Зоитова Нилуфар Маъмуржон қизи
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълoн
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ферритиннинг экстракорпорал уруғлантириш самарадорлигига таъсирини ўрганиш», 14.00.01 – «Акушерлик ва гинекология» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3PhD/Tib3686.
Илмий раҳбар: Юлдашева Дилчехра Юсуфхановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/07.06.2024.Tib.95.03.
Расмий оппонентлар: Ахмаджонова Гулноза Мурадовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Ихтиярова Гульчехра Акмаловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аёллар бепуштлигида латент темир танқислигини бартараф этиш орқали экстракорпорал уруғлантириш циклларида эмбрионлар сифатини ва ҳомиладорликнинг юзага келиш частотасини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳомиладорликни режалаштиришнинг периконцепция давридаги аёллар учун амбулатор шароитда самарали скрининг воситаси сифатида тавсия этиш имконини берувчи латент темир танқислигини аниқлашда Google Forms платформаси орқали яратилган сўровноманинг юқори сезгирлиги (93%) ва ўзига хослиги (86%) исботланган;
бепуштлик мавжуд аёлларда ооцитлар сифатининг 47% га (р<0,001), муваффақиятли уруғланиш частотасининг 3 баробарга (р<0,001) ва эмбрионлар сифатининг 3,3 баробарга (р<0,001) пасайишига олиб келувчи, экстракорпорал уруғлантириш дастурларида эмбрионлар сифатини ва қуйи ферритин кўрсаткичларини намоён қилувчи латент темир танқислиги кўрсаткичини мустақил предиктор сифатида клиник аҳамияти асосланган;
ооцитлар сифатининг 2,2 баробарга (р<0,001), уруғланишнинг 3 баробарга (р<0,001), эмбрионлар сифатининг 2,1 баробарга (р<0,001), ҳомиладорликни юзага келиш частотасини 2,4 баробарга (р<0,001) камайишига олиб келувчи тухумдонларни стимуляция қилиш даврида темир билан фаол даволаш давомида фолликуляр суюқликда ферритин миқдорининг ошиши оксидатив стресс билан боғлиқлиги исботланган;
уруғлантиришни 2,1 баробарга (р<0,001), эмбрионлар сифатини 2,5 баробарга (р<0,01) ва ҳомиладорликни юзага келиш частотасини 2,2 баробарга (р<0,01) оширишни намоён қилувчи латент темир танқислигини комплекс даволаш муддати ва репродуктив оқибатлар ўртасидаги ишончли боғлиқлик исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Экстракорпорал уруғлантириш дастуридан олдин бепуштлиги мавжуд аёлларни клиник, функционал, гематологик, биокимёвий, иммунофермент, молекуляр-биологик, цитологик, морфологик ва статистик текширув усуллари асосида:
биринчи илмий янгилик: ҳомиладорликни режалаштиришнинг периконцепция давридаги аёллар учун амбулатор шароитда самарали скрининг воситаси сифатида тавсия этиш имконини берувчи латент темир танқислигини аниқлашда Google Forms платформаси орқали яратилган сўровноманинг юқори сезгирлиги (93%) ва ўзига хослиги (86%) исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгашининг 2025-йил 24-мартдаги 03-25/541-t-сон қарори билан тасдиқланган “Ферритин ва фертиллик: ёрдамчи репродуктив технологиялардан олдин коррекциялаш алгоритми” услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур натижалар Doctor-D-IVF Репродуктив тиббиёт ва генетика институтининг 2025-йил 2-майдаги 61-сон, Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиалининг 2025-йил 12-майдаги 24-сон ҳамда Тошкент шаҳар 6-сон туғруқ комплексининг 2025-йил 12-майдаги 2-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 17 июлдаги №22/13-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аёлларда периконцепсион даврда латент темир танқислигини аниқлаш имкониятини бериб, экстракорпорал уруғлантиришнинг самарасиз дастурлари ва ҳомиладорликнинг асоратли кечиши хавфини камайтирди. Иқтисодий самарадорлиги: бирламчи диагностика учун асоссиз харажатларни қисқартириш (ўртача 520000 сўмгача), ҳамда такрорий экстракорпорал уруғлантириш даструларини ва асоратли ҳомиладорликни даволашнинг олдини олиш ҳисобига ҳар бир бепушт аёл учун 27990000 сўмгача тежамкорликка эришиш орқали намоён бўлиб, соғлиқни сақлаш тизими учун аҳамиятли иқтисодий самара яратди;
иккинчи илмий янгилик: бепуштлик мавжуд аёлларда ооцитлар сифатининг 47% га, муваффақиятли уруғланиш частотасининг 3 баробарга ва эмбрионлар сифатининг 3,3 баробарга пасайишига олиб келувчи, экстракорпорал уруғлантириш дастурларида эмбрионлар сифатини ва қуйи ферритин кўрсаткичларини намоён қилувчи латент темир танқислиги кўрсаткичини мустақил предиктор сифатида клиник аҳамияти асосланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгашининг 2025-йил 24-мартдаги 03-25/541- t-сон қарори билан тасдиқланган “Ферритин ва фертиллик: ёрдамчи репродуктив технологиялардан олдин коррекциялаш алгоритми” услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур натижалар Doctor-D-IVF Репродуктив тиббиёт ва генетика институтининг 2025-йил 2-майдаги 61-сон, Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиалининг 2025-йил 12-майдаги 24-сон ҳамда Тошкент шаҳар 6-сон туғруқ комплексининг 2025-йил 12-майдаги 2-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 17 июлдаги №22/13-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бундай ёндашувларни жорий этиш аёлларнинг репродуктив саломатлигини сақлашга хизмат қилди, такрорий самарасиз экстракорпорал уруғлантириш дастурлари билан боғлиқ психологик ва ижтимоий юкни камайтирди, ҳамда соғлом фарзанд туғилиш эҳтимолини оширди. Иқтисодий самарадорлиги: 1 нафар бепуштлик мавжуд аёл ҳисобига овуляция стимуляцияси даврида дори воситалари ва лаборатор текширувлар харажатларини қисқартириш, шунингдек экстракорпорал уруғлантиришнинг такрорий дастурлари сонини камайтириш ҳисобидан ўртача 28000000 сўмгача тежамкорликка эришиш имконини берди ва соғлиқни сақлаш тизими учун аҳамиятли кумулятив самара яратди;
ó÷èí÷è èëìèé ÿíãèëèê: îîöèòëàð ñèôàòèíèíã 2,2 áàðîáàðãà, óðóғëàíèøíèíã 3 áàðîáàðãà, ýìáðèîíëàð ñèôàòèíèíã 2,1 áàðîáàðãà, ҳîìèëàäîðëèêíè þçàãà êåëèø ÷àñòîòàñèíè 2,4 áàðîáàðãà êàìàéèøèãà îëèá êåëóâ÷è òóõóìäîíëàðíè ñòèìóëÿöèÿ қèëèø äàâðèäà òåìèð áèëàí ôàîë äàâîëàø äàâîìèäà ôîëëèêóëÿð ñóþқëèêäà ôåððèòèí ìèқäîðèíèíã îøèøè îêñèäàòèâ ñòðåññ áèëàí áîғëèқëèãè èñáîòëàíãàíëèãè Òîøêåíò òèááè¸ò àêàäåìèÿñè Ìóâîôèқëàøòèðóâ÷è-ýêñïåðò êåíãàøèíèíã 2025-éèë 24-ìàðòäàãè 03-25/541-t-ñîí қàðîðè áèëàí òàñäèқëàíãàí “Ôåððèòèí âà ôåðòèëëèê: ¸ðäàì÷è ðåïðîäóêòèâ òåõíîëîãèÿëàðäàí îëäèí êîððåêöèÿëàø àëãîðèòìè” óñëóáèé òàâñèÿíîìà òàðêèáèãà êèðèòèëãàí. Ìàçêóð íàòèæàëàð Doctor-D-IVF Ðåïðîäóêòèâ òèááè¸ò âà ãåíåòèêà èíñòèòóòèíèíã 2025-éèë 2-ìàéäàãè 61-ñîí, Ðåñïóáëèêà èõòèñîñëàøòèðèëãàí îíà âà áîëà ñàëîìàòëèãè èëìèé-àìàëèé òèááè¸ò ìàðêàçè Àíäèæîí âèëîÿòè ôèëèàëèíèíã 2025-éèë 12-ìàéäàãè 24-ñîí ҳàìäà Òîøêåíò øàҳàð 6-ñîí òóғðóқ êîìïëåêñèíèíã 2025-éèë 12-ìàéäàãè 2-ñîí áóéðóқëàðè áèëàí àìàëè¸òãà æîðèé ýòèëãàí (Ñîғëèқíè ñàқëàø âàçèðëèãè Èëìèé-òåõíèê êåíãàøèíèíã 2025 éèë 17 èþëäàãè ¹22/13-ñîíëè õóëîñàñè). Èæòèìîèé ñàìàðàäîðëèãè: ðåïðîäóêòèâ é¢қîòèøëàð õàâôèíè êàìàéòèðèø, ýêñòðàêîðïîðàë óðóғëàíòèðèø äàñòóðëàðèíèíã ñàìàðàäîðëèãèíè îøèðèø âà áåïóøò à¸ëëàðíèíã ҳà¸ò ñèôàòèíè ÿõøèëàøäà íàìî¸í á¢ëèá, èæòèìîèé àҳàìèÿòãà ýãà âàçèôà — ¸ðäàì÷è ðåïðîäóêòèâ òåõíîëîãèÿëàðíèíã êàìðîқ óðèíèøëàðèäà ñîғëîì ôàðçàíä òóғèëèøèíè òàúìèíëàøãà õèçìàò қèëàäè. Èқòèñîäèé ñàìàðàäîðëèãè: ýêñòðàêîðïîðàë óðóғëàíòèðèøíèíã òàêðîðèé öèêëëàðèãà ýҳòè¸æíè êàìàéòèðèø âà қèììàòáàҳî äîðè âîñèòàëàðèãà á¢ëãàí õàðàæàòëàðíè қèñқàðòèðèø îðқàëè íàìî¸í á¢ëèá, ҳàð áèð áåïóøò à¸ë ó÷óí ¢ðòà÷à 28000000 ñ¢ìãà÷à òåæàìêîðëèêêà ýðèøèø èìêîíèíè áåðäè, ҳàìäà áåìîðëàð âà ñîғëèқíè ñàқëàø òèçèìè ó÷óí àҳàìèÿòëè èқòèñîäèé ñàìàðà ÿðàòäè, øó áèëàí áèðãà ýêñòðàêîðïîðàë óðóғëàíòèðèø äàñòóðëàðèíèíã óìóìèé îììàãà åòàðëè äàðàæàäà î÷èқëèãèíè îøèðäè.
тўртинчи илмий янгилик: уруғлантиришни 2,1 баробарга, эмбрионлар сифатини 2,5 баробарга ва ҳомиладорликни юзага келиш частотасини 2,2 баробарга оширишни намоён қилувчи латент темир танқислигини комплекс даволаш муддати ва репродуктив оқибатлар ўртасидаги ишончли боғлиқлик исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгашининг 2025-йил 24-мартдаги 03-25/541-t-сон қарори билан тасдиқланган “Ферритин ва фертиллик: ёрдамчи репродуктив технологиялардан олдин коррекциялаш алгоритми” услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур натижалар Doctor-D-IVF Репродуктив тиббиёт ва генетика институтининг 2025-йил 2-майдаги 61-сон, Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиалининг 2025-йил 12-майдаги 24-сон ҳамда Тошкент шаҳар 6-сон туғруқ комплексининг 2025-йил 12-майдаги 2-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 17 июлдаги №22/13-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ортиқча темир терапиясининг овуляция стимуляцияси давридаги нохуш оқибатларини олдини олишда намоён бўлиб, ооцит ва эмбрионлар сифатининг ёмонлашиши хавфини камайтирди, экстракорпорал уруғлантиришнинг самарасиз цикллар сонини қисқартирди. Иқтисодий самарадорлиги: латент темир танқислигини тузатиш муддатларини оптималлаштириш орқали соғлиқни сақлаш тизими ресурсларидан оқилона фойдаланишга, оилаларнинг молиявий юкини камайтиришга ҳамда ҳар бир бепушт аёл учун ўртача 28000000 сўмгача тежамкорликка эришиш имконини берди.