Tuychieva Saodat Melikuzievnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy amaliy kompetentlikni dinamik rivojlantirishning psixologik xususiyatlari», 19.00.06– Yosh va pedagogik psixologiya. Rivojlanish psixologiyasi
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2025.2.DSc/P258.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti, PhD.03/30.12.2021.P.26.02
Rasmiy opponentlar: Abdurasulov Rustam Abduraimovich, psixologiya fanlari doktori (DSc), professor; Nazarov Akmal Mardonovich, psixologiya fanlari doktori (DSc), professor; Xalilova Nargiza Ikromalievna, psixologiya fanlari doktori (DSc), professor.
Yetakchi tashkilot:Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy amaliy kompetentlikni dinamik rivojlantirishning psixologik xususiyatlarini ochib berish orqali bo‘lajak mutaxassislarning kasbiy rivojlanishida Hard skills va Soft skills amaliy ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish, bo‘lajak mutaxassislar, jumladan pedagog-psixologlarning kasbiy amaliy kompetentligini rivojlanishining metodologik asosi, kompetentlik yondasuv asosida rivojlantiruvchi dastur yaratish va psixologik-pedagogik tavsiyalarni ishlab chiqishdan iboratdir.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bo‘lajak pedagog-psixologlarning kasbiy amaliy kompetentligini rivojlantirishda «raqobatbardosh mutaxassis» obrazining empatiya, tashkilotchilik, kommunikativlik, o‘z-o‘zini faollashtirish bilan bog‘liq professional sifatlarga integrativ namoyon bo‘lishi muhimligi tufayli kasbiy identifikasiyaning kognitiv-semantik, hissiy-irodaviy xususiyatlarning dinamik shakllanishi asosida Hard va Soft skills ko‘nikmalariga uyg‘unlashuvi aniqlangan;
bo‘lajak mutaxassislarning kasbiy kompetentligini dinamik rivojlantirish jarayonida 4+2 (4 kun nazariy ta’lim, 2 kun amaliyot), 5+1 (5 kun nazariy ta’lim, 1 kun amaliyot) amaliyotlarning pedagog-psixologlardagi Hard va Soft skills ko‘nikmalarini shakllanishiga ko‘ra “inson-inson” munosabatlarida suxbatdoshning shaxsiyatidagi “o‘ziga xos qiziqarli o‘zgarishlar bilan bog‘liq dalillar”ni intellektual hislarni faollashuvi orqali o‘rganishga intilishning intuitiv va refleksiv empatiya asosida namoyon bo‘lishiga erishish muhimligi dalillangan;
bo‘lajak pedagog-psixologlarda Soft va Hard skills ko‘nikmalariga bog‘liq kasbiy amaliy kompetentlikni rivojlantirishda ijtimoiy munosabatlardagi axborotlarni adekvat idrok qilish, ularni saqlash hamda atrofdagilarga etkazish qobiliyatini malakaviy amaliyot orqali intellektual xislar, mantiqiy tafakkur bilan uyg‘un namoyon bo‘lishiga ko‘ra shaxsning muloqotda o‘zini o‘zi boshqarish xususiyatini affilyativ motivlar asosida refleksiv empatiyaga bog‘liq shakllanishini ta’minlash muhimligi dalillangan;
bo‘lajak pedagog-psixologlarning individual-tipologik xususiyatlariga ko‘ra malakaviy amaliyot jarayonida insonlar bilan munosabatlarni konstruktiv yo‘lga qo‘yishga oid nazariy bilimlarni amaliy faoliyatga integrasiyalash, inqirozli vaziyatdagi insonning psixoemosional holatiga integrativ ta’sir etish yuzasidan qarorlarni qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlanishiga asoslanib kasbiy amaliy kompetentlik ekstroversiya va introversiya darajasiga bog‘liq ravishda Self-menejment orqali dinamik namoyon bo‘lishi aniqlangan;
bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy amaliy kompetentlikni rivojlantirish modeli malakaviy amaliyot (4+2, 5+1) jarayonida talabalarning nazariy bilimlarni amalda qo‘llashi aqliy, ijtimoiy, hissiy-irodaviy xususiyatlarni “mijoz-psixolog” diadasi ta’sirida dinamik shakllanishiga olib kelganligi tufayli “kasbiy mobillik”, “stressga chidamlilik”, “empatiyaviylik” sifatlarini psixolog obrazi haqidagi tasavvurlar orqali uyg‘unlashtirish asosida takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy amaliy kompetentlikni dinamik rivojlantirishning psixologik xususiyatlarini tadqiq etishdan olingan ilmiy natijalar asosida:
bo‘lajak pedagog-psixologlarning kasbiy amaliy kompetentligini rivojlantirishda «raqobatbardosh mutaxassis» obrazining empatiya, tashkilotchilik, kommunikativlik, o‘z-o‘zini faollashtirish bilan bog‘liq professional sifatlarga integrativ namoyon bo‘lishi muhimligi tufayli kasbiy identifikasiyaning kognitiv-semantik, hissiy-irodaviy xususiyatlarning dinamik shakllanishi asosida Hard va Soft skills ko‘nikmalariga uyg‘unlashuvi aniqlangan tavsiyalar O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 7- dekabrdagi 286-son ma’lumotnomasiga asosan «Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 10- dekabrdagi 286-a son ma’lumotnomasi). Natijada bo‘lajak mutaxassislarni kasbiy rivojlanishida Hard skills va Soft skills amaliy ko‘nikma va malakalarni tadqiq etish, rivojlantirish va bo‘lajak mutaxassisni amaliy kasbiy kompetentligini rivojlanish dinamikasini tadqiq etish psixologik xususiyatlari hamda kasbiy tayyorgarlik darajasini rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlashga erishilgan;
bo‘lajak mutaxassislarning kasbiy kompetentligini dinamik rivojlantirish jarayonida 4+2 (4 kun nazariy ta’lim, 2 kun amaliyot), 5+1 (5 kun nazariy ta’lim, 1 kun amaliyot) amaliyotlarning pedagog-psixologlardagi Hard va Soft skills ko‘nikmalarini shakllanishiga ko‘ra “inson-inson” munosabatlarida suxbatdoshning shaxsiyatidagi “o‘ziga xos qiziqarli o‘zgarishlar bilan bog‘liq dalillar”ni intellektual hislarni faollashuvi orqali o‘rganishga intilishning intuitiv va refleksiv empatiya asosida namoyon bo‘lishiga erishish muhimligi dalillangan ma’lumotlar O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 7- dekabrdagi 286-son ma’lumotnomasiga asosan «Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 10- dekabrdagi 286-a son ma’lumotnomasi). Natijada bo‘lajak mutaxassislarning kasbiy kompetentligini dinamik rivojlantirish shaxs adaptivligi, empatiyaviy xususiyatlarning kasbiu kompetentlikka ta’siri borasidagi bilimlar mohiyati boyitilgan;
bo‘lajak pedagog-psixologlarda Soft va Hard skills ko‘nikmalariga bog‘liq kasbiy amaliy kompetentlikni rivojlantirishda ijtimoiy munosabatlardagi axborotlarni adekvat idrok qilish, ularni saqlash hamda atrofdagilarga etkazish qobiliyatini malakaviy amaliyot orqali intellektual xislar, mantiqiy tafakkur bilan uyg‘un namoyon bo‘lishiga ko‘ra shaxsning muloqotda o‘zini o‘zi boshqarish xususiyatini affilyativ motivlar asosida refleksiv empatiyaga bog‘liq shakllanishini ta’minlash muhimligi dalillangan tavsiyalar O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 7- dekabrdagi 286-son ma’lumotnomasiga asosan «Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 10- dekabrdagi 286-a son ma’lumotnomasi). Natijada, bo‘lajak mutaxassislarni kasbiy faoliyatga tayyorlashning amaliy yo‘naltirilgan metodlarini qo‘llashning ilmiy hamda amaliy- uslubiy bazasi takomillashtirilgan;
bo‘lajak pedagog-psixologlarning individual-tipologik xususiyatlariga ko‘ra malakaviy amaliyot jarayonida insonlar bilan munosabatlarni konstruktiv yo‘lga qo‘yishga oid nazariy bilimlarni amaliy faoliyatga integrasiyalash, inqirozli vaziyatdagi insonning psixoemosional holatiga integrativ ta’sir etish yuzasidan qarorlarni qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlanishiga asoslanib kasbiy amaliy kompetentlik ekstroversiya va introversiya darajasiga bog‘liq ravishda Self-menejment orqali dinamik namoyon bo‘lishi aniqlangan ma’lumotlar O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 7- dekabrdagi 286-son ma’lumotnomasiga asosan «Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 10- dekabrdagi 286-a son ma’lumotnomasi). Natijada individual-tipologik xususiyatlariga ko‘ra malakaviy amaliyot jarayonida insonlar bilan munosabatlarni konstruktiv yo‘lga qo‘yishga oid nazariy bilimlarni amaliy faoliyatga integrasiyalash tizimi taklif etilgan.
bo‘lajak mutaxassislarda kasbiy amaliy kompetentlikni rivojlantirish modeli malakaviy amaliyot (4+2, 5+1) jarayonida talabalarning nazariy bilimlarni amalda qo‘llashi aqliy, ijtimoiy, hissiy-irodaviy xususiyatlarni “mijoz-psixolog” diadasi ta’sirida dinamik shakllanishiga olib kelganligi tufayli “kasbiy mobillik”, “stressga chidamlilik”, “empatiyaviylik” sifatlarini psixolog obrazi haqidagi tasavvurlar orqali uyg‘unlashtirish asosida takomillashtirilganligiga oid ma’lumotlar O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 7- dekabrdagi 286-son ma’lumotnomasiga asosan «Ontogenez psixologiyasi. Differensial psixologiya» moduli mazmuniga singdirilgan (O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti huzuridagi Psixologiya o‘quv-ilmiy markazining 2024- yil 10- dekabrdagi 286-a son ma’lumotnomasi). Natijada bo‘lajak pedagog-psixologlarni kasbiy faoliyatga tayyorlashning kasbiy malakaviy amaliyotlari (5+1, 4-+2, ishlab chiqarish amaliyoti)ni takomillashtirishning psixologik mexanizmi va uning muvofiqlashtirishning ilmiy-metodik ta’minotini boyitilishiga erishilgan hamda oliy ta’lim tizimida o‘quv va amaliyot jarayonini tashkil etuvchi pedagoglar, bo‘lajak mutaxassislarga psixologik tavsiyalar ishlab chiqilgan.
