Тожибоев Давронбек Давлаталиевич
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “ВВР-СМ реактори иссиқлик устунининг хизмат муддатини солиштирма электр қаршилиги ва иссиқлик ўтказувчанлиги асосида баҳолаш услуби», 01.04.01 - Экспериментал физиканинг асбоблари ва усуллари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.4.PhD/T6073
Илмий раҳбар: Кунгуров Фахрулла Рахматуллаевич, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ядро физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/Т.33.01.
Расмий оппонетлар: Курбанов Бахтияр Ибрагимович, техника фанлари доктори, профессор; Саиранбаев Дархан Сергазиевич, фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади нейтронлар оқими ва ҳароратга боғлиқ ҳолда солиштирма электр қаршилиги ва иссиқлик ўтказувчанлигининг ўзгариши асосида ВВР-СМ ядро реакторининг иссиқлик устини графит элементларининг ишлаш муддатини аниқлаш услубини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ВВР-СМ реакторининг иссиқлик устунида ишлатиладиган ГМЗ маркали графитининг солиштирма электр қаршилиги ва иссиқлик ўтказувчанлигининг ўзгаришига қараб фойдаланиш муддатини баҳолаш услуби ишлаб чиқилган;
ГМЗ маркали графит 1.12∙1020 н/см2 флюенсли нейтронлар билан нурлантирилганда графит кристалл панжарасидаги нуқсонлар сонининг ортиши натижасида унинг солиштирма электр қаршилиги 3.4 марта ортиши, иссиқлик ўтказувчанлиги эса 1.4 марта камайиши аниқланган;
биринчи марта иссиқлик ўтказувчанликни 1016 дан 3.5∙1022 н/см2 гача бўлган диапозонда ГМЗ маркали графитнинг солиштирма электр қаршилиги билан боғловчи эмпирик формула олинган, бу эса иссиқлик устунидан яна 3.08∙107 МВт∙соат фойдаланиш имкониятини башорат қилиш имконини берган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: ВВР-СМ ядро реакторининг иссиқлик устуни графит элементларининг хизмат муддатини аниқлаш услубини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
ВВР-СМ реакторининг иссиқлик устунидаги ГМЗ маркали графитнинг хизмат муддатини баҳолаш учун ишлаб чиқилган услуб Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ядро физикаси институтида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2025-йил 12-майдаги №2/1255-1149-сонли хати). Ушбу натижалардан фойдаланиш ВВР-СМ реакторининг конструксион материаллари мустаҳкамлик захирасини баҳолаш имконини берган;
ГМЗ маркали графитни нейтронлар оқими билан нурлантириш натижасида олинган экспериментал маълумотлар (солиштирма электр қаршиликнинг 3,4 марта ортиши, иссиқлик ўтказувчанликнинг 1,4 марта камайиши), шунингдек ГМЗ маркали графитнинг иссиқлик ўтказувчанлигини солиштирма электр қаршилигига боғлиқлигини аниқлайдиган эмпирик формула Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги ҳузуридаги Ядро физикаси институти тадқиқот ядро реактори ВВР-Кда қўлланилган (Ядро физикаси институтининг 2025-йил 30-апрелдаги №06-06-13/428-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш ВВР-К реактори иссиқлик устунидаги графит ҳолатини баҳолаш ва унинг қолган ресурсини аниқлаш имконини берган.