Иногамова Диёра Телмановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «2-тур қандли диабет билан касалланган беморларда коронар томирларнинг эндоваскуляр реваскуляризатсиясида галеcтин-3 ва H-FABP маркерларнинг самарадорлиги», 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Tib3015.
Илмий раҳбар: Хайдарова Феруза Алимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Ё.Х.Тўракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Академик Ё.Х.Тўракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Расмий оппонентлар: Рахимова Гулнара Нишановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Алиев Шерзод Махмудович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: юрак ишемик касаллиги ва 2-тур қандли диабетга чалинган беморларда коронар томирлар эндоваскуляр реваскуляризациясидан (КТЭР) кейин Галектин-3 ва Ҳ-ФАБП маркерларининг клиник ва прогностик аҳамиятини баҳолаш, шунингдек, иккиламчи таҳлилда ушбу биомаркер кўрсаткичларини аорта-коронар шунтлаш (АКШ) амалиётидан кейинги беморлар гуруҳи билан таққослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонда кенг қамровли клиник ва лаборатор тадқиқотлар асосида эндоваскуляр реваскуляризацияси (КТЕР) ўтказилган 2-тур қандли диабет ва сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморларда Галектин-3 ва N-FABP биомаркерларининг ташхис ва прогнотик аҳамияти асосланган;
КТЭР дан 3 ой ўтгач, Галектин-3 ва N-FABP миқдорлари сезиларли даражада пасайиши аниқланиш асосида миокарддаги яллиғланиш-фибротик ва ишемик жараёнларнинг камайганлигини кўрсатади ва реваскуляризация самарадорлигининг эрта даврдаги мезони сифатида хизмат қилиши мумкинлиги исботланган;
илк бор, ЭхоКГ маълумотларига кўра марказий гемодинамик кўрсаткичларда сезиларли ўзгаришлар кузатилмаган бўлмаса ҳам, Галектин-3 ва N-FABP миқдорининг ўзгариши жарроҳлик амалиётдан кейин миокарднинг метаболик ва морфофункционал ҳолатининг яхшиланишини холисона баҳолаш имконини бериши исботланган;
РОC таҳлили асосида Галектин-3 ва N-FABP учун чегаравий қийматлар аниқланган ва бу қийматлар эндоваскуляр реваскуляризациядан сўнг 2-тур қандли диабет билан касалланган беморларда юрак етишмовчилигининг қайталаниш хавфини эрта аниқлашда юқори сезувчанлик ва спецификликка эга эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
2-тур қандли диабет билан касалланган беморларда коронар томирларнинг эндоваскуляр реваскуляризатсиясида галеcтин-3 ва H-FABP маркерларнинг самарадорлиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор Ўзбекистонда кенг қамровли клиник ва лаборатор тадқиқотлар асосида эндоваскуляр реваскуляризацияси (КТЕР) ўтказилган 2-тур қандли диабет ва сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморларда Галектин-3 ва N-FABP биомаркерларининг ташхис ва прогнотик аҳамияти асосланганлиги бўйича таклифлар академик Ё.Х.Туракулов номидаги РИЭИАТМнинг эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 11 майда 5-сон билан тасдиқланган «Иккинчи тур қандли диабет бўлган беморларда сурункали юрак етишмовчилиги оқими хусусиятлари ва прогностик маркерларнинг аҳамияти» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги РИЭАТМ Самарқанд филиали бўйича 04.07.2023 йилдаги 30-сон ва Фарғона филиали бўйича 07.07.2023 йилдаги 49-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/46-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: 2 тур қандли диабет ва сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморларда операциядан кейинги дастлабки даврда галектин-3 ва Ҳ-ФАБП биомаркерлари миқдорини аниқлашни жорий этиш юрак-қон томир асоратлари ривожланиш хавфини ўз вақтида аниқлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган ўртача 37 миллиондан 58 миллионгача сўм маблағлар операциядан кейинги дастлабки даврда 2 тур қандли диабет ва сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморларда юрак-қон томир асоратлари ривожланиш хавфини эрта аниқлаш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: КТЭР дан 3 ой ўтгач, Галектин-3 ва N-FABP миқдорлари сезиларли даражада пасайиши аниқланиш асосида миокарддаги яллиғланиш-фибротик ва ишемик жараёнларнинг камайганлигини кўрсатади ва реваскуляризация самарадорлигининг эрта даврдаги мезони сифатида хизмат қилиши мумкинлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Галектин-3 ва N-FABP биомаркерларининг ташхис ва прогнотик аҳамияти асосланганлиги бўйича таклифлар академик Ё.Х.Туракулов номидаги РИЭИАТМнинг эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 11 майда 5-сон билан тасдиқланган «Иккинчи тур қандли диабет бўлган беморларда сурункали юрак етишмовчилиги оқими хусусиятлари ва прогностик маркерларнинг аҳамияти» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги РИЭАТМ Самарқанд филиали бўйича 04.07.2023 йилдаги 30-сон ва Фарғона филиали бўйича 07.07.2023 йилдаги 49-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/46-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: 2 тур қандли диабет ва сурункали юрак етишмовчилиги бўлган беморларда галектин-3, Ҳ-ФАБП, қоннинг биокимёвий кўрсаткичлари, марказий гемодинамикани комплекс баҳолаш операциядан олдинги ва кейинги даврда кардиоваскуляр асоратларнинг турли хил хавф омилларини ҳар томонлама қамраб олишга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даовланиш учун сарфланадиган 10 миллион сўм маблағлар ҚД2 ва СЮЕ билан оғриган беморларда КВАни эрта ташхислаш орқали шифохонада қолиш муддати 10 кунгача камайиши натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: илк бор, ЭхоКГ маълумотларига кўра марказий гемодинамик кўрсаткичларда сезиларли ўзгаришлар кузатилмаган бўлмаса ҳам, Галектин-3 ва N-FABP миқдорининг ўзгариши жарроҳлик амалиётдан кейин миокарднинг метаболик ва морфофункционал ҳолатининг яхшиланишини холисона баҳолаш имконини бериши исботланганлиги бўйича Галектин-3 ва N-FABP биомаркерларининг ташхис ва прогнотик аҳамияти асосланганлиги бўйича таклифлар академик Ё.Х.Туракулов номидаги РИЭИАТМнинг эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 11 майда 5-сон билан тасдиқланган «Иккинчи тур қандли диабет бўлган беморларда сурункали юрак етишмовчилиги оқими хусусиятлари ва прогностик маркерларнинг аҳамияти» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги РИЭАТМ Самарқанд филиали бўйича 04.07.2023 йилдаги 30-сон ва Фарғона филиали бўйича 07.07.2023 йилдаги 49-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/46-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: КВО ривожланиши хавф омилларининг кўп омилли таҳлили бўйича ўтказилган ҳисоб-китоблар ўрганилган беморлар гуруҳида хавф тоифаларини ишлаб чиқишга ёрдам беради, бу эса операциядан кейинги ногиронлик ва ўлим даражасини пасайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даовланиш учун сарфланадиган 4,5 миллион сўмдан 15 миллион сўмгача маблағлар нормал биокимёвий кўрсаткичлар билан амбулатор назоратдаги беморларни ўз вақтида ташхис қўйиш ва даволаш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: РОC таҳлили асосида Галектин-3 ва N-FABP учун чегаравий қийматлар аниқланган ва бу қийматлар эндоваскуляр реваскуляризациядан сўнг 2-тур қандли диабет билан касалланган беморларда юрак етишмовчилигининг қайталаниш хавфини эрта аниқлашда юқори сезувчанлик ва спецификликка эга эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар академик Ё.Х.Туракулов номидаги РИЭИАТМнинг эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 11 майда 5-сон билан тасдиқланган «Иккинчи тур қандли диабет бўлган беморларда сурункали юрак етишмовчилиги оқими хусусиятлари ва прогностик маркерларнинг аҳамияти» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги РИЭАТМ Самарқанд филиали бўйича 04.07.2023 йилдаги 30-сон ва Фарғона филиали бўйича 07.07.2023 йилдаги 49-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги 19/46-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали юрак етишмовчилиги бўлган 2-тур қандли диабет билан оғриган беморларни кузатиш динамикасида ўрганиш самарадорлиги кўрсатиб берилган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даовланиш учун сарфланадиган 8-10 миллион сўм маблағлар ишлаб чиққан хавф шкаласини таҳлил қилиш орқали ҚД2 ва СЮЕ бўлган беморларда операциядан кейинги эрта даврда КВА профилактика чора-тадбирларини амалга оширган ҳолда беморни тўғри даволаш натижасида иқтисод қилинади.
