Рамазанов Данияр Бахитбай улининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистонда АҚШ ва Мексика ғўза намуналари асосида интенсив, туби оптимал конструксиявий ашёлар яратиш”, 06.01.05– Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Qx1516
Илмий раҳбар: Айтжанов Узакбай Эшанович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/29.08.2023.Qx.172.01.
Расмий оппонентлар: Хожамбергенов Насим Маменович, қишлоқ хоʻжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Абдумаликов Улуғбек Зиёдилла ўғли, қишлоқ хўжалиги фанлари боʻйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон шароитида ғўзани эколо-географик узоқ, яъни Мексика, АҚШ намуналарини маҳаллий навлар билан дурагайлаш асосида интенсив, туби оптимал конструксияга эга, тезпишар ҳамда маҳсулдор бўлган ўрта толали янги бошланғич ашёларни амалий селекция ишларига тавсия этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор Мексика ва АҚШ намуналари иштирокида олинган Ф1-Ф2-Ф3 дурагай таҳлиллари асосида туби оптимал, тезпишар, маҳсулдор, тола чиқими ва сифати юқори Қорақалпоғистон тупроқ-иқлим шароитига мослашган янги Ф3 (ҲС-23 х КК-3535) комбинациясидан 5 та ва Ф3 (ДП1-СР-383 х Султон) комбинациясидан 4 та дурагай оиллалар танлаб олинган;
эколо-географик узоқ, яъни Мексика, АҚШ намуналари ва маҳаллий навлар иштирокида олинган дурагай ўсимликларда асосий қимматли хўжалик белгиларининг ирсийланиш даражаси аниқланган;
ўрганилган дурагайларда аксарият қимматли хўжалик белгилари бўйича кенг миқёсда ўзгарувчанлик аниқланиб, ўсимлик бўйи ва вегетация даври (0,24-0,42) бошқа қимматли хўжалик белгилари билан ижобий боғланганлиги исботланган;
эколо-географик узоқ намуналар ва маҳаллий навлар иштироки асосида ноёб генотиплар яратилган бўлиб, тезпишарлиги, маҳсулдорлиги (70-80 гр), тола чиқими (39-40 %) ва индекси (6,3-6,9 гр) каби белгилари андоза С-4727 навидан юқори бўлган интенсив, туби оптимал констуксияга эга бошланғич ашё сифатида тавсия этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистон шароитида ўтказилган Мексика, АҚШ намуналарини маҳаллий навлар билан дурагайлаш асосида интенсив, туби оптимал конструксияга эга бошланғич ашёларни яратиш илмий-тадқиқот ишлар асосида:
Мексика, АҚШ намуналари ва маҳаллий навларни чатиштириш орқали олинган янги Ф3 дурагай авлодларда селексион танлаш ишлари асосида тезпишар, маҳсулдорлиги ва тола чиқими юқори бўлган, толанинг сифат кўрсаткичлари жаҳон адозаларига жавоб берадиган, юқори ҳосилдорликга эга бўлган 9 та янги ноёб оилаларни ажратиб олинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025 йил 16 апрелдаги 02/017-1111-сон маълумотномаси). Ушбу ноёб оилалар генетик-селексион тадқиқотларда асосий қимматли хўжалик белгилари юқори бўлиб интенсив, туби оптимал конструкцияга эга ва бошқа қимматли хўжалик белгилари мажмуаси билан ўз устунлигини намоён этган;
Ғўзани Мексика, АҚШ намуналари ва маҳаллий навлар иштирокида олинган Ф3 дурагайлардан Ф3 (ҲС-23 х КК-3535) комбинациясидан 5 та ва Ф3 (ДП1-СР-383 х Султон) комбинациясидан 4 та янги оилалар ажралиб чиққанлиги аниқланган. Мазкур янги оилалар Қорақалпоғистон деҳқончилик илмий-тадқиқот институтнинг тажриба хўжалигида 1,2 гектар майдонда кўпайтирилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025 йил 16 апрелдаги 02/017-1111-сон маълумотномаси). Натижада ушбу оилалар интенсив, туби оптимал конструкцияга эга ўсимлик бўйи паст бўлсада (96-105 см) тезпишар (106-112 кун), кўсаклар сони кўплиги (12-14 дона), бир дона кўсак вазни (5,3-5,7 гр) ва бир туп ўсимлик маҳсулдорлиги (70-80 гр) ҳамда тола чиқими (39-40 %) ва индекси (6,3-6,9 гр) юқори бўлганлиги, тола сифат кўрсаткичлари бўйича ИВ-типга мансуб бўлиб, ғўза селексионерлари учун янги бошланғич ашёлар сифатида фойдаланилмоқда. 
Яратилган янги оилалар ўзининг ўта тезпишарлиги, юқори маҳсулдорлиги ва тола сифати ИВ-типга жавоб берадиган ҳамда асосий қимматли хўжалик белгилари бўйича интенсив, туби оптимал конструксияга эга бошланғич ашёлар ажратилиб олинган ҳамда ишлаб чиқаришда Қорақалпоғистон деҳқончилик илмий-тадқиқот институти “Ғўза селекцияси ва уруғчилиги” лабораториясида янги нав яратиш учун бошланғич ашёлар тавсия этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025 йил 16 апрелдаги 02/017-1111-сон маълумотномаси). Натижада янги Ф3 авлод оилаларида ҳосилдорлик гектарига 45,5 сентнердан 55,5 сентнергача бўлиб, андоза С-4727 навидан ҳосилдорлиги 3,5-5,5 с/га юқори бўлганлиги, шу билан бир қаторда тола чиқими 2,5-3 % юқори бўлган.