Mamaraximova Nafisa Ibroximovnaning
Pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar. Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmogʻi): “Badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasini takomillashtirish”, 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (boshlang‘ich ta’lim)
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.PhD/Ped8231.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent amaliy fanlar universiteti
Ilmiy rahbar: Farsaxonova Dilafruz Rizaxanovna, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori,
dotsent
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: A.Avloniy nomidagi pedagogik milliy mahorat instituti, PhD.28/30.12.2019.Ped.68.01.
Rasmiy opponentlar: Abdullaeva Shaxzoda Abdullaevna pedagogika fanlari doktori, professor, Shodieva Matluba Jo‘raevna pedagogika fanlari doktori (DSc), dotsent
Yetakchi tashkilot: Nizomiy nomidagi O‘zbekiston milliy pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasini takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida badiiy matn asosida ijodiy tafakkurni shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari xalqaro baholash dasturi talablarini milliy o‘qitish tizimi bilan o‘zaro uyg‘unligining kolloborativlik (hamkorik) darajasini ta’minlashda motivatsion-milliy qadriyatli, kommunikativ-o‘zbekona-muloqot, kognitiv-an’analarga yo‘naltirilgan yondashuvlarga ustuvorlik berish asosida aniqlashtirilgan;
badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasi “raqamli syujet qurish va tahlil”, “audio-matn-mantiq” zanjiri, “tanqidiy savollar modeli”, “multimodal matn talqini simulyasiyasi” kabi interfaol topshiriqlarni mantiqiy-kreativ-tanqidiy (30/30/40) fikrlash kompetensiyalarini didaktik maqsadlarga mos uyg‘unlashtirish hamda badiiy savodxonlikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan kompleks metodik tizim takomillashtirilgan;
badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish modeli o‘quvchilarda badiiy ijodkorlikni rivojlantirishga qaratilgan “Personaj ovozi”, “Ortiqcha so‘z”, “Qofiya”, evristik o‘yin-topshiriq kabi ta’limiy metodlar orqali matnni tinglab tushunish va anglash darajalarini rivojlantirishga qaratilgan o‘quv-kognitiv va tarbiyaviy faoliyatning integrativ xususiyatlarini didaktik jarayonning tuzilmaviy traektoriyasiga maqsadli yo‘naltirish asosida takomillashtirilgan;
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining badiiy matn asosida ijodiy tafakkurini shakllantirish samaradorligi loyihaviy faoliyat, muammoli o‘qitish, kommunikativ kompetensiya, badiiy va ijodiy tafakkurni shakllantirishda ijodkor yaratuvchi, izlanuvchan topag‘on, qiziquvchan sayyoh va nokreativ kabi ko‘rsatkichlari bilan bog‘liqligini realistik hisobga olish asosida aniqlashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasini aniqlashtirish bo‘yicha ilmiy tadqiqot natijalari asosida:
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida badiiy matn asosida ijodiy tafakkurni shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari xalqaro baholash dasturi talablarini milliy o‘qitish tizimi bilan o‘zaro uyg‘unligining kolloborativlik (hamkorik) darajasini ta’minlashda motivatsion-milliy qadriyatli, kommunikativ-o‘zbekona-muloqot, kognitiv-an’analarga yo‘naltirilgan yondashuvlarga ustuvorlik berish asosida aniqlashtirishga oid takliflardan “Ona tili va bolalar adabiyoti” nomli o‘quv qo‘llanma mazmuniga singdirilgan. (O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, fan va innovasiyalar vazirligining 2023-yil 29-sentyabrdagi 438-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan 438358-raqamli guvohnomasi hamda Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil
27-fevraldagi 11-05-1300/04-sonli ma’lumotnomasi). Natijada badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish bosqichlari hamda ularda qo‘llaniluvchi metodlardan foydalanishning didaktik ta’minotini ommalashtirishga sharoit yaratilgan;
badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasi “raqamli syujet qurish va tahlil”, “audio-matn-mantiq” zanjiri, “tanqidiy savollar modeli”, “multimodal matn talqini simulyasiyasi” kabi interfaol topshiriqlarni mantiqiy-kreativ-tanqidiy (30/30/40) fikrlash kompetensiyalarini didaktik maqsadlarga mos uyg‘unlashtirish hamda badiiy savodxonlikni rivojlantirishga yo‘naltirilgan kompleks metodik tizim takomillashtirishga oid takliflardan “Ona tili va bolalar adabiyoti” nomli o‘quv qo‘llanma mazmuniga singdirilgan hamda O‘zbekiston milliy teleradiokanalida “Ijod zavqi”, “Ta’lim va taraqqiyot” ko‘rsatuvlarini tayyorlashda foydalanilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining
2025-yil 27-fevraldagi 11-05-1300/04-sonli ma’lumotnomasi hamda O‘zbekiston milliy teleradiokanalining 2023-yil 4-dekabrdagi 04-36-1826-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘quvchilar ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasi mantiqiy, kreativ va tanqidiy fikrlashga yo‘naltirilgan interfaol topshiriqlar asosida takomillashtirilgan;
badiiy matn asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ijodiy tafakkurini shakllantirish modeli o‘quvchilarda badiiy ijodkorlikni rivojlantirishga qaratilgan “Personaj ovozi”, “Ortiqcha so‘z”, “Qofiya”, evristik o‘yin-topshiriq kabi ta’limiy metodlar orqali matnni tinglab tushunish va anglash darajalarini rivojlantirishga qaratilgan o‘quv-kognitiv va tarbiyaviy faoliyatning integrativ xususiyatlarini didaktik jarayonning tuzilmaviy traektoriyasiga maqsadli yo‘naltirish asosida takomillashtirishga oid takliflardan “Husnixat o‘qitish metodikasi” nomli o‘quv qo‘llanma mazmuniga singdirilgan. (O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, fan va innovasiyalar vazirligining 2024-yil 4-martdagi 55-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan 55123-raqamli guvohnomasi hamda Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2025-yil 27-fevraldagi
11-05-1300/04-sonli ma’lumotnomasi). Natijada taklif va tavsiyalar asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ijodiy tafakkurini shakllantirish metodikasi takomillashtirilgan.
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining badiiy matn asosida ijodiy tafakkurini shakllantirish samaradorligi loyihaviy faoliyat, muammoli o‘qitish, kommunikativ kompetensiya, badiiy va ijodiy tafakkurni shakllantirishda ijodkor yaratuvchi, izlanuvchan topag‘on, qiziquvchan sayyoh va nokreativ kabi ko‘rsatkichlari bilan bog‘liqligini realistik hisobga olish asosida aniqlashtirishga oid takliflardan O‘zbekiston Milliy universitetida bajarilgan F-7-13-sonli “Adabiyotshunoslik tarixining fundamental tadqiqi” mavzusidagi fundamental loyihani bajarilishida foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy universitetining 2024-yil 31-yanvardagi 04/11-911-sonli ma’lumotnomasi). Natijada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining nutqiy kompetensiyalarini rivojlanishi matnni o‘qib va tinglab tushunish ko‘nikmalarini oshirishga erishilgan.
