Шукуров Ихлосжон Болтаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Витилигонинг молекуляр-генетик ва аутоиммун  ривожланиш механизмлари ва даволаш усулларини такомиллаштириш”, 14.00.11 – Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.DSc/Тib654
Илмий маслаҳатчи: Мавлянова Шахноза Закировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/28.02.2023.Тib.158.01.
Расмий оппонентлар: Пакирдинов Адхам Бегишевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Исмаилова Адолат Абдурахимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор;  Саипова Нодира Сагдуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Озарбайжон давлат тиббиёт институти (Озарбайжон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: моддалар алмашинуви, ксенобиотиклар метаболизми ва аутоиммун кўрсаткичлар билан боғлиқ генларнинг муҳим молекуляр-генетик маркерларини аниқлаш асосида витилиго касаллигининг прогрессив босқичини диагностика қилиш алгоритмини ишлаб чиқиш ва даволаш усулларини такомиллаштириш. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
ўзбек популяциясига мансуб витилиго билан оғриган беморларда касалликнинг клиник кечишининг прогрессив босқичини ривожлантириш хавфи билан боғлиқ генетик маркерлар мавжудлиги исботланган; 
ксенобиотикларнинг иккинчи фазадаги трансформацияси учун жавобгар ферментни кодловчи GSTP1 генининг A/G генотипи организмдаги автоинтоксикация механизмлари, меланогенезнинг бузилиши ва витилиго ривожланиш хавфининг ошишига таъсир қилувчи омил сифатидаги роли исботланган; 
FABP2 генидаги Thr аллел варианти ва Ala/Thr гетерозигот генотипининг ўзбек популяциясида витилигонинг носегментар шаклини ривожлантириш хавфини оширувчи генетик маркерлар сифатидаги таъсири ҳамда Ala аллели ва функционал жиҳатдан қулай бўлган Ala/Ala гомозигот генотипи мазкур патология ривожланиш эҳтимолини камайтирувчи ишончли протектив маркерлар сифатида исботланган;  
PPARG2 гени (Pro12Ala полиморфизми)нинг γ-рецептор транскрипция омили сифатида витилиго патогенезидаги роли аниқланган, шунингдек, G аллели ва C/G гетерозигота генотипи мавжудлиги касаллик ривожланиш хавфини 13,9 мартагача ошириши исботланган;
витилиго билан оғриган ўзбек популяциясига мансуб беморларда G синфига мансуб альфа-1-антитрипсин (ААТ)нинг аҳамиятли роли исботланган, унинг концентрациясининг ошиши яллиғланиш олди (FNO-alfa, IL-6, IL-17) цитокинларнинг назоратсиз гиперпродукциясига олиб келади, бу эса 3-тур аутоиммун полигландуляр синдромлари (АПС)  компонентларининг мавжудлигидан далолат беради, ААТ концентрациясининг ошиши айниқса, FABP2 гени полиморфизми (Ala/Ala генотипи) ва PPARG2 гени полиморфизми (C/C генотипи) бир вақтда кузатилган беморларда мос равишда 45,5% ва 59,1% ҳолатларда аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий килиниши. Олинган илмий натижалар ҳамда клиник-иммунологик ва генетик тадқиқотлар натижаларини ҳисобга олган ҳолда методик тавсияномалар ишлаб чиқилган: «Моддалар алмашинуви генларининг молекуляр-генетик кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда витилиго прогрессив шаклини эрта диагностика қилиш алгоритми» (Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг  2023 йил 24-сентябрдаги   01-10/13-сон хулосаси) ва «Витилигони комплекс даволаш алгоритми» (Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг 2024 йил 29 сентябрдаги  12-10/23-сон хулосаси). Диагностика ва даволашнинг ишлаб чиқилган усулларини дерматология амалиётига жорий этиш касалланишнинг прогрессив босқичи ривожланиши хавфини эрта ташхислашга ва терапевтик самарадорликни оширишга, беморларни даволаш муддатларини қисқартиришга, овқатланиш тартибини тўғри ташкил қилиш, касаллик асоратларини ривожланишининг хавфини олдини олишга ва ҳаёт сифатини яхшилашга олиб келади. 
 биринчи илмий янгилик: ўзбек популяциясига мансуб витилиго билан оғриган беморларда касалликнинг клиник кечишининг прогрессив босқичини ривожлантириш хавфи билан боғлиқ генетик маркерлар мавжудлиги исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Қораколпоғистон Республикаси ҳудудий филиали бўйича 26.09.2024 йилдаги №50н-р/5-сонли буйруқ билан, Қашқадарё вилояти ҳудудий филиали бўйича 07.05.2024 йилдаги №01н-р/98-сонли буйруқ билан ва Бухоро вилояти Бухоро шахридаги «Ixlos Med Servis ko`p tarmoqli klinikasi» ОК ҳудудий филиали бўйича 23.07.2024 йилдаги №02-109/A-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: витилигонинг оғир даражасини клиник кечишига эрта ташхис қўйиш касалликнинг прогрессив босқичининг ривожланиш хавфини ташхислаш сифатини оширган. Иқтисодий самарадорлиги: молекуляр-генетик тадқиқотлар ёрдамида генетик маркёрларни аниқлаш дерматознинг оғир клиник кечиши хавфини аниқланиши ва патогенетик терапияни ўз вақтида қўлланилиши даволаниш харажатларини камайтириш имконини берган. 1 курс даволанишга 1 беморга ўртача даволаниш қиймати 7000000 сўмни ташкил этади, бемор бир йил давомида ўртача 5-6 курс даво олади ва даволаниш нархи ўртача 36000000 сумни ташкил этади, касалликнинг оғирроқ кечиш даражаси хавфини эрта ташхислаш эса даволаш курсларини 3 баробар қисқартиришга ҳамда 109 беморга 1308000000 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилишга эришилган; 
иккинчи илмий янгилик: ксенобиотикларнинг иккинчи фазадаги трансформацияси учун жавобгар ферментни кодловчи GSTP1 генининг A/G генотипи организмдаги автоинтоксикация механизмлари, меланогенезнинг бузилиши ва витилиго ривожланиш хавфининг ошишига таъсир қилувчи омил сифатидаги роли исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Қораколпоғистон Республикаси ҳудудий филиали бўйича 26.09.2024 йилдаги №50н-р/5-сонли буйруқ билан, Қашқадарё вилояти ҳудудий филиали бўйича 07.05.2024 йилдаги №01н-р/98-сонли буйруқ билан ва Бухоро вилояти Бухоро шахридаги «Ixlos Med Servis ko`p tarmoqli klinikasi» ОК ҳудудий филиали бўйича 23.07.2024 йилдаги №02-109/A-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот натижаларининг жорий этилиши меланогенез жараёнининг бузилишини эрта ташхислашга эришилган бу эса витилиго прогрессив босқичининг ривожланиш хавфини ташхислаш сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: 1 беморга меланогенез бузилишини аниқлаш бўйича диагностик тест харажатлари ўртача 342400 сўмни, 1 беморга генетик тестни қўллаш эса ўртача 306400 сўмни ташкил этган, бу эса 109 беморга 37321600 сўм  бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилишга эришилган; 
учинчи илмий янгилик: FABP2 генидаги Thr аллел варианти ва Ala/Thr гетерозигот генотипининг ўзбек популяциясида витилигонинг носегментар шаклини ривожлантириш хавфини оширувчи генетик маркерлар сифатидаги таъсири ҳамда Ala аллели ва функционал жиҳатдан қулай бўлган Ala/Ala гомозигот генотипи мазкур патология ривожланиш эҳтимолини камайтирувчи ишончли протектив маркерлар сифатида исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва «Ixlos Med Servis ko`p tarmoqli klinikasi» ОК ҳудудий филиалида 23.07.2024 йилдаги №02-109/A-сонли буйруқ билан  клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: витилиго билан оғриган беморлар организмида моддалар алмашинуви бузилишининг эрта ривожланиш хавфини аниқланиши беморларга овқатланиш тартибини тўғри йўлга қўйиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: 1 беморга ёғ алмашинувини  аниқлаш бўйича диагностик тест харажатлари ўртача 537450 сумни, 1 беморга генетик Аla/Тhr FABP2 генини аниқлашнинг диагностик тест харажатлари эса ўртача 306400 сумни ташкил қилган, бу эса 109 беморга 25184450 сум бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилишга эришилган; 
тўртинчи илмий янгилик: PPARG2 гени (Pro12Ala полиморфизми)нинг γ-рецептор транскрипция омили сифатида витилиго патогенезидаги роли аниқланган, шунингдек, G аллели ва C/G гетерозигота генотипи мавжудлиги касаллик ривожланиш хавфини 13,9 мартагача ошириши исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказида ва «Ixlos Med Servis ko`p tarmoqli klinikasi» ОК ҳудудий филиалида 23.07.2024 йилдаги №02-109/A-сонли буйруқ билан  клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: витилиго билан оғриган беморлар организмида адипоцитлар дифференцировкаси бузилишининг эрта ривожланиш хавфини аниқланиши  беморларга даволаш тактикасини ва овқатланиш тартибини тўғри йўлга қўйиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: 1 беморга ёғ алмашинувини  аниқлаш бўйича диагностик тест харажатлари ўртача 537450 сумни, 1 беморга генетик PPARG2 Pro12Ala генини аниқлашнинг диагностик тест харажатлари эса ўртача 306400 сўмни ташкил қилган, бу эса 109 беморга 25184450 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилишга эришилган;
бешинчи  илмий янгилик: витилиго билан оғриган ўзбек популяциясига мансуб беморларда G синфига мансуб альфа-1-антитрипсин (ААТ)нинг аҳамиятли роли исботланган, унинг концентрациясининг ошиши яллиғланиш олди (FNO-alfa, IL-6, IL-17) цитокинларнинг назоратсиз гиперпродукциясига олиб келади, бу эса 3-тур аутоиммун полигландуляр синдромлари (АПС)  компонентларининг мавжудлигидан далолат беради, ААТ концентрациясининг ошиши айниқса, FABP2 гени полиморфизми (Ala/Ala генотипи) ва PPARG2 гени полиморфизми (C/C генотипи) бир вақтда кузатилган беморларда мос равишда 45,5% ва 59,1% ҳолатларда аниқланганлиги Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази ва Бухоро вилояти Бухоро шаҳридаги «Ixlos Med Servis ko`p tarmoqli klinikasi» ОК ҳудудий филиали бўйича 23.07.2024 йилдаги №02-109/A-сонли буйруқ билан Қораколпоғистон Республикаси ҳудудий филиали бўйича 26.09.2024 йилдаги №50н-р/5-сонли буйруқ билан, клиник амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: витилиго билан оғриган беморлар организмида аутоиммун жараённинг ривожланишини аниқланишга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: 1 беморга қондаги аутоиммун жараённи аниқлаш бўйича диагностик тест харажатлари ўртача 972750 сўмни, 1 беморга ААТ да ДНК DS ва SS  аниқлашнинг диагностик тест харажатлари эса ўртача 183800 сўмни ташкил қилган, бу эса 114 беморга 89940300 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилишга эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish