Саипова Мовжуда Каримджоновнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон.

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Фазл ибн Аҳмаднинг “Иддат ул уқул” рисоласидаги фалсафий ғояларни таҳлили”, 09.00.03 – Фалсафа тарихи (фалсафа фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Fal285
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.02.2020.F.72.08.
Илмий маслаҳатчи: Зойиров Эркин Халилович, фалсафа фанлари доктори, доцент
Расмий оппонентлар: Болтаев Абдурахим Амонович, фалсафа фанлари доктори, доцент; Тураев Бахтиёр Оманович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Раҳматова Холидахон Холиқовна, фалсафа фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Фазл ибн Аҳмад илмий меросидаги фалсафий қарашларнинг аҳамиятини очиб беришдан иборат..
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фазл ибн Аҳмаднинг “Иддат ал-уқул ва умдат ул-маъқул” (Ақллар учун восита ва ақлий ҳақиқатлар учун асос) рисоласидаги Аллоҳнинг ягоналигини онтологик бирлик сифатида талқин этиш, илоҳий моҳиятнинг ягона манбага асосланиши каби ғоялари калом илмидаги Аллоҳнинг ягоналиги, олам ва охират ҳақидаги масалаларга уйғунлиги ҳамда билиш жараёнида эътиқод таяниш, руҳий покланиш, ҳақиқатга интилиш тамойиллари асослаб берилган
Фазл ибн Аҳмад “Иддат ал-уқул ва умдат ул-маъқул” рисоласида Яратувчининг ваҳдонияти (яккалиги), борлиги, махлуқларнинг сифатлари ва аломатларидан поклигини вужуд ал-мутлақ (1-ҳужжат), олам жавҳари (2-ҳужжат), Учинчи ҳужжат – умумий олам мавжудотларини таркиб топиши ва тузилиши (3-ҳужжат), жисмнинг ҳаракатлантирувчига муҳтожлиги (4-ҳужжат), жисмларнинг мазмуни ва шакли (5-6-ҳужжатлар), оламдаги тартиб, тизим ва ҳукмлар (7-ҳужжат), ривожланиш, ўзгариш ва алмашинув сабабияти (8-9-ҳужжат), оламнинг чеклилиги ва чексизлиги (10-ҳужжат) каби ўнта ҳужжат билан фалсафий далиллагани аниқлаштирилган;
Фазл ибн Аҳмад ҳиссий ва ақлий билишнинг келиб чиқиши ва турлари ҳақидаги “ҳиссий лаззат” ва “ақлий лаззат” таълимотининг миқдор, сифат, муносабат, қобилият, кузатиш, ўлчов, идрок, илм ва амал, фазилатли амал, ҳақиқатни англаш ҳамда инсон, тана ва руҳ, ҳаёт ва ўлим каби хусусиятлари калом илмида ички маънавий ҳолатга, ният поклигига, эътиқодий билимни илмий тафаккур билан боғлашда аҳамият касб этиши асосланган; 
Фазл ибн Аҳмад таълимотида инсонннинг қадри-қиммати руҳий оламини бойитиш, ўз-ўзини англаш, ахлоқ ва саодат, саховат, шижоат, нафсни тарбиялаш, кибрни йўқотиш, шукроналик ва сабрга боғлиқлиги ҳамда ёшларни баркамол, илмга интилувчан, жамият ривожига ўз ҳиссасини қўша оладиган, ростгўй ва ҳалол инсон бўлиб етишишида ахлоқий покланиш, ақлни нур билан суғориш ва амалда фазилатни намоён этиш мезонлари - “нафсни енгиш орқали камолотга эришиш” зарурати исботланган;
мутакаллим илгари сурилган инсонлар орасидаги кибр, манманлик, худбинлик каби шайтоний иллатларга қарши курашиш, нафсни тарбиялаш, илм-маърифатли бўлиш, таҳдид ва хавфлардан огоҳ бўлиш, ғафлат уйқусидан бедорлик, ҳушёрлик руҳиятини шакллантириш каби қарашларининг ёш авлодни комил ҳамда фазилатли инсонлар қилиб тарбиялашда, илм олишда муносиб, тажрибага эга бўлган устозни танлаш ҳамда Янги Ўзбекистонда инсонпарварлик фалсафасига таянган миллий таълим консепсиясини шакллантиришдаги аҳамияти очиб берилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фазл ибн Аҳмад фалсафий қарашларининг аҳамиятини очиб бериш ҳамда ёш авлодни баркамол этиб тарбиялашдаги ўрнини асослаб бериш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Фазл ибн Аҳмаднинг “Иддат ал-уқул ва умдат ул-маъқул” (Ақллар учун восита ва ақлий ҳақиқатлар учун асос) рисоласидаги Аллоҳнинг ягоналигини онтологик бирлик сифатида талқин этиш, илоҳий моҳиятнинг ягона манбага асосланиши каби ғоялари калом илмидаги Аллоҳнинг ягоналиги, олам ва охират ҳақидаги масалаларга уйғунлиги ҳамда билиш жараёнида эътиқод таяниш, руҳий покланиш, ҳақиқатга интилиш тамойилларига оид илмий хулоса ва натижалардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан ташкил этилган маънавий-маърифий тадбирлар ссенарийларини тайёрлаш ҳамда буюртма асосида тайёрланган “Ўрта аср Шарқ алломалари ва мутакаллимларининг тарихий фалсафий мероси” энциклопедик китобнинг мазмунини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2025-йил 9-сентябрдаги 02/425-сон маълумотномаси). Натижада, Фазл ибн Аҳмаднинг фалсафий қарашларига янгича назарий-услубий ёндашувлардан келиб чиққан ҳолда ёшларни баркамол, илмга интилувчан, жамият ривожига ооз ҳиссасини қўша оладиган, ростгўй ва ҳалол инсон бўлиб етишиш имкониятларини янада кенгайтириш масалалари бўйича маълумотлар беришга хизмат қилган;
Фазл ибн Аҳмад “Иддат ал-уқул ва умдат ул-маъқул” рисоласида Яратувчининг ваҳдонияти (яккалиги), борлиги, махлуқларнинг сифатлари ва аломатларидан поклигини вужуд ал-мутлақ (1-ҳужжат), олам жавҳари (2-ҳужжат), Учинчи ҳужжат – умумий олам мавжудотларини таркиб топиши ва тузилиши (3-ҳужжат), жисмнинг ҳаракатлантирувчига муҳтожлиги (4-ҳужжат), жисмларнинг мазмуни ва шакли (5-6-ҳужжатлар), оламдаги тартиб, тизим ва ҳукмлар (7-ҳужжат), ривожланиш, ўзгариш ва алмашинув сабабияти (8-9-ҳужжат), оламнинг чеклилиги ва чексизлиги (10-ҳужжат) каби ўнта ҳужжат билан фалсафий далиллаганига оид илмий янгиликлардан Республика Маънавият ва маърифат маркази фаолиятида, жумладан, 2024-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИИИ йўналиши белгиланган “Миллий ғоя таргҳботини кучайтириш, жамиятда соғлом мафкура, янги маънавий макон, маърифатли жамиятни барпо этишга қаратилган чора- тадбирлар” 18-банди “Ғоявий-мафкуравий таҳдидларнинг таъсирини тадқиқ қилиш, замонавий рақамли тарғибот технологияларини қўллаш борасида ривожланган мамлакатлар тажрибасини ўрганиш учун илмий жамоаларни хорижга юбориш юзасидан таклифлар тайёрлаш” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2025-йил 14-июлдаги 10/426-сон маълумотномаси). Натижада, мутафаккир илгари сурган инсонлар орасидаги кибр, манманлик, худбинлик каби шайтоний иллатларга қарши курашиш, нафсни тарбиялаш, илм- маърифатли бўлиш, таҳдид ва хавфлардан огоҳ бўлиш, ғафлат уйқусидан бедорлик, ҳушёрлик руҳиятини шакллантириш каби қарашларнинг ёш авлодни юксак фазилатли инсонлар қилиб тарбиялашдаги ўрнига доир таклифлар, тавсиялар ва хулосалар марказнинг тарғибот фаолиятида самарали фойдаланишга хизмат қилган;
Фазл ибн Аҳмад ҳиссий ва ақлий билишнинг келиб чиқиши ва турлари ҳақидаги “ҳиссий лаззат” ва “ақлий лаззат” таълимотининг миқдор, сифат, муносабат, қобилият, кузатиш, ўлчов, идрок, илм ва амал, фазилатли амал, ҳақиқатни англаш ҳамда инсон, тана ва руҳ, ҳаёт ва ўлим каби хусусиятлари калом илмида ички маънавий ҳолатга, ният поклигига, эътиқодий билимни илмий тафаккур билан боғлашда аҳамият касб этишига оид илмий янгиликлардан Фарғона вилоят телерадиокомпаниясининг “Ассалом Ўзбекистон”, “Тил - миллат кўзгуси” кўрсатувлар ссенарийларини тайёрлашда ҳамда тадқиқотчи билан бевосита суҳбат олиб боришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Фарғона вилоят телерадиоканали давлат муассасасининг 2025-йил 8-майдаги 125-сон маълумотномаси). Натижада, ёшларни баркамол, илмга интилувчан, жамият ривожига ўз ҳиссасини қўша оладиган, ростгўй ва ҳалол инсон бўлиб етишиш имкониятларини янада кенгайтириш масалалари бўйича маълумотларни олиш имконини  бериб, телекўрсатувларнинг илмийлиги ва оммабоплигини оширишга хизмат қилган;
Фазл ибн Аҳмад таълимотида инсонннинг қадри-қиммати руҳий оламини бойитиш, ўз-ўзини англаш, ахлоқ ва саодат, саховат, шижоат, нафсни тарбиялаш, кибрни йўқотиш, шукроналик ва сабрга боғлиқлиги ҳамда ёшларни баркамол, илмга интилувчан, жамият ривожига ўз ҳиссасини қўша оладиган, ростгўй ва ҳалол инсон бўлиб етишишида ахлоқий покланиш, ақлни нур билан суғориш ва амалда фазилатни намоён этиш мезонлари - “нафсни енгиш орқали камолотга эришиш”га оид илмий янгилик ва тавсиялардан Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган ОТ-Фл-106-сон “Ўрта асрлар Шарқ алломалари ва мутафаккирларининг табиий-илмий ва ижтимоий-фалсафий меросининг Ғарб олимлари томонидан тадқиқ этилиши” мавзусидаги фундаментал илмий-тадқиқот лойиҳаси доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2025-йил 14-июлдаги 04/11-9143-сон маълумотномаси). Натижада, Фазл ибн Аҳмад фалсафий ва ижтимоий-сиёсий қарашлари фалсафий таҳлилининг диалектик, герменевтик, онтологик асослари, обектив ва субектив омилларини аниқлашга хизмат қилган;
мутакаллим илгари сурилган инсонлар орасидаги кибр, манманлик, худбинлик каби шайтоний иллатларга қарши курашиш, нафсни тарбиялаш, илм-маърифатли бўлиш, таҳдид ва хавфлардан огоҳ бўлиш, ғафлат уйқусидан бедорлик, ҳушёрлик руҳиятини шакллантириш каби қарашларининг ёш авлодни комил ҳамда фазилатли инсонлар қилиб тарбиялашда, илм олишда муносиб, тажрибага эга бўлган устозни танлаш ҳамда Янги Ўзбекистонда инсонпарварлик фалсафасига таянган миллий таълим консепсиясини шакллантиришдаги аҳамиятига доир илмий янгиликлардан ва таҳлиллардан Ўзбекистон “Миллий тикланиш” демократик партиясининг 2025-2029 йилларга мўлжалланган сайловолди дастурида келтирилган “И. Давлат ҳокимияти ва бошқарувини янада демократлаштириш, маънавий баркамол фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг устувор йўналишлари”да келтирилган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон “Миллий тикланиш” демократик партияси Марказий кенгашининг 2025-йил 12-ноябрдаги 02/06-110-сон маълумотномаси). Натижада, Фазл ибн Аҳмад фалсафий ва ижтимоий-сиёсий қарашларидан ҳамда партия аъзолари ва ходимлари учун ташкил этилган сиёсий-маърифий тренинглар, мафкуравий тарғибот тадбирлари, ҳуқуқий саводхонликни оширишга қаратилган методик ишланмарнинг мазмунини бойитишга хизмат қилган.