Ғойибназаров Илхом Шухрат ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Диалдегидкарбоксиметилселлулоза-серицин пайванд сополимерининг олиниши, тузилиши ва хоссалари”, 02.00.06 – Юқори молекуляр бирикмалар (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/К772.
Илмий раҳбар: Йўлдошов Шерзод Абдуллаевич, кимё фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Полимерлар кимёси ва физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Полимерлар кимёси ва физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.К/FM/Т.36.01.
Расмий оппанентлар: Рафиков Адхам Салимович, кимё фанлари доктори, профессор; Акбаров Хамдам Икрамович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тақиқотнинг мақсади: ўта юқори частотали нурлар (ЎЮЧН) таъсирида юқори молекуляр массали диалдегидкарбоксиметилселлулоза (ДКМС) ва серицин олиш, улар асосида пайванд сополимер синтез қилиш шароитларини аниқлаш ҳамда олинган намуналарнинг физик-кимёвий хоссаларини оърганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
гомоген шароитда карбоксиметилселлулоза (На-КМС) намуналарини ЎЮЧН таъсирида перёдат оксидланиш орқали юқори оксидланиш даражали ва молекуляр массали ДКМС намуналарини олиш шароитлари аниқланган;
ЎЮЧН таъсирида юқори молекуляр массали серицин олиш жараёнининг молекуляр массага таъсири тадқиқ қилинган;
юқори оксидланиш даражали ва молекуляр массали ДКМС ҳамда серицин асосида пайванд сополимер синтез қилиш шароитлари аниқланган;
илк марта ДКМС/серицин пайванд сополимерларининг сорбсион хоссалари асосида кластерланиш функсияси, Флори-Хаггинс параметрлари, Де Бур Свиккер модели ҳамда ДКМС/серицин пайванд сополимерининг реологик хоссалари аниқланган;
ДКМС/серицин пайванд сополимерининг яллиғланишга қарши дастлабки тиббий-биологик хоссалари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диалдегидкарбоксиметилселлулоза-серицин пайванд сополимерининг олиниши, тузилиши ва хоссалари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ДКМС ва серицин асосида синтез қилинган пайванд сополимернинг гел, плёнка ҳосил қилиш хусусиятларидан фойдаланган ҳолда, дори ташувчи полимер матрица сифатида “УНИТЕХПРОМ БДУ” унитар корхонаси томонидан амалиётга жорий этилган. (“УНИТЕХПРОМ БДУ” унитар корхонасининг 2025-йил 21-август №08/848 рақамли хати). Натижада фармасевтика ва тиббиёт соҳалари учун полимер матрицалар олиш имконини берган;
“Кимё” кафедраси 60530100-Кимё (турлар бўйича) йўналишида “Юқори молекуляр бирикмалар кимёси” фанини ўқитиш жараёнида фан дастури ва силлабуслар ишлаб чиқишда фойдаланилган (Абу Райҳон Беруний номидаги Урганч давлат университети 2025 йил 20 майдаги далолатномаси). Натижада, талабаларнинг фан бўйича билим ва кўникмаларини шакллантиришга эришилган;
ДКМС/серицин пайванд сополимерини олиш ва уларнинг физик-кимёвий хоссаларини ўрганиш бўйича Сcопус базасида нашр қилинган “Пҳйсиcо-чемиcал чараcтеристиcс оф диалдеҳйде cарбохйметҳйлcеллулосе/сериcин графт cополймер” // Жоурнал оф Полймер Ресеарч (ҳттпс://дои.орг/10.1007/с10965-025-04437-6) мавзусидаги мақолага юқори импакт факторли (ИФ) Сcопус базасига кирувчи 4 та журналларда ҳаволалар берилган: (Сенсорс анд Аcтуаторс Б: Чемиcал, - 2025, 138566, Сcопус, ИФ=7.7; Интернатионал Жоурнал оф Биологиcал Маcромолеcулес, - 2025, 146884, Сcопус, ИФ=8.5; Интернатионал Жоурнал оф Биологиcал Маcромолеcулес, - 2025, 147122, Сcопус, ИФ=8.5; Фиберс анд Полймерс, - 2025, Сcопус, ИФ=2.4). Натижада юқори молекуляр массали ДКМС ва серицин асосида пайванд сополимер синтез қилишга имкон берган;
пайванд сополимер олишда қўлланиладиган турли алмашиниш даражали На-КМС олиш ва уларнинг хоссаларини ўрганиш бўйича “Сйнтҳесис анд чараcтеризатион оф содиум‐cарбохйметҳйлcеллулосе фром cоттон, поwдер, миcроcрйсталлине анд наноcеллулосе” // Полймер Энгинееринг & Сcиенcе (ҳттпс://дои.орг/10.1002/пен.25874) мавзусидаги мақолага юқори ИФ 4 та хорижий илмий журналларда ҳаволалар берилган: (Интернатионал Жоурнал оф Биологиcал Маcромолеcулес, – 2024, - в. 259, 129194, Сcопус, ИФ=7.7; Жоурнал оф Cоллоид анд Интерфаcе Сcиенcе, – 2024, – в. 674, Сcопус, ИФ=9.4; Биомасс анд Биоенергй, – 2025. – в. 193.– в. 107542, Сcопус, ИФ=5.8, Сcопус, ИФ=6.2; Cарбоҳйдрате Полймерс. – 2024. – в. 329. Сcопус, ИФ=10.7). Натижада юқори оксидланиш даражали ДКМС синтез қилиш учун мўлжалланган На-КМС синтез қилиш имконини берган.