Набиев Шухрат Ахмаджановичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
    Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларида рус тили бўйича нутқ компетенсияларини грамматик моделлар асосида шакллантириш», 13.00.02  Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили), (педагогика фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Ped1981
Илмий раҳбар: Лисакова Ирина Павловна, филология фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.02.   
Расмий оппонентлар: Алимсаидова Сайёра Амидеевна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Нишонов Махмуджон Собирович, педагогика фанлари номзоди, доцент;. 
Етакчи ташкилот: Андижон давлат чет тиллари институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларида рус тили бўйича нутқ компетенсияларини грамматик моделлар асосида шакллантиришддан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларида рус тили бўйича нутқ компетенсияларини ривожлантириш учун атрибутив, обект, ҳол билан ифодаланган, комплетив муносабатлардаги сўз бирикмалари ҳамда субект-предикат, обект, аниқловчи ва ҳол билан ифодаланган гапларнинг грамматик моделлари тизими грамматик маъноларнинг инвариантларини изоҳловчи шартли схемавий-белгили моделлардан фойдаланиш асосида ишлаб чиқилган;  
бакалавриатнинг нофилологик йўналишларида интерференсияга олиб келувчи омилларни ўқув дастури билан боғлиқ ҳолда рус-ўзбек тиллари морфологияси ва синтаксисини ўзаро қиёслаш орқали боғланган қўшма гапларни моделлаштиришни ўргатиш жараёнларининг шаклланган нутқий компетенсияни янада ривожлантириш усуллари индивидуал, умумий, ўзаро баҳс ва назарий, илмий-амалий инновацион технологиялари аниқланган;
нофилологик йўналишдаги талабаларга рус тилини чет тили сифатида ўқитишни янада ривожлантириш ва илмий-амалий педагогик асосларни бойитиш учун “Инвариант” синтактик грамматик моделларнинг аналитик, синтетик, конструктив топшириқлар ва машқлар тизими, амалий синовлардан ўтказилган ҳолда, қўлланмавий дастурлари ишлаб чиқилган; 
ўқитишнинг онгли-амалий усули технологияларига илмий-амалий жиҳатдан янги педтехнологияларни киритиш асосида нутқ компетенцияларини шакллантириш модели такомиллаштирилган ҳамда нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларининг рус тилидаги нутқ компетенсияларини ривожлантириш жараёнини самарали амалга оширишга йўналтирилган грамматик моделлардан фойдаланишнинг замонавий услубий тавсиялари ишлаб чиқилган ва ҳуқуқий асослар орқали амалиётга тавсия этилган. 
    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларига рус тилини грамматик моделлар асосида ўқитишда нутқ компетенсияларини шакллантириш бўйича ишлаб чиқилган назарий-услубий ва амалий натижалар асосида қуйидагилар бажарилди: 
нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларида рус тили бўйича нутқ компетенсияларини ривожлантириш учун атрибутив, обект, ҳол билан ифодаланган, комплетив муносабатлардаги сўз бирикмалари ҳамда субект-предикат, обект, аниқловчи ва ҳол билан ифодаланган гапларнинг грамматик моделлари тизими грамматик маъноларнинг инвариантларини изоҳловчи шартли схемавий-белгили моделлардан фойдаланиш асосида ишлаб чиқишга оид тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги томонидан “Ўзбек (рус) тили” фанининг ўқув дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган  (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2025-йилнинг 7-майидаги 02/01-01-163-сонли маълумотномаси). Натижада ўқув дастурларининг мазмуни грамматик моделлардан фойдаланган ҳолда дарсларни ўтказишни таъминлайдиган мавзулар билан бойитилди;  
бакалавриатнинг нофилологик йўналишларида интерференсияга олиб келувчи омилларни ўқув дастури билан боғлиқ ҳолда рус-ўзбек тиллари морфологияси ва синтаксисини ўзаро қиёслаш орқали боғланган қўшма гапларни моделлаштиришни ўргатиш жараёнларининг шаклланган нутқий компетенсияни янада ривожлантириш усуллари индивидуал, умумий, ўзаро баҳс ва назарий, илмий-амалий инновацион технологиялари аниқланганлигига оид таклифлардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ИЛ-402104209 сонли “Ахборот-қидирув тизимлари (Гоогле, Яндех, Гоогле транслате) учун автоматик ишлов бериш воситаси – ўзбек тилининг морфолексикони ва морфологик анализатори дастурий воситасини яратиш” номли инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2025-йил 22-апрелдаги 01/4-1557 сонли маълумотномаси). Натижада лойиҳанинг мазмуни ўзбек ва рус тилларининг қиёсий типологияси бўйича маълумотлар билан мукаммаллаштирилди;
нофилологик йўналишдаги талабаларга рус тилини чет тили сифатида ўқитишни янада ривожлантириш ва илмий-амалий педагогик асосларни бойитиш учун “Инвариант” синтактик грамматик моделларнинг аналитик, синтетик, конструктив топшириқлар ва машқлар тизими, амалий синовлардан ўтказилган ҳолда, “Инвариант” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (ИСБН 978-5-907871-93-9. Ш.А.Набиев. Инвариант. Система заданий и упражнений на основе синтаксических грамматических моделей для обучения русскому языку как иностранному студентов нефилологических направлений: учебное пособие. — Санкт-Петербург: Златоуст, 2025. – 72 с.). Натижада ўқув қўлланманинг мазмуни муҳим грамматик моделлар ва машқлар билан такомиллаштирилди; 
ўқитишнинг онгли-амалий усули технологияларига илмий-амалий жиҳатдан янги педтехнологияларни киритиш асосида нутқ компетенцияларини шакллантириш моделини такомиллаштиришга ҳамда нофилологик йўналишдаги ўзбек гуруҳлар талабаларининг рус тилидаги нутқ компетенсияларини ривожлантириш жараёнини самарали амалга оширишга йўналтирилган грамматик моделлардан фойдаланишнинг замонавий услубий тавсияларини ишлаб чиқишга оид таклифлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканали “Таълим ва тараққиёт”, “Ўзбекистон ёшлари”, “Болалар ва биз” номли теледастурларни тайёрлашда ссенарийлар доирасида фойдаланилган. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон-24” ижодий бирлашмасининг 2025-йил 6-майдаги 05-09-599-сонли маълумотномаси). Натижада телекўрсатувлар мазмуни Ўзбекистон олий ўқув юртларида рус тилини чет тили сифатида ўрганиш муаммолари янги талқинлар ва эксперт баҳолари билан бойитилди.

Yangiliklarga obuna bo‘lish