Матуразова Зулфия Матиязовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоқ талаба ёшларнинг этник ўзини англашини мувофиқлаштиришнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари” 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/P411.
Илмий раҳбар: Сагиндикова Наргиза Жубатҳановна, психология фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК номи: Бухоро давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.03/04.10.2024.P.72.06.
Расмий оппонентлар: Улуғова Шалола Муслиддиновна, психология фанлари доктори (DSc), доцент, Мухтаров Отабек Шухратжанович, психология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ талаба ёшларнинг этник ўзини англашини мувофиқлаштиришнинг ижтимоий-психологик хусусиятларини аниқлаш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоқ ёшларининг этник ўзини англашида миллий қадриятлар ва анъаналарни сақлашга интилиш билан бир қаторда ижтимоий қадриятлардаги глобал ўзгаришларга мослашишнинг динамик хусусиятини шахс шаклланишига таъсири туфайли этник идентификациянинг этнодифференциал хусусиятлар билан шартланган аффектив компонентини аффиляция мотивлари орқали намоён бўлиши муҳимлиги исботланган;
ёшларнинг этник ўзини англашини мувофиқлаштириш қорақалпоқ халқидаги амбивалент идентификациянинг “маданий фахр” ҳисси орқали шаклланиши муҳимлигига асосланиб, уларнинг миллий ва глобал майдонда ўзини топиш имкониятларини кенгайтириб, руҳий барқарорлик ва гуруҳий мансублик туйғусини кучайтирувчи омил сифатида намоён бўлиши исботланган.
ёшларининг этник ўзини англашини мувофиқлаштиришда этник идентификациянинг индифферент, гиперидентивлик каби трансформациялашган шаклларини миллий ғурур ҳисси орқали ўзгаришига эришиш мумкинлигига асосланиб толерантлик хусусиятининг шахс дифференциал сифатлари негизида ижтимоий рефлекцияга боғлиқ ривожланиши муҳимлиги далилланган;
Қорақалпоқ ёшларидаги этник ўзини англашни мувофиқлаштиришга рефлексив хусусиятларнинг таъсири натижасида шахснинг ўз хатти-ҳаракатларини баҳолаши ва бошқариши, танқидий фикрлаши, масъулият ҳиссини жамиятда ўз ўрнини топишга интилиш жараёнида миллий ва замонавий фазилатларга уйғун намоён бўлиши муҳимлигига асосланиб, индивидул рефлекцияни ижтимоий рефлекцияга этник идентификация орқали ўзгариши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Қорақалпоқ талаба ёшларнинг этник ўзини англашини мувофиқлаштиришнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари”ни ўрганишга доир олиб борилган илмий-тадқиқот ишлари натижалари асосида:
Қорақалпоқ ёшларининг этник ўзини англашида миллий қадриятлар ва анъаналарни сақлашга интилиш билан бир қаторда ижтимоий қадриятлардаги глобал ўзгаришларга мослашишнинг динамик хусусиятини шахс шаклланишига таъсири туфайли этник идентификациянинг этнодифференциал хусусиятлар билан шартланган аффектив компонентини аффиляция мотивлари орқали намоён бўлиши муҳимлиги исботланганлигига оид маълумотлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 20-майдаги ПМ-141-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология ва этнопсихология» модулига киритилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 25-майдаги ПМ-141-а сон маълумотномаси). Натижада талаба ёшларнинг этник ўзлигини англашини ўрганишнинг консептуал ва тизимли ёндашувларини назарий ва методологик жиҳатдан таҳлил қилинган;
ёшларнинг этник ўзини англашини мувофиқлаштириш қорақалпоқ халқидаги амбивалент идентификациянинг “маданий фахр” ҳисси орқали шаклланиши муҳимлигига асосланиб, уларнинг миллий ва глобал майдонда ўзини топиш имкониятларини кенгайтириб, руҳий барқарорлик ва гуруҳий мансублик туйғусини кучайтирувчи омил сифатида намоён бўлиши исботланганлигига оид хулосалар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 20-майдаги ПМ-141-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология ва этнопсихология» модулига киритилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 25-майдаги ПМ-141-а сон маълумотномаси). Натижада этник ўзликни шакллантиришнинг психологик шартларини ўрганиш, этник ўзликни англаш тушунчаси ва унинг моҳияти очиб берилган;
ёшларининг этник ўзини англашини мувофиқлаштиришда этник идентификациянинг индифферент, гиперидентивлик каби трансформациялашган шаклларини миллий ғурур ҳисси орқали ўзгаришига эришиш мумкинлигига асосланиб толерантлик хусусиятининг шахс дифференциал сифатлари негизида ижтимоий рефлекцияга боғлиқ ривожланиши муҳимлиги далилланганлигига оид таклифлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 20-майдаги ПМ-141-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология ва этнопсихология» модулига киритилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 25-майдаги ПМ-141-а сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ талаба ёшларнинг этник ўзлигини англашининг таркибий қисмларини, улар психодиагностикасининг методик усулларини ажратиб кўрсатиш, талаба ёшларнинг этник ўзига хослигини ривожлантириш масалалари тадқиқ қилинган;
Қорақалпоқ ёшларидаги этник ўзини англашни мувофиқлаштиришга рефлексив хусусиятларнинг таъсири натижасида шахснинг ўз хатти-ҳаракатларини баҳолаши ва бошқариши, танқидий фикрлаши, масъулият ҳиссини жамиятда ўз ўрнини топишга интилиш жараёнида миллий ва замонавий фазилатларга уйғун намоён бўлиши муҳимлигига асосланиб, индивидул рефлекцияни ижтимоий рефлекцияга этник идентификация орқали ўзгариши далилланганлигига оид таклифлар Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 20-майдаги ПМ-141-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология ва этнопсихология» модулига киритилган (Низомий номидаги Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2024-йил 25-майдаги ПМ-141-а сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ талаба ёшларнинг этник ўзлигини англашини мувофиқлаштириш бўйича ижтимоий-психологик тренинг дастури тайёрланган ва унинг амалий самарадорлиги синовдан ўтказилган.
