/Tib2772.
Ilmiy rahbar: Xodjieva Dilbar Tajdievna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertasiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Rasmiy opponentlar: Jurabekova Aziza Toxirovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Raimova Malika Muxamedjanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Qirg‘iziston davlat tibbiyot akademiyasi.
Dissertasiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi: ishemik va gemorragik insul`tdan keyingi og‘riq sindromining kechish xususiyatlarini o‘rganish, reabilitatsiya chora tadbirlarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
insul`tlardan keyingi og‘riq sindromi patologik o‘choq lokalizatsiyasiga, chuqurligiga va og‘riqning nevropatik xususiyatlariga ko‘ra differensial baholanib, og‘riqning klinik-nevrologik ko‘rsatkichlar bilan bog‘liqligi ilmiy jihatdan asoslangan;
ilk marotaba MDA, NO, GSH darajalari bilan VASh (og‘riq shkalasi) va Bartel indeksi ko‘rsatkichlari og‘riq lokalizatsiyasi o‘rtasidagi korrelyasion bog‘lanishlar (MDA konsentratsiyasinng oshishi va GSH ko‘rsatkichining pasayishi) asoslangan;
insul`tdan keyingi og‘riq sindromiga chalingan bemorlarda transkranial magnit stimulyasiya bilan antioksidant terapiya kombinatsiyasining oksidativ stress biomarkerlari (MDA, NO, GSH) va klinik-nevrologik ko‘rsatkichlarga ta’siri asoslangan;
transkranial magnit stimulyasiyaning neyrobiokimyoviy samarasi (MDA va NO konsentratsiyasining pasayishi, GSH ko‘rsatkichining oshishi) dinamik jihatdan differinsial yondoshilgan holda algoritm takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
«Insul`tdan keyingi og‘riq sindromi kechishi xususiyatlari, diagnostika va reabilitatsiyasi » mavzusidagi ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2025 yil 10 iyundagi 19/71 conli xulocaci olingan.
birinchi ilmiy yangilik. Insul`tlardan keyingi og‘riq sindromi patologik o‘choq lokalizatsiyasiga, chuqurligiga va og‘riqning nevropatik xususiyatlariga ko‘ra differensial baholanib, og‘riqning klinik-nevrologik ko‘rsatkichlar bilan bog‘liqligi ilmiy jihatdan asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: insul`tdan keyingi og‘riq sindromining patologik o‘choq va nevropatik xususiyatlariga ko‘ra differensial baholash va klinik-nevrologik ko‘rsatkichlar bilan bog‘liqligining aniqlanish, individuallashtirilgan reabilitatsiya va samarali davolash orqali bemorlarning kundalik hayotdagi faolligini va ijtimoiy integratsiyasini oshirish imkonini berdi. Iqtisodiy samaradorligi: ishemik insul`t bemorlarning statsionarga murojaatlari soni qisqarishi va davolanish ko‘rsatmasi hisobidan har bir nafar bemor uchun sarflanadigan byudjet xarajatlarini 1860000 so‘mga iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: ishemik va gemorragik insul`tning erta va kech bosqichlarida og‘riqni bartaraf etish orqali kuzatilishi mumkin bo‘lgan nevrologik asoratlarni oldini olish hisobiga bemorlarning reanimatsion va statsionar xarajatlaridan har 1 bemor uchun byudjet mablag‘lari hisobidan 1840000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 720000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi.
ikkinchi ilmiy yangilik. Ilk marotaba MDA, NO, GSH darajalari bilan VASh (og‘riq shkalasi) va Bartel indeksi ko‘rsatkichlari og‘riq lokalizatsiyasi o‘rtasidagi korrelyasion bog‘lanishlar (MDA konsentratsiyasinng oshishi va GSH ko‘rsatkichining pasayishi) asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: stres-oksidativ biomarkyorlarining (MDA, NO va GSH) og‘riqning og‘irlik darajasi (VASh) va funksional tiklanish darajasi (Bartel indeksi) o‘rtasidagi bog‘liqligini aniqlanish insul`tdan keyingi og‘riqni prognoz qilish va individuallashtirilgan reabilitatsiya dasturlarini yaratish orqali bemorlarning hayot sifatini va ijtimoiy faolligini yaxshilash imkonini berdi Iqtisodyy samaradorligi: klinik simptomlarni, labarator taxlil ko‘rsatkichi erta aniqlanganda bemorlarning statsionarga murojaatlar soni 3 martaga kamaydi, mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha bajariladigan boshqa laborator tahlillar soni 2 martaga qisqarishi hisobidan 118800 so‘m, byudjetdan tashqari 92300 so‘m miqdordagi xarajat iqtisod qilingan. Xulosa: ishemik va gemorragik insul`tdan keyingi og‘riq sindromi kuzatilgan bemorlarda klinik va labarator ko‘rsatkichlarni erta tashxislash hisobidan har 1 nafar bemordan 125 100 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik. Insul`tdan keyingi og‘riq sindromiga chalingan bemorlarda transkranial magnit stimulyasiya bilan antioksidant terapiya kombinatsiyasining oksidativ stress biomarkerlari (MDA, NO, GSH) va klinik-nevrologik ko‘rsatkichlarga ta’siri kompleks baholangan Ijtimoiy samaradorligi: insul`tdan keyingi og‘riq sindromi bo‘lgan bemorlarda TMS va antioksidant terapiya kombinatsiyasining oksidativ stress biomarkerlari va klinik-nevrologik ko‘rsatkichlarga ijobiy ta’sirini kompleks baholashda samarali davolash strategiyalarini ishlab chiqish orqali bemorlarning funksional tiklanishini, hamda hayot sifati va ijtimoiy faolligini oshirish imkonini berdi. Iqtisodiy samaradorligi: Og‘riqni erta aniqlash va maqsadli reabilitatsiya usullari orqali davolash muddati va resurslar sarfini qisqartirildi, shifoxonaga qayta murojaatlar soni kamaydi, hamda mehnatga layoqatni tiklash tezlashdi. Shu orqali murojaatlar soni 3 martaga kamaydi, mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha bajariladigan boshqa laborator tahlillar soni 2 martaga qisqarishi hisobidan har bir nafar bemorga byudjet hisobidan 604000 so‘m, byudjetdan tashqari 292000 so‘m miqdordagi xarajat iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: Davolash jarayonini samarali tashkil etish, shifoxonaga qayta murojaatlar sonini kamaytirish, mutaxassis ko‘rigi va laborator tahlillar sonining qisqartirish hisobidan har bir nafar bemordan 433700 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik. transkranial magnit stimulyasiyaning neyrobiokimyoviy samarasi (MDA va NO konsentratsiyasining pasayishi, GSH ko‘rsatkichining oshishi) dinamik jihatdan differinsial yondoshilgan holda algoritm takomillashtirilgan. Ijtimoiy samaradorligi: TMSning klinik va bioximik samaralari dinamik ravishda o‘rganilishi va antioksidant tizimni faollashtiruvchi neyrobioximik mexanizmi asosida algoritm ishlab chiqilishi, insul`tdan keyingi og‘riq sindromini samarali davolash nogironlik ko‘rsatkichlarining pasayishi va profilaktik tadbirlarning samaradorligi ortishiga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Insul`tdan keyingi og‘riqlarda nogironlik holatlarining kamayishi, profilaktika chora tadbirlarining samaradorligi hisobiga statsionar sharoitda qo‘llaniladigan tadbirlariga ketadigan xarajatlar bir nafar bemor hisobiga 1635000 so‘mga iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: klinik, nevrologik va laborator ko‘rsakichlar ma’lumotlariga asoslanib Insul`tdan keyingi og‘riqlarda bemorlarda spastika va kontrakturalar bo‘lish xavfini bashoratlash va profilaktik algoritmini qo‘llash kasallikni oldini olish tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Insul`tdan keyingi og‘riq sindromi mavjud bemorlarni kompleks davolashdan olingan ilmiy natijalar asosida «Insul`tdan keyingi og‘riq sindromini davolash usullarini takomillashtirish» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 18-noyabr` 23-m/136-sonli ma’lumotnomasi) va «Insul`tdan keyingi og‘riq sindromi klinik-nevrologik xususiyatlarining o‘ziga xosligini aniqlash usullari» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi tomonidan 2023-yil 18-noyabr` 23-m/126-son ma’lumotnomasi). Tadqiqot natijasi bemorlarda gabapentin va fizioterapevtik, psixoterapevtik korreksiya qo‘llanilishining klinik ahamiyatini ochib berish, klinik- nevrologik xususiyatlarni aniqlash imkonini bergan;
 Ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning 2025 yil 10 iyundagi 19 sonli xulosasi olingan.