Данияров Бердах Толибаевичнинг
 фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даражалар бериладиган фан тармоғи): “Энаргит, халкозин ва молибденит минераллари юза хусусиятларининг кимёвий ўзгаришлари”, 02.00.01 - Ноорганик кимё, 04.00.14 – Фойдали қазилмаларни бойитиш (кимё фанлари).ъ
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.1.PhD/К921.
Илмий раҳбарлар: Даминова Шаҳло Шариповна, кимё фанлари доктори, профессор; Ҳажиме Мики, PhD, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, “Ўзбекистон-Япония ёшлар инновация маркази” ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc 03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Ибрагимов Азиз Бахтиярович, кимё фанлари доктори, профессор; Шарафутдинов Улуғбек Зиятович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади энаргит, халкозин ва молибденит минераллари юза хусусиятларининг кимёвий ўзгаришларини тадқиқ этишдан иборат. 
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
халкозин, энаргит ва молибденит минералларининг табиий кристалл тузилишларининг кимёвий фаоллиги аниқланган. Минералларнинг кристалл тузилишига қараб, уларнинг юзаси ПАХ, На2С2О5, Ҳ2О2 каби кимёвий реагентлар билан ўзаро таъсирлашганда ўзига хос ҳаракатни намоён қилиши исботланган;
илк бор халкозин, энаргит ва молибденит минераллари юзасида флотореагентлар ва депрессантлар билан ишлов берилгандан кейин кимёвий реакция механизмлари, Ҳ2О2 ёрдамида энаргитни халкозиндан, шунингдек, халкозинни молибденитдан селектив флотация қилиш учун ёндашувлар ишлаб чиқилган. 2 мкМ ПАХ ва 1 ммол/л Ҳ2О2 иштирокида энаргитни халкозиндан селектив равишда флотация қилиш мумкинлиги аниқланган;
минераллар юзасида калий амилксантогенат реактивининг адсорбсия тури ва кинетикаси аниқланиб, унинг парчаланиши, димерланишидан кейинги адсорбсияси, калий амилксантогенат ҳамда диксантогенат ўртасидаги адсорбсиядаги фарқлари кўрсатилган;
ПАХ ва дизел ёқилғиси коллекторлари билан биргаликда бўтанани Ҳ2О2 билан оксидловчи ишлов беришдан фойдаланиш натижасида таркибида халкозин бўлган рудалардан молибденитни танлаб ажратилиши тадқиқ этилган. Бўтанани Ҳ2О2 билан оптимал шартларда ишлов бериш орқали молибденитни кўпик маҳсулотига чиқариш унуми 95% га етиши, бунда консентратдаги мис миқдори 0,5% дан ошмаслиги аниқланган;
ишлаб чиқилган мис минералларидан молибденитни ажратишнинг янги схемаси Сумитомо (Япония) металлургия саноатида қўлланилган. пҲ 5,5 бўлган денгиз сувида, 3,6 кг/т На2С2О5 ва 250 г/т эмулгирланган дизел ёқилғиси билан ишлов берилганда Cу-Мо нинг оптимал ажралишига эришилган. Оптимал шароитларда мис ва молибденнинг қайтарилиши мос равишда 11% ва 94%, Cу-Мо ажратиш самарадорлиги эса 83% ташкил этган;
Олмалиқ кон-металлургия комбинатида Cу-Мо рудаларини ажратишнинг турли флотация схемалари жорий этилган. Шпиндел мойи ва СБА дан фойдаланишга асосланган стандарт усул энг яхши натижаларни берган: молибден 90,5% ва мис 12,26% ажралганда самарадорлик 78,24% ни ташкил этган. СБА, дизел мойи ва МБС комбинацияларидан фойдаланган ҳолда муқобил схемалар паст самарадорлик кўрсаткичларини (мос равишда 63,19% ва 59,23%) кўрсатган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Халкозин, энаргит ва молибденитнинг водород пероксид ёрдамида селектив флотациясини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
водород пероксиднинг минерал сирт билан ўзаро таъсири бўйича тадқиқот натижалари Япониянинг Кюшу университетининг мақсадли илмий тадқиқотларда муваффақиятли қўлланилган (Япония Кюши университетининг 2024-йил 17-сентябрдаги маълумотномаси). Натижада, селектив флотация ё'ли билан халкозин ва энаргитни ажратиш учун самарали технологик оқим схемалари ишлаб чиқилган;
Қолмаққир конининг балансдан ташқари мис рудаларидан мис ва молбден металларни ажратиб олишнинг технологик схемаси «Олмалиқ КМК» АЖ 1-МБФда амалиётда жорий этилган (“Олмалиқ КМК” АЖ нинг 2025-йил 29-мартдаги 03-25/01-00468-сон маълумотномаси). Натижада “Олмалиқ КМК” АЖ да депрессант сифатида қўлланиладиган ва тайёрлаш усули мураккаб бўлган СБА реагенти ўрнига иқтисодий жиҳатдан арзон ва саломатликка хавфсиз бўлган МБС реагенти синаб кўрилди. Натижада технологик жараён сезиларли даражада соддалашган, бу эса ишлаб чиқариш жараёнини хавфсиз ва самарали бўлишига олиб келган;
“Олмалиқ КМК” АЖ нинг 1-МБФда бойитилган рудалардан Cу-Мо ажратиш учун турли флотация схемалари ўрганилди (“Олмалиқ КМК” АЖ нинг 2025-йил 29-мартдаги 03-25/01-00468-сон маълумотномаси). Натижада, веритен мойи ва СБА қўлланилган стандарт усулда ажратиш самарадорлиги 78,24% ни ташкил этиб, молибденни ажратиш 90,5%, мисни ажратиш эса 12,26% бўлган бўлса, таклиф этилган янги схема бўйича, дизел мойи ва МБС комбинациясидан фойдаланилган ҳолда ажратиш самарадорлиги 81,17% ташкил этди, молибденни ажратиш 94,09% ва мисни ажратиш эса 12,91% бўлган энг юқори кўрсаткичлар олинган. 

Yangiliklarga obuna bo‘lish