Охунова Диёрахон Алишер қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланиши ва авж олишида нейротрофик омилларнинг аҳамияти», 14.00.13-Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Tib3816
Илмий раҳбар: Рахимбаева Гульнора Саттаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Раимова Малика Мухамеджановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Якупов Эдуард Закирзянович, тиббиёт фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: Паркинсон касаллигида когнитив бузилишлар ривожланишининг патогенезида нерв осиш омили роли ва ўрнини аниқлаш ва деменция ривожланишини прогноз қилишнинг самарали усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қонда NGF даражасининг пасайиши когнитив функцияларнинг ёмонлашиши билан, 65 ёшдан катта беморларда, касалликнинг давомийлиги (15 йилдан ортиқ) унинг тез ривожланиши билан бирга келиши, кечки босқичларида ва Паркинсон касаллигининг аралаш шакли булган беморларда кузатилиши илмий асосланган;
Паркинсон касаллигида когнитив бузилишлар ривожланиб ва кучайиб борган сари қон таркибида яллиғланишга қарши цитокинлар IL-1β ва IL-6, шунингдек, MMP-9 фаоллигининг ошиб бориши исботланган;
Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланиш механизмларида нейротрофик омилларнинг ўзгариши ўртасида патогенетик боғлиқлиги, нейродегенератив ўзгаришларнинг давомийлиги ва сурункали нейрояллиғланиш жараённинг ривожланиши исботланган;
ўтказилган тадқиқотлар асосида “Когнитив бузилишнинг ривожланишини прогноз қилиш (PPCI)” учун мезонлар ???????? такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланиши ва авж олишида нейротрофик омилларнинг аҳамиятини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: қонда NGF даражасининг пасайиши когнитив функцияларнинг ёмонлашиши билан, 65 ёшдан катта беморларда, касалликнинг давомийлиги (15 йилдан ортиқ) унинг тез ривожлашиши билан бирга келиши, кечки босқичларида ва Паркинсон касаллигининг аралаш шакли булган беморларда кузатилиши асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 мартда 03-24/285 сон билан тасдиқланган «Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланишини прогноз қилиш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилоят ихтисослаштирилган соматика шифохонаси бўйича 15.04.2024 йилдаги, 57-сон ҳамда Тошкент шаҳари тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича 16.04.2024 йилдаги, 84AF-сон буйруқлар билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгаш 2025-йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг эрта белгиларига бағишланган тадқиқотлар натижасида, беморларда қондаги NGF пасайиши когнитив бузилишларнинг эрта кўрсаткичи сифатида аниқланди. Бу амалиётда беморларни эрта босқичда саралаш, улар учун индивидуал ёндашувни шакллантириш ва когнитив бузилишларни секинлаштиришга қаратилган даволаш-реабилитация чораларини ўз вақтида қўллаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Жорий қилинган усул Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларда когнитив бузилишларни ташҳислаш ва прогноз қилишнинг босқичма-босқич усулини жорий этиш билан касалликнинг клиник кўриниши ва ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради ва қиймати 144000000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигида когнитив бузилишлар ривожланиб ва кучайиб борган сари кон таркибида яллиғланишга қарши цитокинлар IL-1β ва IL-6, шунингдек, MMP-9 фаоллигининг ошиб бориши исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 мартда 03-24/285 сон билан тасдиқланган «Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланишини прогноз қилиш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилоят ихтисослаштирилган соматика шифохонаси бўйича 15.04.2024 йилдаги, 57-сон ҳамда Тошкент шаҳари тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича 16.04.2024 йилдаги, 84AF-сон буйруқлар билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгаш 2025-йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг авж олиши билан бирга қондаги яллиғланишга қарши цитокинлар (IL-1β ва IL-6) ва MMP-9 фаоллигининг ошиб бориши, мазкур кўрсаткичларни когнитив бузилишларнинг илк даражаларини аниқлашда биомаркер сифатида қўллаш имконини яратди Бу эса беморлар учун мос ва ўз вақтида даволаш стратегияларини ишлаб чиқишга имкон берди. Иқтисодий самарадорлиги: Жорий қилинган усул Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларда когнитив бузилишларни ташҳислаш ва прогноз қилишнинг босқичма- босқич усулини жорий этиш билан касалликнинг клиник кўриниши ва ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради ва қиймати 144000000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланиш механизмларида нейротрофик омилларнинг ўзгариши ўртасида патогенетик боғлиқлиги, нейродегенератив ўзгаришларнинг давомийлиги ва сурункали нейрояллигланиш жараённинг ривожланиши бўйича таклифлар Тошкент давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 мартда 03-24/285 сон билан тасдиқланган «Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланишини прогноз қилиш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилоят ихтисослаштирилган соматика шифохонаси бўйича 15.04.2024 йилдаги, 57-сон ҳамда Тошкент шаҳари тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича 16.04.2024 йилдаги, 84AF-сон буйруқлар билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгаш 2025-йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Когнитив бузилишларнинг патогенетик механизмларини аниқлаш, жумладан нейротрофик омиллар камайиши, нейродегенератив ўзгаришлар ва нейрояллиғланиш жараёнларининг бир-бирига боғлиқ ҳолда кечиши тўғрисидаги маълумотлар асосида, Паркинсон касаллиги бўлган беморларга нисбатан индивидуал ёндашув асосида комплекс ташхис ва даволаш усулларини жорий этиш имконияти яратди. Иқтисодий самарадорлиги: Жорий қилинган усул Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларда когнитив бузилишларни ташҳислаш ва прогноз қилишнинг босқичма- босқич усулини жорий этиш билан касалликнинг клиник кўриниши ва ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради ва қиймати 144000000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: ўтказилган тадқиқотлар асосида “Когнитив бузилишнинг ривожланишини прогноз қилиш (PPCI)” учун мезонлар такомиллаштирилганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 мартда 03-24/285 сон билан тасдиқланган «Паркинсон касаллигида когнитив бузилишларнинг ривожланишини прогноз қилиш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилоят ихтисослаштирилган соматика шифохонаси бўйича 15.04.2024 йилдаги, 57-сон ҳамда Тошкент шаҳари тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича 16.04.2024 йилдаги, 84AF-сон буйруқлар билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгаш 2025-йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Когнитив бузилишларнинг ривожланишини прогноз қилиш учун такомиллаштирилган мезонлар ишлаб чиқилиши шифокорларга Паркинсон касаллиги бўлган беморларда когнитив бузилишлар ривожланиш хавфини эрта босқичда аниқлаш имконини беради. Мазкур янгилик беморни стационар даволаш бўйича невропатолог шифокорларнинг иш юкини камайшитирига ҳам имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: жорий қилинган усул Паркинсон касаллиги билан хасталанган беморларда когнитив бузилишларни ташҳислаш ва прогноз қилишнинг босқичма- босқич усулини жорий этиш билан касалликнинг клиник кўриниши ва ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради ва қиймати 144000000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади.