Абдуваҳитов Бозормуроднинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Дифференциал топшириқлар воситасида ўқувчиларни биология фани олимпиадаларига тайёрлаш методикасини такомиллаштириш (академик лицейлар мисолида)», 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари (биология)).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Ped4947.
Илмий раҳбар: Қодиров Ғайрат Ўроқбоевич, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети ҳузуридаги PhD.03/27.09.2024.В.82.03 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Хушвактова Хуснобод Солиевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Хўжаназаров Ўктам Эштемирович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: дифференциал топшириқлар воситасида ўқувчиларни биологиядан фан олимпиадаларига тайёрлаш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
биология фанидан олимпиадаларга тайёргарликка оид ўқув-методик модулнинг таянч, амалий ва ижодий компетенсияларни шакллантирувчи интегратив ўқув-амалий материаллар мажмуасининг мазмуни назарий, амалий ва ижодий блоклар уйғунлиги ҳамда муаммоли ечимлар ва таҳлилий кўникмаларидан фойдаланиш асосида Блум таксономияси классификацияси орқали когнитив қобилиятларни босқичма-босқич ривожлантиришга кўра такомиллаштирилган;
биология фанидан иқтидорли ўқувчиларни олимпиадаларга самарали тайёрлашда қўлланиладиган вақт таймери, мотивация, танқидий таҳлил каби методлар мослашувчан вақтни бошқариш воситалари, ўйинли-технологик элементлар ва кичик гуруҳларда рақобат муҳитини яратадиган ўқув-педагогик дастурлар билан мантиқан уйғунлаштирилиб, Гоогле Шеец, ЛМС ва Моодле автоматлаштирилган рағбатлантириш платформаларига конструктивистик ёндашув орқали интеграция қилиниши асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларни олимпиадаларга тайёрлашда уйғунлаштирувчи педагогик механизмларнинг таркибий қисмлари амалий-тадқиқот кўникмаларини ривожлантириш имкониятларини ўқувчилар индивидуал профили негизида тузилган мослашувчан ўқув модуллари орқали ўқувчининг индивидуал билим эҳтиёжларига мос траектория тузиш асосида такомиллаштирилган;
иқтидорли ўқувчиларни олимпиадаларга тайёрлашда танқидий фикрлаш ва ижодий муаммоларни ҳал қилиш компетенсияларини ривожлантиришнинг структуравий-компонентли модели халқаро тажрибада кенг қўлланилаётган инқуирй-басед леарнинг (тадқиқотга йўналтирилган ўқитиш) ва cогнитиве аппрентиcешип (мутахассис тажрибаси орқали ўқитиш) элементларини миллий таълим амалиётида эмпирик-экспериментал таҳлилларнинг методик апробацияси асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Дифференциал топшириқлар воситасида ўқувчиларни биология фани олимпиадаларига тайёрлаш методикасини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тадқиқот натижаларини амалиётга жорий этишда бевосита академик лицей ўқувчиларини биология фанидан асосий, қўшимча ва халқаро фан олимпиадаларига тайёрлаш юзасидан замонавий методлар ишлаб чиқилиб, таълим жараёнига татбиқ этилган. Мазкур тадқиқот натижаларини амалиётга жорий этишда академик лицейда биология фани доирасидаги тадқиқотчилик кўникмаларини компетенсияга айлантириш, уларнинг тадқиқот ишларига йўналтиришда бугунги замонавий фан технологияларини жорий этиш асосида ривожлантириш, шунингдек, халқаро фан олимпиада дастурларининг тадқиқотчиликка йўналтиришдаги мазмун – моҳияти, тадқиқот юзасидан олинган илмий натижаларнинг хулосалари ва тавсияларидан фойдаланилди. Илмий изланиш натижалари фан олимпиадасида иштирок этувчи Ўзбекистон Республикаси терма жамоаси учун ташкил этилган махсус ўқув курсларида қўлланилган ва юқори самарадорликка эришилган. Тадқиқотчи томонидан тайёрланган ўқувчилар тажриба - синов даври мобайнида асосий олимпиаданинг Республика босқичида тўртта совринли ўрин, халқаро олимпиадаларда Япониянинг Нагасаки шаҳрида кумуш, Португалиянинг Лиссабон шаҳрида олтин, Арманистоннинг Ереван шаҳрида мерит дипломи, Таиланднинг Бангкок шаҳрида бронза медалини қўлга киритишган;
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Маъмурий ислоҳотлар доирасида олий таълим, фан ва инновациялар соҳасида давлат бошқарувини самарали ташкил қилиш чора-тадбирлари тўғрисида” ги ПҚ-200-сонли қарори ижросини таъминлаш мақсадида академик лицейлар учун физика, кимё ҳамда биология фанларидан халқаро фан олимпиадани лаборатория жиҳозлари билан таъминлаш мақсадида ташкил қилинган ишчи гуруҳ таркибида лаборатория жиҳозларини саралаш юзасидан тадқиқот натижалари асосида тавсиялар қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги 2024-йил 05-ноябрдаги 03/14-3187-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу тавсиялар асосида Жиззах давлат педагогика университети академик лицейида Республикамизда илк бор биология фани олимпиадалари амалий машғулотларини бажаришга ихтисослашган лаборатория ташкил қилинган;
мавзу юзасидан илмий тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикаси мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги, Президент, ижод ва ихтисослаштирилган таълим муассасалари агентлиги томонидан ташкил этилган фан олимпиадаларда олимпиада материалларини тайёрлаш, апробациядан ўтказиш, фан олимпиадасини ташкил этиш, ҳакамлар ҳайъати ва аппеляция комиссияси фаолиятини ташкил этиш жараёнларида кенг татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги ҳузуридаги ихтисослаштирилган таълим муассасалари агентлигининг 2023-йил 16-октябрдаги маълумотномаси). Натижада, ихтисослаштирилган таълим муассасалари агентлиги тасарруфидаги мактабларнинг ўқувчилари учун ўтказиладиган “Агентлик олимпиадаси” методик жиҳатдан таъминланган ҳамда муайян тизимга келтирилган.
