Ибатов Фарход Абдуганиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Аммиакли селитра суюқланмаси, Қизилқум фосфоритлари, калий хлориди ва аммоний сульфати асосида NPK- ва NPS-ўғитлар олиш технологияси», 02.00.13 – Ноорганик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/T4584.
Илмий раҳбар: Намазов Шафоат Саттарович, техника фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, DSc.02/05.05.2023.К/Т.35.02.
Расмий оппонентлар: Мирзақулов Холтура Чориевич, техника фанлари доктори, профессор; Нурмуродов Тўлқин Исамуродович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аммиакли селитра суюқланмаси, Қизилқум фосфоритлари, калий хлориди ва аммоний сульфати асосида донадорланган комплекс ўғитлар олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
NH4NО3 ўзининг кислоталик табиати эвазига 175°С ҳароратда кальций карбонати ва франколитни парчалаб, сувда эрувчан кальций нитрати ва монокальцийфосфат ҳосил қилиши аниқланган;
аммиакли селитра эритмасининг фосфат хомашёсини фаоллаштириши ва ундаги фосфорнинг ўзлашувчан шаклининг нисбий миқдорини 10-17% дан 70-95% гача кескин ошириши исботланган;
ҳар қандай турдаги фосфат хомашёсидан фойдаланилганда NP-, NPK- ва NPS-суюқланмалари ҳаракатчан консистенцияга эга бўлиб, яъни уларни шнекли аралаштиргич-донадорлагичда қийинчиликларсиз донадорлаш мумкинлиги аниқланган;
AC:ФХ = 100:20, NH4NО3:КCl = 100:28 ва (NH4)2SО4:NH4NО3 = 1:4 мақбул нисбатлари, ҳамда NPK- ва NPS-ўғитлар доналари мустаҳкамлиги мос равишда 5,5 ва 5 баробар ортган, ёпишқоқлиги эса аксинча 2,7 ва 2,8 баробар камайганлиги аниқланган;
маҳсулотларни термик парчалаш учун кўпроқ фаолланиш энергияси (тоза NH4NО3 учун -915,1 Дж/гр. га нисбатан КCl қўллаганда -325,0 Дж/гр. гача ва (NH4)2SО4 қўллаганда -359,5 Дж/гр. гача) талаб этилиши аниқланган;
КCl нинг суюқланмада бўлиш давомийлиги 1 дақиқадан ошмаслиги лозимдир, акс ҳолда КNО3 нинг йирик кристаллари ҳосил бўлишига боғлиқ бўлган бўтқанинг қуюқлашиши билан кечадиган NH4NО3 ва КCl орасидаги ўзаро алмашиниш реакцияси содир бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Аммиакли селитра суюқланмаси, Қизилқум турли хил фосфоритлари, аммоний сульфати ва калий хлориди асосида донадорланган NPK- ва NPS-ўғитлар олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
аммиакли селитра суюқланмаси, юқори карбонатли фосфорит уни ва флотацион калий хлориди асосида донадорланган NPK-ўғит олиш технологияси «Elektrokimyo-zavod» ҚК-АЖ нинг «2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Elektrokimyozavod» ҚК-АЖнинг 2024 йил 26 октябрдаги 135-сон маълумотномаси). Натижада, яхши товар хоссаларга эга бўлган донадор NPK-ўғитлар намуналари олиш имконини беради;
аммиакли селитра суюқланмаси, фосфорит уни ва аммоний сульфати асосида донадорланган NPS-ўғит олиш технологияси «Elektrokimyo-zavod» ҚК-АЖнинг «2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган («Elektrokimyozavod» ҚК-АЖнинг 2024 йил 26 октябрдаги 135-сон маълумотномаси). Натижада, аммиакли селитра таркибини ўсимликлар ўзлаштира оладиган шаклдаги фосфор, олтингугурт ва кальций каби озуқа элементлари билан бойитиш имконияти яратилади.