Миртаджиева Зилола Давранбековнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўнг жигар бўлагига яқин қариндошдан амалга оширилган трансплантациядан сўнг трансплантатнинг гемодинамик ҳолатини баҳолаш ва мониторинг қилишда МСКТ-перфузиянинг аҳамияти», 14.00.19 – Клиник радиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/Tib5553
Илмий раҳбар: Джураева Нигора Мухсумовна, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик В.Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Болалар онкологияси, гематологияси ва клиник иммунологияси илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc 04/07.06.2024 Tib 177.01.
Расмий оппонентлар: Юсупалиева Гулнора Акмаловна тиббиёт фанлари доктори, профессор; Салимов Умид Равшанович тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Академик В.И. Шумаков номидаги Трансплантология ва сунъий аъзолар Миллий тиббиёт илмий маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: МСКТ-перфузия кўрсаткичларининг ўзгариш хусусиятлари ва уларнинг прогностик аҳамиятини ўрганиш орқали жигарнинг ўнг бўлаги қариндошлар трансплантациясида трансплантатнинг гемодинамик профилларини ташхислаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
перфузион таҳлил билан мултиспирал КТдан фойдаланиш қон оқимининг портал ва артериал таркибий қисмларини миқдорий баҳолаш орқали қариндошлар трансплантациясидан кейин эрта муддатларда жигар трансплантатидаги гемодинамик бузилишларни аниқлаш имконини бериши исботланган;
трансплантация қилинган тўқима мослашувининг турли вариантларига хос бўлган перфузион параметрларнинг (жигар артериал ва портал қон оқими, умумий перфузия, транзит вақти) ўзгариши асосида трансплантатнинг функционал ҳолатини динамикада баҳолаш учун МСКТ-перфузияни қўллаш асосланган;
перфузион кўрсаткичларнинг оғиши трансплантациядан кейинги ўзига хос асоратлар, жумладан, портал гипоперфузия синдроми, емирилиш синдроми, шунингдек, трансплантатнинг функционал етишмовчилиги ривожланиш хавфи билан боғлиқлиги ва параметрларнинг аниқ чегара қийматлари исботланган;
реципиентларни операциядан кейинги эрта даврда асоратлар хавфини ўз вақтида аниқлаш имконини берувчи, МСКТ-перфузияни комплекс баҳолашга асосланган трансплантатнинг гемодинамик мослашуви вариантларининг прогностик мезонлари ва таснифи ишлаб чиқилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20/41- хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: перфузион таҳлил билан мултиспирал КТдан фойдаланиш қон оқимининг портал ва артериал таркибий қисмларини миқдорий баҳолаш орқали қариндошлар трансплантациясидан кейин эрта муддатларда жигар трансплантатидаги гемодинамик бузилишларни аниқлаш имконини бериши исботланган. Олинган маълумотлар асосида трансплантат ҳолатини объектив баҳолаш усули сифатида МСКТ-перфузиядан фойдаланиш зарурати асосланди, бу трансплантация қилинган жигарда микротсиркулятсия бузилишларининг патогенези тўғрисидаги мавжуд тушунчаларни кенгайтиришга сезиларли ҳисса қўшди. Мазкур таклиф Миллий тиббиёт марказининг 2025 йил 3 майдаги 11-01/11-сонли буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий-амалий марказининг 2025 йил 14 майдаги 245-сонли буйруғига асосан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: қариндошдон жигар трансплантациясидан сўнг трансплантатдаги эрта гемодинамик ўзгаришларни МСКТ-перфузия орқали баҳолаш асоратларни ўз вақтида аниқлаш ва функционал етишмовчилик хавфини камайтиришга ёрдам беради. Бу шифохонада қолиш муддатини қисқартириш, даволаш сифатини ошириш ва такрорий госпитализациялар сонини камайтиришга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: ушбу усулни қўллаш шифохонада қолишни ўртача 3–5 кунга қисқартириб, такрорий операциялар ва қиммат даволаш харажатларини олдини олади, хамда бир нафар бемор учун 4 кунлик қисқартириш ҳисобига тахминан 4000000 сўм тежам қилинади.  Хулоса: МСКТ-перфузия трансплантат ҳолатини эрта баҳолашда юқори аниқликка эга бўлиб, клиник ва иқтисодий жиҳатдан мақбул усул ҳисобланади. У яширин асоратларни erta аниқлаш, шахсийлаштирилган назорат ва даволаш орқали трансплантация натижаларини яхшилашга хизмат қилади.
иккинчи илмий янгилик: трансплантация қилинган тўқима мослашувининг турли вариантларига хос бўлган перфузион параметрларнинг (жигар артериал ва портал қон оқими, умумий перфузия, транзит вақти) ўзгариши асосида трансплантатнинг функционал ҳолатини динамикада баҳолаш учун МСКТ-перфузияни қўллаш асосланган. Илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига Миллий тиббиёт марказининг 2025 йил 3 майдаги 11-01/11-сонли буйруғи ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий-амалий марказининг 2025 йил 14 майдаги 245-сонли буйруғига асосан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Жигар трансплантатининг функционал ҳолатини динамикада баҳолаш учун МСКТ-перфузия усулини қўллаш инвазив муолажаларни талаб қилмасдан гемодинамик оғишларни эрта босқичларда аниқлаш имконини берган. Бу ўз вақтида коррекцион даволаш чора-тадбирларини ўтказиш, асоратлар ривожланиши ва трансплантат рад этилишининг олдини олишни таъминлади. Иқтисодий самарадорлиги: Таҳлил натижаларига кўра, ушбу усулдан фойдаланиш битта беморни даволаш харажатларини ўртача 6800000 сўмга камайтириш имконини берган. Ҳар йили 50 нафар беморда қўллаш шарти билан умумий тежаш йилига 340000000 сўмдан ортиқни ташкил этди. Лаборатория ва диагностика муолажалари, дори-дармон таъминоти ва операциядан кейинги кузатув харажатлари қўшимча равишда камайтирилди. Хулоса: жигарнинг қариндошлик трансплантациясидан кейин беморларда МСКТ ёрдамида олинган перфузион кўрсаткичларни таҳлил қилиш асосида трансплантатнинг функционал ҳолатини динамикада баҳолаш учун таклиф этилган ёндашувдан фойдаланиш қон оқимининг бузилишини эрта аниқлаш, терапевтик чораларни ўз вақтида кўриш ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш имконини бериши исботланган.
учинчи илмий янгилик: перфузион кўрсаткичларнинг оғиши трансплантациядан кейинги ўзига хос асоратлар, жумладан, портал гипоперфузия синдроми, емирилиш синдроми, шунингдек, трансплантатнинг функционал етишмовчилиги ривожланиш хавфи билан боғлиқлиги ва параметрларнинг аниқ чегара қийматлари исботланган, хамда Миллий тиббиёт марказининг 2025 йил 3 майдаги 11-01/11-сонли буйруғи ҳамда Республика ихтисослаштирилган шошилинч тиббий ёрдам илмий-амалий марказининг 2025 йил 14 майдаги 245-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: трансплантат гемодинамикаси вариантлари ва қон томир қаршилиги ҳолати ўртасидаги сабаб-оқибат алоқаларини аниқлаш беморларни операциядан кейинги олиб боришни шахсийлаштириш, асоратлар частотасини камайтириш ва умумий омон қолиш даражасини ошириш имконини берган. Бу ҳаёт сифатини яхшилашга ва трансплантациядан кейинги реабилитацияни тезлаштиришга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: гемодинамик сценарийларга асосланган шахсийлаштирилган ёндашув асоратларни даволаш ва такрорий муолажаларга самарасиз харажатларни олдини олишга имкон берди. Битта бемор учун ўртача тежаш тахминан 7 миллион сўмни ташкил этди, бу 50 беморга кўпайтирилганда йилига 350 миллион сўмдан ортиқ иқтисодий самара беради. Хулоса: трансплантатнинг гемодинамик мослашуви механизмлари ва унинг табиатига таъсир қилувчи омилларни аниқлаш хавфларни олдиндан башорат қилиш ва кузатув тактикасини оптималлаштириш имконини беради, бу эса трансплантацион даволашнинг хавфсизлиги ва самарадорлигини оширади.
тўртинчи илмий янгилик: реципиентларни операциядан кейинги эрта даврда асоратлар хавфини ўз вақтида аниқлаш имконини берувчи, МСКТ-перфузияни комплекс баҳолашга асосланган трансплантатнинг гемодинамик мослашуви вариантларининг прогностик мезонлари ва таснифи ишлаб чиқилган, хамда Миллий тиббиёт марказининг 2025 йил 3 майдаги 11-01/11-сонли буйруғи ҳамда Республика ихтисослаштирилган шошилинч тиббий ёрдам илмий-амалий марказининг 2025 йил 14 майдаги 245-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: трансплантат гемодинамик вариантларининг прогностик мезонлари ва таснифини жорий этиш хавфларни эрта табақалаштириш ва беморларни хавф даражасига қараб кузатишни мослаштириш имконини берди. Бу даволаш хавфсизлигини ошириш, беморларда хавотирни камайтириш ва режадан ташқари аралашувлар сонини камайтириш, умумий тиббий ёрдам сифатини яхшилашни таъминлади. Иқтисодий самарадорлиги: гемодинамика вариантларининг аниқ таснифи юқори хавф гуруҳларига ресурслардан мақсадли фойдаланиш ва барқарор беморларда ортиқча текширувларга асоссиз харажатларни олдини олиш имконини берди, бу эса бир нафар бемор ҳисобига ўртача 5,5 млн. сўм иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: МСКТ-перфузия асосида гемодинамик мослашувлар таснифини ишлаб чиқиш ва жорий этиш клиник қарорларнинг аниқлигини оширишни таъминлайди, кузатув алгоритмларини соддалаштиради ва асоратлар хавфи бўлганда ўз вақтида аралашувни рағбатлантиради, шу билан тизимли даражада трансплантатсион даволаш самарадорлигини оширади.